ԱՐԱ ՊԱՊԵԱՆ
«Ասպարէզ».- Երկուշաբթի օր, Հայ-թրքական արձանագրութիւնները խմբագրութեանս հասնելէ քիչ ետք, «Մոդուս Վիվենդի» կեդրոնի ղեկավար, Քանատայի մօտ Հայաստանի նախկին դեսպան Արա Պապեան, «Ողբում եմ քեզ հայոց աշխարհ կամ երեք-զրոյ յօգուտ Թուրքիայի» վերնագիրով հետեւեալ ակնարկը ուղարկեց խմբագրութեանս.
Մինչեւ հիմա մենք ասում էինք եւ մեզ ասում էին, որ Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնները հաստատուելու են առանց նախապայմանների: Շատերն հաւատում էին դրան: Հաւատում էին, գուցէ նաեւ այն պատճառով, որ հակառակը պատկերացնել հնարաւոր չէր: Հակառակը պարզապէս կիմաստազրկէր հայոց պետականութիւնը, հակառակը պարզապէս արիւնը ջուր կը դարաձնէր, իսկ երկիրը տնամերձ: Այսօր կարող ենք արձանագրել, որ իրողութիւնն աւելի սարսափելի է, քան վատագոյն կանխատեսումները: Առկայ արձանագրութիւններով Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւններին առաջարկւում է ընդունել Թուրքիայի բոլոր երեք նախապայմանները:
Թուրքիայի առաջին նախապայմանը մեր իրաւունքների ուրացումն է եւ Թուրքիայի նկատմամբ տարածքային պահանջներից հրաժարումը, այսինքն՝ առկայ սահմանների ճանաչումը: «Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու մասին» արձանագրութեան չորրրոդ կէտը բաւարարում է Թուրքիայի այս պահանջը:
Թուրքիայի երկրորդ նախապայմանը Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում թողնելն է, այսինքն՝ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի լուծումն է միմիայն տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքի հիման վրայ: Նոյն արձանագրութիւնը բաւարարում է նաեւ այս պայմանը, քանի որ երկրորդ կէտը վերահաստատելով այն սկզբունքները, որոնց հիման վրայ կառուցուած են պետութիւնների յարաբերութիւնները, լռութեան է մատնում ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքը:
Թուրքիայի երրորդ նախապայմանը Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացից հրաժարումն է: Այս նախապայմանը եւս բաւարարուել է: «Երկկողմ յարաբերութիւնների զարգացման մասին» արձանագրութիւնը ստեղծուելիք ենթայանձնաժողովների թւում նշուած է նաեւ «պատմական հարթութեամբ զբաղուող ենթայանձանաժողովը», որը պէտք է զբաղուի նաեւ «երկու ժողովուրդների միջեւ գոյութիւն ունեցող խնդիրների յստակեցմամբ»: Իսկ ո՞ր հարցն է ամէնից խնդրայարոյցը, որը կարիք ունի յստակեցման: Ի հարկէ, դա Հայոց ցեղասպանութեան հարցն է:
Ակնյայտ է, եթէ Հայաստանն ընդունի առաջարկուող արձանագրութիւնները, ապա Թուրքիան ամբողջովին կը ստանայ այն, ինչին ձգտում էր: Իսկ ի՞նչ ենք ստանալու մենք: Միթէ այնքան կարճատես կը լինենք, որ կօրինականացնենք Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքների բռնազաւթումն ու մեր ազգային գոյքի բռնատիրումը Թուրքիայի Հանրապետութեան կողմից եւ կը զոհաբերենք մեր ժողովրդի ապագան:
Եթէ վերոյիշեալ արձանագրութիւնները ստորագրուեն, ապա նոր Խորենացու պէտք կունենաք, որ գրի «Ողբում եմ քեզ հայոց աշխարհ, որովհետեւ վերացան թագաւորդ ու քահանադ, հիմնաւորուեց տգիտութեամբ չարափառութիւնը»:
yess ! mister babyan
you are rright
congratulationr
intch bess gareli e havadk endzayel
vodjrakordzneroun soudine ou nenkoutyan
atchket pats tchartcharvad z hayots joghovourt
miahamour poghok partsratsour yev votch essé
sarsapéli ayss nenkoutyan