ԱՐԱ ՊԱՊԵԱՆ
Տեղեկանք՝ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատման եւ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ յարաբերութիւնների զարգացման՝ արձանագրութիւնների իրաւական կարգավիճակի մասին:
Հայաստանի Հանրապետութեան Միջազգային պայմանագրերի մասին ՀՀ օրէնքի (22 Փետրուարի, 2007թ.) 2րդ յօդուածի երկրորդ կէտը սահմանում է հետեւեալը. «Սոյն օրէնքով Հայաստանի Հանրապետութեան միջազգային պայմանգիր է համարւում ցանկացած գրաւոր համաձայնութիւն, որ ձեւակերպուել է պայմանագրի, համաձայնագրի, կոնուենցիայի (ուխտ-խմբ.), յուշագրի, արձանագրութեան տեսքով կամ որեւէ այլ անուանումով փաստաթղթի տեսքով, կամ որն արտայայտուել է նոտաների կամ նամակների փոխանակումով»:
Ըստ իս, այս ձեւակերպումը շատ աւելի լայն մեկնաբանութիւն է տուել պայմանագիր հասկացութեանը, քան առկայ է միջազգային հանրային իրաւունքի մէջ: (Տես յօդուած 2, Պայմանագրերի իրաւունքի մասին Վիեննայի կոնուենցիայ) Այսուհանդերձ, քանի որ վերոյիշեալ սահմանումը տարբերւում, սակայն չի հակասում միջազգային իրաւունքին, ապա առաջնորդուելով դրանով քննութեան առարկայ դարձնենք Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատման մասին եւ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ յարաբերութիւնների զարգացման մասին արձանագրութիւնները:
Ըստ Միջազգային պայմանագրերի մասին ՀՀ օրէնքի վերոյիշեալ սահմանումի, միջպետական արձանագրութիւնը միջազգային պայմանգիր է: Ուստի արձանագրութեան կնքումը «անհրաժեշտ ընթացակարգերի ամբողջութիւն է» (յօդուած 8, կէտ 1): Այսինքն, արձանագրութեան կնքումը կանոնակարգուած յաջորդական գործողութիւնների շղթայ է եւ պահանջում է օրէնքով նախատեսուած քայլերի անշեղ ու ամբողջական կատարում:
Հայաստանի Հանրապետութեան վկայակոչեալ օրէնքը նախատեսում է պայմանագրերի, տուեալ դէպքում խնդրոյ առարկայ արձանագրութիւնների, նախապատրաստման հետեւեալ փուլերը.
Փուլ 1. Միջազգային պայմանագիր կնքելու նախաձեռնութիւնը.
Հայ-թուքական արձանագրութիւններ կնքելու գործընթաց սկզբնաւորելու համար որպէս առաջին քայլ անհրաժեշտ էր նախագահի գրաւոր յանձ-նարարականը: (յօդուած 8, կէտ 5)
Փուլ 2. Միջազգային պայմանագիր կնքելու նախաձեռնութեանը ընթացք տալը.
Արտգործնախարարութիւնը որպէս իրաւասու նախարարութիւն, պարտաւոր էր կազմել հայ-թուրքական արձանագրութիւններ կնքելու նպատակայարմարութեան մասին տեղեկանք եւ արձանագրութիւնների նախագծերը (յօդուած 9, կէտ 1) եւ ներկայացնէր նախագահին: (յօդուած 9, կէտ 2 (1):
Փուլ 3. Միջազգային պայմանագիր կնքման ընթացակարգն սկսելը.
Այս փուլում, նախագահը ստանալով արձանագրութիւնների նախագծերը, պէտք է արտգործնախարարութեանը հասցէագրուած պատասխան նամակով արտայայտէր իր դիրքորոշումը: Դրական դիրքորոշման դէպքում, նախագահի գրաւոր համաձայնութիւնն ստանալուց յետոյ՝ 10 օրեայ ժամկէտում, արտգործնախարարութիւնը պարտաւոր էր սկսել արձանագրութիւնների նախագծերի ներպետական համաձայնեցման ընթացակարգը: Այսինքն, պէտք է արձանագրութիւնների կնքման մասին գրաւոր ծանուցեր բոլոր շահագրգիռ գերատեսչութիւններին եւ արձանագրութիւնների նախագծերն ուղարկէր նրանց: (յօդուած 10, կէտ 2):
Փուլ 4. Միջազգային պայմանագրի նախագիծը հանաձայնեցնելը եւ միջազգային պայմանագրի վերաբերեալ առաջարկոյթուններ եւ դիտողութիւններ ներկայացնելը.
Շահագրգիռ գերատեսչութիւնները, իսկ մեր պարագային դա բոլոր նախարարութիւններն են եւ եւս երկու տասնեակ այլ կառոյցներ, ծանուցումն ու արձանագրութիւնների նախագծերն ստանալուց յետոյ առաւելագոյնը 15 օրուայ ընթացքում շահագրգիռ գերատեսչութիւնները պարտաւոր էին իրենց իրաւասութեան ոլորտին առնչուող հարցերի մասով գրաւոր առաջարկութիւնները եւ դիտողութիւնները ներկայացնել իրաւասու գերատեսչութեանը՝ ԱԳՆ-ին: (յօդուած 12, կէտ 1 եւ կէտ 2)
Փուլ 5. Միջազգային պայմանագրի նախագծի վերաբերեալ կարծիքներն ամփոփելը.
Իրաւասու գերատեսչութիւնը, տուեալ դէպքում ԱԳՆ, շահագրգիռ գերատեսչութեանը կարծիքները ստանալուց յետոյ պէտք է լրամշակեր կամ վերամշակէր միջազգային պայմանագրի նախագիծը: (յօդուած 14, կէտ 1 (1)
Փուլ 6. Միջազգային պայմանագրի տեքստը միւս կողմի հետ փոխհամաձայնեցնելը.
ՀՀ վկայակոչեալ օրէնքը նախատեսում է, որ Հայաստանի Հանրապետութեան միջազգային պայմանագրի տեքստը միւս կողմի հետ փոխհամաձայնեցւում է նախաստորագրման կամ օենքով նախատեսուած այլ ձեւով: (յօդուած 18, կէտ 1) Մեր դէպքում ընտրուած է նախաստորագրումը: Անհրաժեշտ է շեշտել, որ միջազգային պայմանագիրը ՀՀ կողմից կարող է նախաստորագրուել միայն այդ պայմանագրի նախագծի մշակման եւ նախաստորագրման համար սահմանուած ընթացակարգն աւարտելուց յետոյ: (յօդուած 18, կէտ 2)
Եզրակացութիւն. Հաշուի առնելով, որ քննութեան առարկայ արձանագրութիւնները չեն անցել սոյն օրէնքով նախատեսուող «անհրաժեշտ ընթացակարգերի ամբողջութիւնը», ինչպէս նաեւ այդ արձանագրութիւնների նախաստորագրումն իրականացուել է առանց նախաստորագրման համար օրէնքով սահմանուած ընթացակարգի, ուստի Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատման մասին եւ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ յարաբերութիւնների զարգացման մասին արձանագրութիւնների նախաստորգորւմն անվաւեր է, հետեւաբար արձանագրութիւնները ենթակայ չեն ստորագրման: Ստորագրելը կը լինի անօրինական քայլ:
«Մոդուս Վիւենդի» կեդրոնի ղեկավարն է
5 Հոկտեմբերի 2009թ.