Յայտնի ցեղասպանագէտներ բաց նամակ ուղղեցին ՄԱԿին՝ Արցախի Հանրապետութեան մէջ ցեղասպանութեան հաւանականութեան վերաբերեալ:
Ըստ «Արմէնփրէս»ի՝ նամակը հրապարակեց Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկը: Ստորեւ՝ «Արմէնփրէս»ի հրապարակած նամակին հայերէն տարբերակը.
«Մենք` գիտնականներս եւ ցեղասպանութեան հարցերով փորձագէտներս, գրում ենք ձեզ մեծ հրատապութեամբ եւ մտահոգութեամբ Արցախի Հանրապետութիւնում (նաեւ յայտնի է որպէս Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւն) ցեղասպանութեան հնարաւորութեան վերաբերեալ: Որպէս գիտնականներ, որոնք խորապէս ներգրաւուած են ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան մէջ` մենք պատմութեան ընթացքում տեղի ունեցած սարսափների վկաներն ենք, եւ ջանասիրօրէն վերլուծում ենք անցեալի եւ ներկայ վայրագութիւնները` աշխատելով կանխել նոր ցեղասպանութիւնները: Ներկայումս մենք խորապէս մտահոգուած ենք Արցախում ցեղասպանութեան միանշանակ նախազգուշական նշանների ի յայտ գալով: Ռիսկի (վտանգի) ամենակարեւոր գործօնը Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակումն է, որը Արցախը Հայաստանին կապող կենսական օղակ է:
«2022 թուականի Դեկտեմբերից Լաչինի միջանցքը՝ Արցախի բնակչութեանն արտաքին աշխարհին կապող միակ փրկօղակը, ապօրինի շրջափակուած է Ադրբեջանի իշխանութիւնների կողմից: Այս տագնապալի իրավիճակը կրիտիկական (ճակատագրական) դարձաւ 2023 թուականի Յունիսի 15ին, երբ Ադրբեջանը փակեց այս կենսական ճանապարհը` Արցախի Հանրապետութիւնը եւ նրա 120,000 բնակիչներին հասցնելով պաշարման վիճակի: Վերջին երկու ամիսների ընթացքում Արցախը բռնի կերպով զրկուել է առաջին անհրաժեշտութեան պարագաներ, ինչպիսիք են սննդամթերքը, դեղորայքը եւ այլ կարեւոր ապրանքներ, ձեռք բերելու հնարաւորութիւնից: Նոյնիսկ ռուս խաղաղապահների եւ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտէի (ԿԽՄԿ) կողմից իրականացուող մարդասիրական օգնութեան ջանքերը խոչընդոտուել են` խորացնելով առանց այն էլ ծանր հումանիտար (մարդասիրական) ճգնաժամը:
«Սաստկացող հումանիտար ճգնաժամը դրդել է ԿԽՄԿին, որը տեղում աշխատող միակ միջազգային կազմակերպութիւնն է, լուրջ ահազանգ հնչեցնել:
«Յուլիսի 25ին հրապարակուած յայտարարութեան մէջ ԿԽՄԿն միանշանակ փաստեց, որ «քաղաքացիական բնակչութիւնն այժմ բախւում է կեանքի համար անհրաժեշտ դեղամիջոցների եւ առաջին անհրաժեշտութեան ապրանքների, ինչպիսիք են հիգիենայի (մաքրութեան) միջոցները եւ մանկական կաթնախառնուրդը, բացակայութեան հետ: Միրգը, բանջարեղէնը եւ հացը գնալով պակասում են եւ թանկանում, մինչդեռ որոշ այլ սննդամթերք, ինչպիսիք են կաթնամթերքը, արեւածաղկի ձէթը, հացահատիկը, ձուկը եւ հաւը հասանելի չեն»:
«Աւելին, Պաշտպանութեան պատասխանատուութեան Համաշխարհային կենտրոնը տագնապալի վայրագութեան ահազանգ է հրապարակել Լեռնային Ղարաբաղի համար` ընդգծելով զանգուածային ոճրագործութիւններին առերեսուելու մշտական ռիսկը:
«Հաշուի առնելով վերը նշուած հանգամանքները եւ հիմնուելով տարբեր անաչառ կազմակերպութիւնների, իրաւապաշտպան կազմակերպութիւնների եւ այլ համապատասխան շահագրգիռ կողմերի տրամադրած լրացուցիչ համապատասխան տեղեկատուութեան վրայ` մենք` որպէս ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան ոլորտի փորձագէտներ, գտնում ենք, որ առկայ են ազդեցիկ ցուցիչներ, որոնք ցուցում են, որ անյապաղ եւ վճռական գործողութեան բացակայութեան դէպքում, Արցախի էթնիկ (բնիկ) հայ բնակչութեան ցեղասպանութիւնն հաւանական է: Ինչպէս ընդգծուած է Միաւորուած Ազգերի Կազմակերպութեան (ՄԱԿ) կանոնադրութեամբ, Ցեղասպանութեան կանխարգելումը եւ խոցելի բնակչութեան պաշտպանութիւնը համաշխարհային հանրութեան հիմնարար պարտաւորութիւններից են: Այս դրոյթն ընդգծուած է Միաւորուած Ազգերի Կազմակերպութեան կանոնադրութեան եւ 1948 թ. ցեղասպանութեան կոնվենցիայի (պայմանագիրին) մէջ, ինչպէս նաեւ ֆիքսուած (ճշդուած) է միջազգային դերակատարների կողմից ստանձնած հետագայ խոստումներում: Առաջնորդուելով այս սկզբունքներով` մենք կոչ ենք անում անդամ պետութիւններին եւ ՄԱԿի մարմիններին արագ եւ վճռական քայլեր իրականացնել` իրացնելով իրենց պատասխանատուութիւնը` կանխելու անմեղ մարդկանց կեանքերի ցանկացած կորուստ եւ բացառելու լայնածաւալ վայրագութիւնների դէպքերը:
«Մասնաւորապէս, մենք կոչ ենք անում Միաւորուած Ազգերի Կազմակերպութեանը` իր մանդատի (յանձնառութեան) շրջանակներում ակտիւացնել (աշխուժացնել) վաղ նախազգուշացման մեխանիզմը (գործիքակազմը)՝ արագօրէն անդրադառնալու Արցախում ցեղասպանութեան տեսանելի եւ անմիջական սպառնալիքին:
«Մենք կոչ ենք անում համաձայնեցուած միջազգային ջանքեր գործադրել` այս ծանր իրավիճակը ՄԱԿի Անվտանգութեան խորհրդի ուշադրութիւնը հրաւիրելու համար: Անվտանգութեան խորհուրդը պէտք է վճռական գործողութիւններ ձեռնարկի ցեղասպանութեան զարգացումը կանխելու համար` հրատապ վերացնելով Լաչինի միջանցքի շրջափակումը, դրանով իսկ վերականգնելով մարդկանց, մեքենաների եւ բեռների անարգել տեղաշարժը այս կենսապահովման միջանցքով, երկու ուղղութիւններով: Անվտանգութեան խորհրդի գործողութիւնները պէտք է նաեւ ի կատար ածեն Արդարադատութեան միջազգային դատարանի 2023 թուականի Փետրուարի 22ի (վերահաստատուել է 2023 թուականի Յուլիսի 6ին) ժամանակաւոր միջոցների մասին որոշումը, որը Ադրբեջանին յանձնարարել է ձեռնարկել իր տրամադրութեան տակ եղած բոլոր միջոցները` ապահովելու մարդկանց, տրանսպորտային (փախադրութեան) միջոցների եւ բեռների` Լաչինի միջանցքով անարգել տեղաշարժը երկու ուղղութիւններով: Ժամանակաւոր միջոցների մասին որոշումը պարտադիր է, եւ Ադրբեջանը շարունակում է խախտել իր միջազգային իրաւունքով ստանձնած պարտաւորութիւնները` չկատարելով Միջազգային դատարանի հրամանը:
«Աւելին, մենք կոչ ենք անում ՄԱԿին ստեղծել եւ ուղարկել փաստահաւաք առաքելութիւն Արցախ` տուեալների մանրակրկիտ վերլուծութեան, իրավիճակի մասին զեկուցում պատրաստելու եւ տեղական համայնքների եւ կազմակերպութիւնների հետ համագործակցելու` շարունակուող յանցագործութեան հետեւանքները բացայայտելու եւ վերացնելու համար:
«Ցեղասպանութեան կանխարգելումը պահանջում է հաւաքական ջանքեր, միասնական վճռականութիւն եւ միջազգային հանրութեան անսասան յանձնառութիւն: Մենք կոչ ենք անում ՄԱԿին եւ նրա մարմիններին առաջնահերթութիւն տալ Արցախում ցեղասպանութեան կանխարգելմանը եւ վճռական քայլեր ձեռնարկել` պաշտպանելու հազարաւոր անմեղ մարդկանց կեանքն ու արժանապատուութիւնը:
«Ժամանակը շատ էական է: Մենք կոչ ենք անում ձեզ գործել արագ եւ վճռական` առաջնորդուելով Միաւորուած Ազգերի Կազմակերպութեան սկզբունքներով եւ մարդկութեանը ցեղասպանութեան արհաւիրքից պաշտպանելու մանդատով»: