HySpell Հայերէն Ուղղագրիչի Նախնական Թողարկում
Իբրեւ յամառօտ կենսագրական, յայտնենք որ՝ Յարօն 1990ի շրջանաւարտ է UCLAէն, մաթեմատիկայի դոկտորական աստիճանով եւ աշխատած է իբրեւ ծրագրաւորման ճարտարագէտ/ճարտարապետ աւելի քան 18 տարիներ: Ներկայիս՝ ան մէկ կողմէն կը փորձէ վերադառնալ իր «հայերէնով» բազմահատոր «Մաթեմատիկայի/Ֆիզիկայի» հետազօտական աշխատութեան, մինչ՝ միւս կողմէն խնամելով հայկական մշակութային նորաստեղծ ցանցային հանգրուանը՝ www.hyspell.com հասցէին:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Յամառօտ կերպով եթէ կարելի է բացատրեցէք թէ HySpellը ի՞նչ կ՛ընէ, եւ իրապէս ինչո՞վ կը նպաստէ հայ հասարակութեան ընդհանրապէս:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Նախ՝ ցանկանում եմ շնորհակալութիւն յայտնել «Ասպարէզ»ին՝ այս հարցազրոյցի հրաւէրի առթիւ: Կարճ ասած, HySpell Հայերէնի Ուղղագրիչը մի նոր յաւելում է Microsoft Office 2007 Wordի մէջ, որը կարելիութիւն է տալիս Microsoft Wordի օգտագործողին ուղղագրել Արեւմտահայերէն կամ Արեւելահայերէն բարբառով գրութիւն՝ Դասական (Մեսրոպեան) Ուղղագրականոնների համաձայն: Հիմնականօրէն՝ հայերէն լեզուի ծրագրաւորման սարքահիմքի ասպարէզում՝ դա առաջինն է իր տեսակին մէջ:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Ինչու՞ կ՛ըսէք «առաջինը», չէ որ կան մի քանի ուղղագրիչներ որոնք դեռ մինչեւ այսօր կը գործածուին, օրինակ՝ PowerSpellը, կամ եթէ կը յիշէք Bytec Computersի ուղղագրիչը:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Այո, կար մի շատ լաւ հայերէնի ուղղագրիչ Bytecից՝ դասական ուղղագրութեան վրայ հիմնուած, բայց միայն Արեւմտահայերէնի համար: Այս ծրագիրը առայժմ անգործածելի է: Նաեւ՝ վերջերս լսեցինք մի այլ ուղղագրիչի թողարկման մասին՝ PowerSpell անունով, բայց այս վերջինը մշակուած է արդի (սովետական) ուղղագրութեամբ, եւ արդիւնաւէտութեան նկատմամբ որոշ թերութիւններ ունի: Ամենայն դէպս, սարքահիմքերը այս երկու ուղղագրիչների՝ ինչքան որ գիտեմ՝ շուտով անգործածելի են դառնալու: Երրորդ մի փորձ էլ կատարուեց Microsoftի Լեզուական Խմբի կողմից՝ թողարկելով ուղղագրիչի մի փորձնական տարբերակ, որն՝ նորից արդի ուղղագրութեան համար է, եւ նոյնիսկ 30% ճշգրտութեան սահմանը չի անցնում, իբրեւ ուղղագրիչ դա բաւականի վախազդու մի գործիք է:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Իսկ՝ ինչպէ՞ս կը գերազանցէ ձեր HySpell ուղղագրիչը ասոնցմէ:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Ուրեմն՝ նախ եւ առաջ, ուղղագրիչը պէտք է լինի չափազանց ճշգրիտ: Այլապէս հակասելու է իր բուն նպատակին: Երկրորդ՝ HySpellը գործիականացնում է դասական ուղղագրութիւնը, եւ ըմբռնում է թէ՛ Արեւմտահայերէն եւ թէ՛ Արեւելահայերէն բարբառները: Օժտուած է արմատական բառարանով, որու քանակը այժմի տարբերակում անցնում է 156,000 օրինական հայերէն բառերից՝ միաւորուած աւելի քան 300 հոլովման քերականական օրէնքների հետ միասին: Սա նշանակում է որ՝ ստացուած ընդգրկոյթը պարունակում է 5 միլիոնից աւելի օրինական հայերէն ածանցեալներ: Սա՝ մինչ օրս յայտնի ամենամեծ բառացանկն է: Իսկ յաջորդ տարբերակում, բառաշտեմարանը անցնելու է 180,000 արմատական բառերից, ուղղագրիչի ճշգրտութիւնը բառացիօրէն հասցնելով 100%ի մօտ: Այսինքն՝ դուք կարող էք հայերէն ուղղագրութիւն սովորել բոլորովին հիմնուելով HySpell ծրագրի վրայ:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Դուք վիճելի հարց մը յիշեցուցիք ինձ: Արդէօք ճիշտ չէ՞ որ եթէ մենք գործածենք ուղղագրիչ ծրագիրներ, աւելի պիտի կախեալ ըլլանք համակարգիչներու վրայ, եւ այսպիսով պիտի երբեք պատշաճօրէն չսորվինք ուղղագրութիւն:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Ոչ՝ ես հաւատում եմ՝ հակառակն է ճիշտ: Սա՝ անգամ եւ անգամ փաստուել է: Ուղղագրիչ ծրագրերի օգտագործումը զարգացնում է օգտագործողի ուղղագրութիւնը, նաեւ նրա բառամթերքը: Հեռացնելով բառագրքերի մէջ ձանձրալի որոնումներից՝ գրելը հաճելի փորձառութիւն է դարձնում նրա համար:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Լա՛ւ ինչպէս պիտի HySpellը օգնէ այն անհատներուն, որոնք հազիւ հայերէն կը խօսին:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Կարեւոր հարց: Կարծիքս այն է որ ի վերջոյ՝ շատ հայեր կ՛ընկնեն այդ կացութեան առաջ եթէ կարիքը չզգան հայերէն օգտագործելու: Բայց՝ մեղադրել երեխուն հայերէն չխօսելու համար ամենասխալ ձեւն է լեզուի օգտագործելու պահպանման: Այս մօտեցումը արդէն իսկ ունեցել է իր բացասական ազդեցութիւնը մեր համայնքի վրայ եւ փաստօրէն բնորոշուած իբրեւ սխալ եղանակ: Ուղիղ մօտեցումը կը լինի տարածել հայերէն լեզուի տարրերը միջավայրի գործիքներու եւ սարքերի վրայ, որպէսի երիտասարդութիւնը շփման մէջ ընկնի այս տարրերի հետ, եւ այսպիսով համակրանք առաջացնի լեզուի հանդէպ: Հայերէնի լեզուն ամենագեղեցիկ եւ ամենազարգացած լեզուներից մին է:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Օրինակ՝ եթէ iPhoneի վրայ հայերէն ստեղնաշար դրուի, ամէն ոք հաճոյքով պիտի իւրացնէ հայերէնը text-messageով զրոյցի համար:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Այո, հէնց դա է բուն գաղափարը: Ամենայն դէպս, վերադառնալով երիտասարդութեան մասին, հետաքրքրական է նկատել թէ ինչպէ՞ս երիտասարդութիւնը արագօրէն իւրացնում եւ տիրապետում է նոր սարքերի եւ համակարգչի խաղերի կիրառումը: Մեր խնդիրը այն է որ մինչդեռ նոր սերունդը գործածում է էլեկտրօն մակարդակի համակարգ, մենք փորձում ենք նրանց դասաւանդել հին թուղթ ու մատիտի միջոցով: Յստակ է որ այս միջոցը դատապարտուած է ձախողութեան:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Լաւ, ըսենք որ մէկը կ՛ուզէ ձեր ծրագիրը գործածել, ուրկէ՞ պէտք է ան սկսի:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Ստանալու համար ծրագիրը կարող են գնել եւ ներբեռնել ուղիղ www.hyspell.com կայքից: Շատ մատչելի է եւ նախնական տարբերակի գնով միայն $50: Կայ նաեւ աւելի յառաջացած տարբերակ՝ $80 արժէքով: Երկու փաթեթներն էլ պարունակում են ուղղագրիչը եւ նորաստեղծ հայերէնի Unicode տառատեսակների հաւաքածոներ, միաւորուած Ընդլայնուած Հայերէն Գրամեքենայ Ստեղնաշարի սարքավարիչով: Համակարգի պահանջքներն են Windows XP, Windows Vista կամ 7ը, եւ Microsoft Office 2007 Word: Աւելի մանրամասների համար այցելէք HySpellի կայքը www.hyspell.com հասցէում, իսկ այլ հարցերի համար ենամակով կապուէք info@hyspell.com հասցէին :
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Տեղեկացանք նաեւ որ HySpellը ձրիաբար կը տրամադրուի բոլոր հայկական դպրոցներուն:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Այո, ճիշդ է: Բացի հայերէն լեզուի առաջադրանքներիս պահպանման փորձերից, նպատակս հայերէն լեզուի կիրառման տարածումն է: Որպէսզի իրագործեմ այս նպատակը, որոշեցի HySpellը բաշխել նաեւ Հայկական Դպրոցական Վայրի Ձրի Թոյլատրագրի տարբերակով, որու միջոցաւ թոյլտուութիւն է տրուում ձրիաբար օգտագործել ծրագիրը ուսուցիչների եւ նրանց աշակերտների կողմից վարժարանի սահմաններից ներս:
ԱՍՊԱՐԷԶ.- Հոյակապ, ուրեմն՝ ի՞նչ է ձեր յաջորդ քայլը:
ՅԱՐՕ ՄՀԵՐԵԱՆ.- Առայժմ՝ աշխատում եմ Հայերէնի Բառագանձի վրայ որ պիտի պարունակուի HySpellի յաջորդ տարբերակում: Զանազան յաւելումներ պէտք են կատարուեն ուղղագրիչի վրայ: Նաեւ պէտք է աշխատեմ հայերէն լեզուի տողադարձի մեքենականութեան վրայ:
Շնորհակալ ենք այս օգտաշատ հարցազրոյցին համար:
Հայերէն լեզուի համացանցային ուղղագրութեան կողքին կայ նաեւ թարգմանչական խնդիր. շատեր ինծի դիմած են այդ հարցով ուղղութիւն ստանալու:
Ի՞նչ կը թելադրէ Յարօ Մհերեանը այս հարցի նկատմամբ: