«Որեւէ անձի կարելի է գնահատել
ըստ իր ազգային ծագումի,
բայց երբեք դատել մի ազգ,
ըստ նրա մէկ անդամի»:
Լեհական
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ

Հազարաւոր տարիների երկար ճամփայ անցնելով, մարդկութիւնը իր առաջընթացի հանգամանքով ստեղծել է գերարժէք բարոյական մեծութիւններ ի դէմս ազգ, Ժողովուրդ, հայրենիք հասկացութեանց, որոնք սոսկ բառեր չեն: Նրանք ունեն ծաւալուն եւ իմաստալից բովանդակութիւն եւ ամէն պատահական անձի բերանի ծամօն չեն կարող դառնալ եւ ինքն իրեն յարգող որեւէ մէկը այդ արժէքները գործածելու ընթացքին պարտաւոր է զգուշութեամբ վերաբերուելու, մինչեւ իսկ նրանց պահպանման համար զոհուելու պատրաստ, եւ դարերի ընթացքին այդ սկզբունքը պահպանուել է սիրով եւ պատշաճ սրբութեամբ: Այդ է այն իրական «Սուրբ երրորդութիւնը», որի նկատմամբ ոմանք թերի զգացողութիւն ունեն, մանաւանդ երբ ինչ որ շահեկան մօտեցումով, կամ որեւէ քաղաքական ու այլատեսակ խմբակների շահերից ելնելով են մտածում եւ յաճախ շեղւում են այդ սրբազան սկզբունքից կարծելով, թէ իրե՛նք են երկրի բարոյական պորտալարը:
Արտաքին թէ ներքին միջավայրում իրադրութիւնը ամէնուր մնում է բարդ եւ խճճուած, ի սփիւռս աշխարհի, հակադիր կողմերը իրար հասկանալու տրամադիր չեն եւ օրէցօր զոհերի եւ աւերակների թիւը մեծանում է եւ մեղմանալու որեւէ նշոյլ չկայ: Փայլուն չէ վիճակը, նաեւ մեր աւետեաց երկրում: Արցախի ցաւալի կորուստը եւ բնակիչների բռնի տեղահանումը, կարեւոր իրադարձութիւն լինելով մեր կամքին հակառակ, դեռ բազում խնդիրներ կան, որ լուծումի կարօտ են արտաքին եւ ներքին հարթակում: Եթէ Ալիեւի քաշքշուկները եւ պահանջները, որքան որ ուժի դիրքից եկող եւ անտրամաբանական են, ապա մեր ընդդիմադիր ուժերի անդադրում իշխանափոխութեան փորձ անելու եւ յանցաւոր փնտռելու քայլերը վերջ չունեն եւ աւելի քան հինգ տարի է, որ վերսկսում է միշտ միեւնոյն իմաստով, պարզ չէ, թէ ում են ծառայում եւ կը գայ այն օրը, երբ այլախոհ իմաստունները հայհոյանքի փոխարէն աւելի հետաքրքիր եւ շահաւէտ ծրագիր կ՛ունենան ներկայացնելու պաշտօնական գործող ծրագրերի դիմաց: Այդ պարագային է, որ կը լինեն ընդդիմադրի իրենց ճիշդ դերում եւ նոյնիսկ արժանի ծափահարութեան: Չէ՞ որ ընդդիմադիրը թշնամի չէ:
Այլ աչքի ընկնող եւ մտահոգող երեւոյթ է Ռուսաստանի հետ տարաձայնութիւնների շարքն, որ տեղին, թէ անտեղի խառնաշփոթ զարգացում է ապրում: Իրաւ է որ Արցախի գրաւումը առանց Պուտինի օրհնութեան չէր կարող լինել, քանզի ռուսական խաղաղապահները մեծ դեր ունէին խաղալու, բայց մատը մատին չզարկելու դիրք ընդունեցին եւ ըստ փաստացի վկաների, աւելի օժանդակում էին Լաչինի անցակէտը փակողներին:
Տարբեր տեղերից ձայներ են լսւում Արցախի տեղահանուածների վերադարձի մասին, նոյնիսկ Եւրոպական Միութիւնը կոչ է ուղղել Ալիեւին այդ հարցի շուրջ, բայց ո՞վ է լսողը, մանաւանդ Պուտինի յաղթական վերընտրումից յետոյ, երբ յարաբերութիւնները Ալիեւի հետ աւելի մտերմիկ բնոյթի են, մինչդեռ մենք գնալով բարդացնում ենք մեր կապերը եւ Ռուսաստանի պաշտօնեաները բացայայտ յայտնում են մամուլում՝ իրենց դժգոհութիւնը:
Օրերս Տաւուշի սահմանամերձ գիւղերում վարչապետը հանդիպեց բնակիչների հետ, ընթացքի մէջ եղած սահմանագծման աշխատանքները ներկայացնելու եւ հարցազրոյցի ընթացքին յայտարարեց, թէ հաւանականութիւնը բացառուած չէ, որ մօտակայ օրերին նոր յարձակումի վկաները լինենք: Յայտնի չեն այդ խօսքերի հիմունքները, միայն թէ պէտք է պատրաստ լինենք անակնկալների:
Տարօրինակ է մեր հասարակութեան հիւանդագին կեցուածքը: Նրա մի մասը ամէն ինչից գերյոգնած անտարբեր թմբիրի մէջ է, ուրիշներ գլուխները կախ սպասում են երեւոյթներին, կայ երրորդ մասը, որ ընդդիմադիր ու հոգեւոր դասի պիտակի ներքոյ փորձում է խախտել արդէն թոյլ հաւասարակշռութիւնը՝ հակառակուելով բոլոր տեսակի առաջարկներին:
Վերջերս վարչապետը լուսաբանեց «Ակադեմիական քաղաք» ստեղծելու ծրագրի մասին, ուր պիտի համախմբուեն բոլոր համալսարանները՝ Կոմիտասի անուան երաժշտականը (conservatoire) ներառեալ, ծրագիր որին գնահատական պիտի չտամ, միայն թէ ամպրոպն ու կայծակը պայթեցին ընդդիմադիր ու հոգեւորական դաշտում՝ համարելով, որ այդ շէնքը տեղափոխելը մեծ սրբապղծութիւն է, քանի որ Կոմիտասի անունը կրող է եւ մատաղ սերունդի երաժշտական աւանդական կրթութեան խաթարելու պատճառ: Մի՞թէ այլ շէնք չի կարող Կոմիտասի անունը կրել եւ շէնքի պատերն են սրբութիւնը, թէ՞ նրանց պարունակածը: Ո՞ւր է պղծումը, ինչպէ՞ս հասկանալ:
Արդի քաղաքական, դիւանագիտական եւ մանաւանդ ռուսների հետ աղջամուղջային յարաբերութիւնների պայմաններում անպակաս են Հայաստան այցելողները, որոնցից է նաեւ ՆԱՏՕի գլխաւոր քարտուղար Ստոլտենբերգի Բաքու, Թիֆլիս եւ Երեւան այցը, որ բացէ ի բաց յայտնեց թէ պատրաստ են օգնել խաղաղութիւն հաստատելու ընթացքին՝ տարածքային ամբողջականութեան պահպանումով, նաեւ զարգացնել յարաբերութիւնների կարգաւորումը, քանզի Ամերիկա յանձնառու է Հարաւային Կովկասի խաղաղութեանը աջակցելու, մինչեւ իսկ իր խօսքի մէջ չմոռացաւ համեմատել Հայաստանը Կոսովոյի հետ, որպէս համարժէք խնդիր եւ վերահաստատեց ՆԱՏՕի հաւատարմութիւնը Մոլդովայի, Ադրբեջանի, Հայաստանի եւ Վրաստանի հետ գործընկերութիւնը :
Պարզից պարզ է, որ այդ փքուն խօսքերը ծառայում են միայն ռուսներին այնտեղից քշելու նպատակին եւ մեր բարեկեցութիւնը չէ նրանց հոգսի առարկան եւ եթէ այդքան հոգատար են, ապա ուր էին 44օրեային. միայն թէ աւելի զարմանալի է, վարչապետի անմիջական պատասխանը, թէ «պատրաստ ենք համագործակցել», առանց հետեւանքների մասին խորհելու:
Չուշացաւ ռուսների արձագանգը, թէ հայերի սիրախաղը Արեւմուտքի հետ լուրջ հետեւանքների հետ է կապուած, հաւանաբար նկատի ունենալով այն փաստը, որ պաշտօնապէս տեղեկացուել էին, որ մօտ ժամկէտում դադարեցւում է ռուս սահմանապահների գործունէութիւնը «Զուարթնոց» օդանաւակայանում:
Այս բոլորից հաճելի բուրմունքը բացակայ է եւ պարզ չէ, թէ ի՛նչ է մեզ սպասում եւ ո՛րն է լինելու մեր անսխալ ընտրութիւնը:
20 Մարտ 2024
Սան Ռաֆայէլ