ՌՈՒԲԷՆ ՃԱՆՊԱԶԵԱՆ

Էմիլի Մկրտիչեանի «Լինում Է, Չի Լինում»ը յուզիչ վաւերագրական ֆիլմ մըն է, որ կը պատկերէ Արցախի սիրտն ու հոգին՝ խոր մշակութային ժառանգութեամբ տեղ մը, որ կը պայքարի իր գոյատեւման համար։
Ամերիկահայ բեմադրիչին այս անկեղծ ու գեղեցիկ գործը կ՛անցնի հակամարտութեան սովորական պատումէն անդին՝ հիւսելով բարդ եւ քնքուշ պատում մը՝ կորուստի, յոյսի եւ գոյատեւման մասին։
Երկու պատերազմներու միջեւ գտնուող ազգի մը յետին պատկերին դէմ, ֆիլմը մեզի կը ծանօթացնէ չորս արցախցի կիներ. Սօսէ Բալասանեան՝ համաշխարհային ճիւտօ մարտարուեստի ախոյեան, որ կը պայքարի թէ՛ մարզադաշտին եւ թէ՛ ռազմադաշտին վրայ, Սիրանուշ Սարգսեան՝ քաղաքացիական ծառայող եւ քաղաքային խորհուրդի թեկնածու, որ կը մարմնաւորէ կանանց քաղաքական իրաւունքներու պայքարը, Գայիանէ Համբարձումեան՝ Արցախի միակ կանանց կեդրոնի հիմնադիրը, որ կը ստեղծէ ապաւէն մը խոցելի կիներու համար եւ Սվետա Յարութիւնեան՝ միայնակ մայր մը, որ արցախեան հողը կը մաքրէ պատերազմէն մնացած ականներէն։
Մկրտիչեանի զգայուն բեմադրութիւնը կը փայլի, երբ 2020ի պատերազմը անսպասելիօրէն կը բռնկի։ Այս շրջադարձը ֆիլմը կը վերածէ քաոսի եւ տեղահանութեան հրատապ արձանագրութեան։ Երբ Սօսէն ճիւտոյի մարզումներէն կ՛անցնի զինուորական պատրաստութեան, կամ երբ Սվետայի հեռաձայնի զանգերը իր զաւակներուն անպատասխան կը մնան Ստեփանակերտի ռմբակոծութեան ընթացքին, պատերազմի մարդկային ծախսը կը դառնայ ցնցող իրականութիւն։
Ֆիլմին ուժը կը կայանայ Մկրտիչեանի նուրբ մօտեցումին մէջ։ Փոխանակ պատերազմի բռնութիւնը շեշտելու, ան կը կեդրոնանայ առօրեայ պահերուն վրայ՝ սուրճի պատրաստութենէն մինչեւ կանանց կեդրոնի հաւաքոյթները։ Այս «սովորական» պահերը կը դառնան հզօր վկայութիւններ ընդհատուած կեանքի եւ անխախտ յոյսի մասին։ Ֆիլմի երկատուած կառուցուածքը՝ հմտօրէն խմբագրուած Մկրտիչեանի եւ Ալեքսանտրիա Պոմպախի կողմէ, կը շեշտէ պատերազմի «առաջ»ն ու «ետք»ը՝ պահպանելով իր մարդկային հիմքը։
«Լինում Է, Չի Լինում»ը, որուն վերնագիրը քաղուած է հայկական աւանդական հեքիաթի բացման բանաձեւէն, պարզ վաւերագրութենէն աւելի՝ խորունկ իմաստ ունի։ Իւրաքանչիւր կին կը կիսէ առասպել մը իր հայրենիքի մասին, տեղ մը որ կրնայ այլեւս գոյութիւն չունենալ, բայց որուն պատմութիւնները կը շարունակեն ապրիլ։
Ֆիլմի աւարտին, չորս կիները կը հաւաքուին լեռնագագաթի մը վրայ, մայրամուտի ոսկեգոյն լոյսին տակ։ Այս գրեթէ առասպելական տեսարանը կը հակադրուի անոնց տարած տառապանքին՝ դառնալով խորհրդանիշ մը վերապրումի եւ յոյսի։
FIPRESCI մրցանակը եւ «Ոսկէ ծիրան»ի (Golden Apricot Yerevan International Film Festival) յատուկ յիշատակումը կը հաստատեն ֆիլմին արժէքը, բայց անոր իսկական յաջողութիւնը կը կայանայ անոր մէջ, որ կը յաջողի պատկերել, թէ ինչ կը նշանակէ պայքարիլ եւ յուսալ՝ նոյնիսկ երբ քու շուրջդ աշխարհը կը փլուզուի։
«ԹՈՐՈՆԹՈՀԱՅ»