ՎԱՂԱՐՇԱԿ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ
«Մեսրոպեան Ուխտ»
Լեզուապահպանական Միութիւն
«Ասպարէզ» օրաթերթի 24 Սեպտեմբերի 2010 թ. համարում զետեղուած էր մի հաղորդագրութիւն՝ հետեւեալ վերնագրով. «Հայաստանի մէջ կ՛ապրի 20 ՄԻԱՒ (AIDS) վարակակիր երեխայ»:
Մենք չգիտենք, թէ ինպէ՛ս է վերծանւում այդ ՄԻԱՒ յապաւումը, բայց վստահօրէն կարող ենք ասել, որ այն ճիշդ չի կարող լինել: Պատճառը շատ պարզ է. որովհետեւ Ւ-ով (հիւն) սկսող բառ չկայ հայերէնում:
Յամենայնդէպս հետաքրքրական կը լինէր իմանալ, թէ ի՛նչ է այդ ՄԻԱՒը, սակայն այստեղ մենք կը քննարկենք AIDS-ի՝ գոյութիւն ունեցող հայաստանեան թարգմանութիւնը եւ մեր առաջարկը՝ այն փոխելու մասին:
Հայաստանում AIDS-ը՝ Acquired Immune Deficiency Syndrome, թարգմանուած է ՁԻԱՀ՝ Ձեռքբերովի Իմունային Անբաւարարութեան Համախտանիշ:
Նախ եւ առաջ պիտի ուզենայինք արտայայտել մեր ուրախութիւնը, նաեւ հպարտութիւնը «Համախտանիշ» գեղեցիկ բառեզրի համար. այն ցոյց է տալիս մեր լեզուի յիրաւի անսահման հնարաւորութիւնները: Նշենք, որ Syndrome բառեզրը բառարաններից մէկում թարգմանուած էր «ախտանշաններու համընթացութիւն». սրա համեմատ՝ «համախտանիշ»ի առաւելութիւնը ակնյայտ է:
ՁԻԱՀ յապաւման դէմ մենք մէկ առարկութիւն ունենք միայն. այնտեղ առկայ է «իմունային» օտար բառը, մինչդեռ մենք ունենք մէկ այլ շատ գեղեցիկ բառեզր դրա համար՝ վարակամերժային: Այսպիսով, մենք առաջարկում ենք AIDS-ի հետեւեալ թարգմանութիւնը՝ ՁՎԱՀ՝ Ձեռքբերովի Վարակամերժային Անբաւարարութեան Համախտանիշ:
Այդ ձեւով մենք կ՛ունենանք մէկի փոխարէն երկու գեղեցկագոյն նոր հայերէն բառեզրեր:
Ես կառաջարէի AIDS-ի համար գործածել «Ձեռքբերովի Թերվարակամերժութեան Համախտանիշ» (ՁԹՀ) արտայայտութիւնը: Այդ արտայայտութիւնը տարիներ շարունակ օգտագործուեց «Ամերիկայի Ձայն» ռադիօկայանի հայկական բաժնի կողմից՝ AIDS հիւանդութեան մասին տեղեկագրութիւններ հաղորդուելիս: Ի դէպ, առաջին անգամ այդ արտայայտչաձեւը ձեւակերպուեց հէնց նոյն բաժնի խմբագրութեամբ: