
Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Արարատ Միրզոյեան «Ժազիրա»ին տուած հարցազրոյցին ընթացքին անդրադարձաւ Հայաստանի տեսլականին, Ատրպէյճանի հետ յարաբերութիւններու կարգաւորման գործընթացին, Հայաստանի կառավարութեան կողմէ մշակուած «Խաղաղութեան խաչմերուկ»ին, Կազայի իրավիճակին եւ հակամարտութեան կարգաւորման հարցին մէջ Հայաստանի մօտեցման, ինչպէս նաեւ Ռուսիոյ, Եւրոպական Միութեան ու Միացեալ Նահանգներու հետ Հայաստանի յարաբերութիւններուն։
Խօսելով Ատրպէյճանի հետ յարաբերութիւններուն եւ Արցախի շուրջ եղած զարգացումներէն ետք անոնց վիճակին մասին` Միրզոյեան ըսաւ. «Գիտէք, որ մենք սկսել ենք խաղաղութեան գործընթաց ադրբեջանական կողմի հետ, եւ հայկական կողմը իսկապէս հաւատում է, որ կայ յարատեւ խաղաղութիւն հաստատելու իրական հնարաւորութիւն` հիմնուելով կոնկրետ (յստակ) սկզբունքների վրայ, օրինակ` տարածքային ամբողջականութեան ճանաչումը: Հայաստանի վարչապետը եւ Ադրբեջանի նախագահը հրապարակայնօրէն հաւաստել են, եւ մենք մի քանի անգամ հաստատել ենք, որ երկրների միջեւ տարածքային ամբողջականութեան փոխադարձ ճանաչումը պէտք է տեղի ունենայ եւ սահմանի հետագայ սահմանազատման գործընթացը պէտք է տեղի ունենայ 1991թ. Ալմա Աթայի հռչակագրի հիման վրայ: …Ըստ էութեան, մենք ունենք սահման, փոխադարձօրէն ճանաչուած տարածքային ամբողջականութիւն եւ սահմանազատում հիմնուած Ալմա Աթայի հռչակագրի վրայ. սա նշանակում է, որ 1991 թուականին եղած սահմանները պէտք է ներկայում վերարտադրուեն: Վերջերս սահմանազատման հարցերով զբաղուող կոմիտէի ղեկավարները` երկու երկրների փոխվարչապետները, եկան համաձայնութեան, որ սահմանազատումը պէտք է տեղի ունենայ Ալմա Աթայի հռչակագրի հիման վրայ, իսկ սահմանազատման յանձնաժողովների համատեղ գործունէութեան մասին կանոնակարգում նոյնպէս պէտք է յղում արուի Ալմա Աթայի հռչակագրին: Սա սկզբունքներից մէկն է, եւ եթէ մեզ յաջողուի յիշատակել Ալմա Աթայի հռչակագիրը որպէս սահմանազատման քաղաքական հիմք եւ որպէս տարածքային ամբողջականութեան փոխադարձ ճանաչման քաղաքական հիմք խաղաղութեան պայմանագրի նախագծում, որի շուրջ մենք այժմ բանակցում ենք, ապա կարելի է ասել, որ շատ մօտ ենք վերջնական կարգաւորմանը»:
Ան նաեւ դիտել տուաւ, որ թէեւ երկու երկիրներուն ղեկավարները բազմաթիւ անգամներ վերահաստատած են տարածքային ամբողջականութեան փոխադարձ ճանաչումը, սակայն Ատրպէյճան տակաւին դժկամութիւն կը ցուցաբերէ եւ յղում կը կատարէ խաղաղութեան պայմանագիրի նախագիծին, որ աւելի համապարփակ փաստաթուղթ է, զոր կը պատրաստուին ստորագրել երկու երկիրները։ «Այսպիսով, ինչպէս նշեցի, այն ժամանակ, երբ մենք համաձայնութեան գանք այս հարցում խաղաղութեան պայմանագրի համատեքստում, մենք շատ կը մօտենանք դրա կնքմանը: Եւս մի քանի խնդիր կայ, օրինակ` տարածաշրջանային ենթակառուցուածքների ապաշրջափակումը, որը նոյնպէս քննարկման առարկայ է: Այս համատեքստում կարեւոր է իմանալ, որ Հայաստանը ոչ միայն պատրաստ է, այլեւ շահագրգռուած է դառնալ միջազգային տարանցիկ երթուղիների մաս, այդ իսկ պատճառով մեր կառավարութիւնը հանդէս է եկել «Խաղաղութեան խաչմերուկ» նախաձեռնութեամբ. մենք կարծում ենք, որ եթէ այդ ապաշրջափակումը տեղի ունենայ, դա ոչ միայն տնտեսական բարգաւաճման տեսանկիւնից ձեռնտու կը լինի տարածաշրջանի երկրներին, այլեւ կը դառնայ տարածաշրջանում խաղաղութեան հաստատման կարեւոր գործօն: Այսպիսով, մենք պատրաստ ենք ապաշրջափակել բոլոր տարածաշրջանային տրանսպորտային (փոխադրութեան) ենթակառուցուածքները, հիմնականում Ադրբեջանի, բայց նաեւ Թուրքիայի հետ` հասկանալով, որ այս նախագիծը կ՛օգնի կապել Արեւելքը Արեւմուտքին, Հիւսիսը Հարաւին: Եթէ դա իրականացուի, դա կը լինի եւս մէկ հետաքրքիր միջոց Պարսից ծոցի երկրները կապելու սեւծովեան տնտեսական տարածաշրջանի հետ: Համաձայն այս հայեցակարգի` ապաշրջափակումը պէտք է տեղի ունենայ երկրների ինքնիշխանութեան եւ իրաւազօրութեան լիակատար յարգմամբ, բայց նաեւ` համաձայն հաւասարութեան եւ փոխադարձութեան սկզբունքների», ըսաւ Միրզոյեան:
Լրագրողը հարցուց, որ այս փուլին արդեօք Երեւան վերատեսութեան կ՛ենթարկէ՞ իր յարաբերութիւնները, դաշինքները, պատկանելիութիւնը տարածաշրջանային կամ միջազգային որոշ ձեւաչափերու, եւ արդեօք Եւրոպական Միութեան եւ ՆԱԹՕի անդամակցութեան կարելիութիւն կա՞յ։ Խօսելով ՀԱՊԿի հետ կապին մասին` Միրզոյեան շեշտեց, որ Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագիրի կազմակերպութեան գործիքակազմերը պէտք է աշխատին, Հայաստան չի փափաքիր մաս կազմել չաշխատող գործիքակազմի մը։ Այս ծիրին մէջ, ան յիշեց վերջին տարիներուն Հայաստանի Հանրապետութեան ինքնիշխան տարածքը ներխուժումները, որոնց նկատմամբ պատշաճ գործողութիւն չցուցաբերեց այս կազմակերպութիւնը, որուն անդամ է Հայաստան:
«ՀԱՊԿը ռազմաքաղաքական դաշինք է, որը կոչուած է պաշտպանելու անդամ երկրների սահմանները: Պատշաճ արձագանգի բացակայութիւնը հարցեր առաջացրեց հայ հասարակութեան մէջ, եւ մենք չենք ուզում մաս կազմել չաշխատող մեխանիզմի: Մենք դեռ ՀԱՊԿ անդամ ենք, բայց պէտք է աշխատենք, որպէսզի բոլոր մեխանիզմները (գործիքակազմերը), որոնք սահմանուած են, գործեն, եւ դրա անհրաժեշտութիւնը կայ», ըսաւ Միրզոյեան։
Հայաստան-Ռուսիա յարաբերութիւններուն մասին խօսելով՝ Միրզոյեան ըսաւ. «Կան որոշակի խնդիրներ եւ հարցեր հայ-ռուսական յարաբերութիւնների համատեքստում, եւ այո մենք ունենք երկխօսութիւն այդ հարցերի շուրջ: Դրանց մէջ կան հարցեր, որոնց շուրջ պէտք է լիակատար եւ փոխըմբռնում, բայց ես կարծում եմ, որ այդպիսի խնդիրներ բոլոր յարաբերութիւններում կան: Զուգահեռ, ժողովրդավարական բարեփոխումների իրականացման հարցում եւ հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով կայունութեան ապահովման հարցերում մենք խորացնում ենք մեր յարաբերութիւններն այլ գործընկերների հետ, այդ թւում` Եւրոպական Միութեան եւ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգների հետ. նրանք մեր հիմնական գործընկերներն են ժողովրդավարական բարեփոխումների եւ տնտեսութեան դիւերսիֆիկացիայի (այլազանութեան կիրարկման) ապահովման հարցում եւ այլն: Արդէն երկրորդ տարին է, ինչ հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով ԵՄ քաղաքացիական դիտորդական առաքելութեան ներկայութիւնն այս իրավիճակի էական նպաստող գործօններից է»:
Կազայի դէմ իսրայէլական շղթայազերծած պատերազմին եւ անոր նկատմամբ Հայաստանի կեցուածքին մասին խօսելով` Միրզոյեան ըսաւ. «Մենք միանշանակ դէմ ենք խաղաղ բնակչութեան թիրախաւորմանը. մենք նոյնատիպ իրադրութեան մէջ յայտնուեցինք, երբ շուրջ 100,000 հայեր ստիպուած եղան լքել իրենց պատմական հայրենիքը, որպէսզի կարողանան փրկել իրենց ընտանիքի անդամների կեանքը: Այսպիսով, մենք դէմ ենք խաղաղ բնակչութեանը թիրախաւորելուն: Վերջերս մենք հումանիտար (մարդասիրական) օգնութիւն ուղարկեցինք, որպէսզի օգնենք թեթեւացնել այն մարդկանց տառապանքները, ովքեր յայտնուել են նմանատիպ իրավիճակում: Ընդհանրապէս, մենք միշտ աջակցել ենք հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորմանը, ինչպէս նաեւ երկարամեայ հակամարտութեան եւ պաղեստինեան հիմնախնդրի` «երկու պետութիւն» սկզբունքով լուծմանը: Բացի այդ, մենք պատրաստ ենք աջակցել մշակութային եւ հոգեւոր ժառանգութեան պաշտպանութեանը, յատկապէս, երբ խօսքը վերաբերում է գրաւոր ժառանգութեանը. մենք ունենք ձեռագրերի աշխարհահռչակ պահոց, որտեղ կարող ենք ժամանակաւորապէս հիւրընկալել ձեռագրերը, եթէ կարիք լինի, տեղափոխել դրանք հակամարտութեան գօտուց եւ յետոյ վերադարձնել, երբ ամէն ինչ հարթուի»:
Միրզոյեան յայտնեց, թէ ինք յոյս ունի, որ հարցը լուծուի խաղաղ ուղիով եւ ռազմական գործողութիւնները աւարտին, «եւ եթէ պաշտօնական Երեւանը կարող է օգնել այս համատեքստում, մենք աւելի քան պատրաստ ենք»: