ՊԱՔՈՒ ԴԱՐՁԵԱԼ ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐ ՍՏՈՐԱԳՐԵԼՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ ԿԸ ԴՆԷ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՆ
Ատրպէյճանական լրատուամիջոցներու հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին, Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւ Հայաստանի հասցէին կատարեց զանազան յայտարարութիւններ եւ խօսեցաւ խաղաղութեան համաձայնագիրի ստորագրութեան վերաբերեալ զանազան պայմաններու մասին, որոնց արձագանգեցին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան եւ արտաքին գործոց նախարար Արարատ Միրզոյեան։
Ալիեւ դարձեալ պնդեց Երեւանի նկատմամբ իր պահանջները՝ Մինսքի խումբի լուծարում եւ Սահմանադրութեան փոփոխութիւն ու շեշտեց, որ առանց այս կէտերուն գործադրութեան անկարելի պիտի ըլլայ խաղաղութեան պայմանագիրը ստորագրել: «Յոյս ունիմ, որ խաղաղութեան պայմանագիրին գծով մեր բոլոր պայմանները կ՛ընդունուին, որովհետեւ անոնց մէջ ոչ մէկ արտառոց բան կայ», շեշտեց Ալիեւ։
Այս սպառնական յայտարարութեան իբրեւ պատասխան՝ Փաշինեան «Արմէնփրէս»ին յայտնեց, որ թերեւս Պաքու կը փորձէ տարածաշրջանին մէջ կացութեան մագլցումի «օրինականութիւն» մը ձեւաւորել:
«Արւում են ագրեսիւ (յարձակողապաշտ) յայտարարութիւններ` հաշուարկով, թէ Երեւանից կը հնչեն ագրեսիւ պատասխաններ, ինչը Բաքուին հնարաւորութիւն կը տայ աւելի ագրեսիւացնել սեփական յայտարարութիւնները` սա զուգորդելով Հայաստանի բանակի կողմից հրադադարի ռեժիմի (դրութեան) խախտման մասին կեղծ տեղեկութիւնների տարածմամբ` տարածաշրջանում նոր էսկալացիայի (մագլցումի) «հիմնաւորում» ձեւաւորելու համար: Մենք չենք գնալու այս ճանապարհով, հաւատարիմ ենք մնալու խաղաղութեան ռազմավարութեանը եւ հետեւողականօրէն շարունակելու ենք խաղաղութեան օրակարգի իրագործումը: Սա նշանակում է` կիրառելու ենք ոչ թէ ագրեսիւութեան, այլ երկխօսութեան լեզու: Մենք շարունակելու ենք կենտրոնացած մնալ սահմանազատման, խաղաղութեան պայմանագրի տեքստի համաձայնեցման, «Խաղաղութեան խաչմերուկ» նախագծի իրագործման, հումանիտար (մարդասիրական) հարցերի, այդ թւում` անհետ կորածների ճակատագրի պարզաբանման խնդիրների վրայ», յայտնեց Փաշինեան։ Ան, ի տարբերութիւն Ալիեւի զանազան պահանջներուն՝ պայմանագիրի ստորագրութեան վերաբերեալ, ըսաւ, որ Խաղաղութեան պայմանագիրի չհամաձայնեցուած երկու յօդուածներուն վերաբերեալ առաջարկած են լուծումներ, եւ Ատրպէյճանի դրական պատասխանին պարագային՝ պատրաստ են պայմանագիրը ստորագրելու։
ԱԼԻԵՒ ԿՈՉ ՈՒՂՂԵՑ՝ ԿԱՍԵՑՆԵԼՈՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՍՊԱՌԱԶԻՆՈՒԹԻՒՆԸ
Ալիեւ նաեւ յայտարարեց, որ Ֆրանսա եւ Հայաստանին զէնք մատակարարող միւս երկիրները «պէտք է չեղեալ համարեն այդ պայմանագիրները»՝ պնդելով. «Հայաստան պէտք է զինուիլը անյապաղ դադրեցնէ»:
«Հայաստան առաքուած զէնքերը պէտք է վերադարձուին: Ասիկա մեր պայմանն է. ով ինչպէս կ՛ուզէ թող այնպէս ալ ընկալէ: Ես իմ խօսքը կ՛ըսեմ, եւ անոնց, որոնք կանգնած են անոր թիկունքին՝ գիտեն նաեւ, որ եթէ մենք բան մը ըսենք, նաեւ այդ բոլորին նկատմամբ շատ լուրջ վերաբերում կ՛ունենանք», յայտնեց Ալիեւ։
Իբրեւ պատասխան՝ Փաշինեան ըսաւ, որ Հայաստանի Հանրապետութեան բանակի բարեփոխումներու օրակարգին մէջ ոչ-օրինական որեւէ տարր չկայ: «Պիտի կրկնեմ, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը ճանաչում է իր բոլոր հարեւանների, ներառեալ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականութիւնը եւ նոյնը, այսինքն` Հայաստանի տարածքային ամբողջականութեան յստակ եւ անվերապահ ճանաչում է ակնկալում Ադրբեջանից: Յայտարարել եմ նաեւ, որ մենք ՀՀ աւելի քան 200 քառակուսի կիլոմետր օկուպացուած (գրաւուած) տարածքները ռազմական ճանապարհով ետ բերելու խնդիր չենք դնում, որովհետեւ սահմանազատման գործընթացը տալիս է հնարաւորութիւն այդ հարցը հասցէագրելու խաղաղ, բանակցային ճանապարհով: Այս ամէնի արձանագրումով որեւէ մէկը չի կարող վիճարկել պաշտպանունակ բանակ ունենալու Հայաստանի Հանրապետութեան իրաւունքը: Ինչ վերաբերում է սպառազինութեան հետ կապուած մտահոգութիւններին, մենք էլ ունենք մտահոգութիւններ Ադրբեջանի կողմից սպառազինուելու վերաբերեալ, նաեւ լսել ենք նրանց մտահոգութիւնը: Այս է պատճառը, որ սպառազինութիւնների փոխադարձ վերահսկման մեխանիզմ (գործիքակազմ մը) ձեւաւորելու առաջարկ ենք արել Ադրբեջանին եւ սպասում ենք նրանց պատասխանին»:
Միրզոյեան իր կարգին յայտնեց հետեւեալը. «Մենք ձեռք ենք բերել սպառազինութիւններ միայն պաշտպանական նպատակներով եւ մեր բանակի արդիականացման եւ բարեփոխումների համատեքստում: Ձեռք բերուած սպառազինութիւնները, բնականաբար, յետ ուղարկել չենք պատրաստւում»։
ԸՍՏ ԱԼԻԵՒԻ՝ «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ՄԻՋԱՆՑՔԸ ՊԻՏԻ ԲԱՑՈՒԻ»
Ալիեւ նաեւ շեշտեց, որ՝ «Զանգեզուրի միջանցքը պէտք է բացուի եւ կը բացուի»։ Ըստ անոր՝ «որքան շուտ անոնք այդ մէկը հասկնան, այնքան լաւ»։
Ան ընդգծեց, որ սորոսականները փաստօրէն կը կորսնցեն իրենց դիրքերը, Միացեալ Նահանգներու մէջ անոնց դարաշրջանը անցած է՝ աւելցնելով, որ Հայաստանի ղեկավարութիւնը պէտք է նկատի առնէ այդ մէկը: «Մենք` Ատրպէյճան, անոնց համար վտանգի աղբիւր չենք: Մենք խաղաղութիւն եւ համագործակցութիւն կ՛ուզենք Հարաւային Կովկասի մէջ եւ թող մեզ չխանգարեն: Անոնք պէտք չէ իբրեւ աշխարհագրական պատնէշ կանգնին Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի միջեւ», ըսաւ Ալիեւ։ Փաշինեան, պատասխանելով՝ ըսաւ, որ Հայաստանի սեղանին դրուած է «Խաղաղութեան խաչմերուկ» նախագիծը եւ Հայաստան կը պատրաստուի զայն իրագործել։ «Մեր օրակարգում այլ նախագիծ չկայ: «Խաղաղութեան խաչմերուկը» ենթադրում է տարածաշրջանի բոլոր տրանսպորտային (փոխադրութեան) կոմունիկացիաների (հաղորդակցութիւններու) բացում, ներառեալ Ադրբեջան-Ադրբեջան` Հայաստանի տարածքով եւ Հայաստան-Հայաստան` Ադրբեջանի տարածքով: Արդէն առիթ ունեցել եմ յայտարարելու, որ մենք Երասխ-Սադարակ-Օրդուբադ-Մեղրի-Զանգելան երկաթուղին բացելու շատ կոնկրետ (յստակ) առաջարկ ենք արել Ադրբեջանին: Դա աւելին է քան առաջարկը, դա կոնկրետ հարցերի կոնկրետ լուծում է, եւ մենք սպասում ենք Ադրբեջանի դրական արձագանգին, որից յետոյ կայացած համաձայնութիւնը կ՛արձանագրուի թղթի վրայ, եւ մենք կը սկսենք երկաթուղու մեր հատուածների շինարարութիւնը»:
Միւս կողմէ, Միրզոյեան նշեց, որ Հայաստան չ՛ուզեր պատնէշ ըլլալ, այդ իրեն համար ալ շահեկան չէ: «Մենք ապրում ենք 21րդ դարում, որտեղ բոլոր երկրներն ուզում են յարաբերութիւններ, առեւտուր, շարժ ունենալ մնացած բոլոր երկրների հետ: Սա բխում է պետութիւնների կենսական շահերից: Մենք ուզում ենք լինել ոչ թէ պատնէշ, այլ` կամուրջ այլ պետութիւնների, մեր հարեւան երկրների միջեւ։ Մենք ուզում ենք լինել ոչ թէ սեպ, այլ կապող օղակ, կամուրջ: Սա վերաբերում է ե՛ւ աշխարհագրօրէն մեզ մօտ երկրներին` բառացիօրէն կամուրջ լինելով, ե՛ւ հեռու երկրներին», յայտնեց Միրզոյեան։
ԱՏՐՊԷՅՃԱՆԻ ԿՈՉԸ՝ «ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՏՐՊԷՅՃԱՆԻ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԸ» ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒ
Ալիեւ նաեւ յայտնեց, թէ լաւ պիտի ըլլար, որ Հայաստանի վարչապետը ընդունէր «Արեւմտեան Ատրպէյճան»ի համայնքի ներկայացուցիչները՝ աւելցնելով, որ «որքան գիտեմ, անոնք պատրաստ են նաեւ Երեւան երթալու »:
«Այսօր Հայաստանը կը ներկայանայ իբրեւ եւրոպական ժողովրդավարութեան ուղիով ընթացող երկիր: Թող այդ մէկը յստակօրէն ցոյց տայ: Այդ հարցը օրակարգէն չի հանուիր այնքան ատեն, երբ ատրպէյճանցիները ապահովական պայմաններու մէջ չեն տեղակայուած Արեւմտեան Ատրպէյճան, նաեւ՝ Արեւմտեան Զանգեզուրի մէջ», շեշտեց Ալիեւ։
Միրզոյեան իր մամլոյ ասուլիսին ընթացքին, արձագանգելով այս տեսակէտին՝ պնդեց, որ երկկողմ հանդիպումներու օրակարգին վրայ այդպիսի հարց չկայ:
«Ադրբեջանից շարունակում ենք ստանալ ապացոյցներ, որ «Արեւմտեան Ադրբեջան» նարատիւը (պատումը) տարածքային պահանջ է Հայաստանի նկատմամբ», ըսաւ Միրզոյեան՝ աւելցնելով. «Այո՛, Սովետմիութեան տարիներին Հայաստանում ապրել են ադրբեջանցիներ, նրա խօսքով` այստեղից մեծամասամբ հեռացել են քաղաքակիրթ: Բռնի տեղահանութեան ժամանակ այսպիսի բան պատկերացնել հնարաւոր չի, պատկերացնում է՞ք` հարիւր ընտանիք ուղղակի վաճառել է իր բնակարանը, 12 հազար, եթէ ճիշդ եմ յիշում թիւը, ընտանիքից աւել կարողացել են փոխանակել բնակարանները Ադրբեջանում ապրող հայերի հետ, 160 հազարից աւելի մարդ` ադրբեջանցի, ովքեր հեռացել են Հայաստանից, ստացել են Հայաստանի կառավարութիւնից փոխհատուցում, հետեւաբար եւ այստեղ իրաւունքներն էլ են սպառուած: Մենք կարող ենք զուգահեռ տանել Ադրբեջանում ապրող շուրջ 500 հազար, եթէ Լեռնային Ղարաբաղն էլ հետը հաշուենք, հայերի, եւ յիշել նրանց ճակատագիրը` յիշել Բաքուի ջարդերը, Սումգայիթի ջարդերը, միւս հալածանքները», եզրափակեց Միրզոյեան: