Հենրի Սարոյեան՝ Բազմատաղանդի Երկմտանք. Դաշնակահա՞ր, Բժի՞շկ, Թէ Երեսփոխան

Անունը՝ Հենրի Սարոյեան: Ծնած է Լոս Անճելըս, Հոկտեմբեր 30, 1998ին: Մօր անունը՝ Ճուլիեթթա: Հօր անունը՝ Արմէն: Դպրոցը՝ Burbank High School (պետական վարժարան): Կարգը՝ 9րդ: «Լարք»ի աշակերտ դարձած է 10 տարեկանին, 4 տարի առաջ: Նուագարանը՝ դաշնամուր: Երգչախումբի անդամ չէ, բայց կը մասնակցի, եթէ պէտք ըլլայ:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դուն թէ  ծնողներդ ուզած են, որ երաժշտութեան հետեւիս: Ինչպէ՞ս որոշեցիք հետեւիլ երաժշտութեան:
ՀԵՆՐԻ.- Ի հարկէ որ ծնողներս որոշեցին: Այն ատեն 7 տարեկան էի, երբ առաջին անգամ զիս տարին Ֆլորա Մարտիրոսեանի Կոմիտաս երաժշտանոցը: Երբ սկսեցի դաշնամուր նուագել եւ մի քիչ պարապել, ուղղակի սիրահարուեցի գործիքին: Որոշեցի դաշնակահար դառնալ:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ձեր տան մէջ երաժշտութիւն կը լսէ՞ք ընդհանրապէս:
ՀԵՆՐԻ.- Այո, մեր տան մէջ երաժշտութիւն լսում ենք ընդհանրապէս: (Իսկակա՛ն աշակերտ: Կը պատասխանէ հարցումը հաստատականի վերածելով, կրկնելով նախադասութիւնը իր ամբողջութեամբ: Դէմքը լուրջ եւ պրկուած է, կարծես բերանացի քննութիւն կ՛անցնէ, եւ այնքան արագ կը խօսի, որ դժուարութիւն ունիմ բերնէն արագ-արագ վար թափող բառերը հաւաքելու: Կը փորձեմ հանդարտեցնել, երբ… Վ.Դ.).
Հա, այո, մենք լսում ենք classic, (կը ճշդեմ՝ «դասական», Վ.Դ.), հա, դասական՝ Մոցարդ, Ռախմանինոֆ…

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ձեր տան մէջ երաժիշտներ կա՞ն: Քեզմէ զատ նուագողներ կա՞ն:
ՀԵՆՐԻ.- Այո: Իմ հայրս Երեւանում աւարտել է երաժշտական դպրոց, ջութակահար է: Քոյրս դաշնամուր է նուագում: Մայրս երբ փոքր էր, թաւջութակ է նուագել: Յետոյ ժամանակ չի ունեցել եւ չի շարունակել…: (Ձեռքովս նշան կ՛ընեմ, որ հանդարտի, բայց իր միտքերն են զիրար հրմշտկողները, եւ կոկորդային, յստակ ձայնով ու իւրացուած հպարտութեամբ՝  կ՛աւելցնէ… Վ.Դ.): Այո, այո, մեր ընտանիքը շա՜տ երաժշտական է…:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դուն ընդհանրապէս ի՞նչ մտիկ կ՛ընես: (Հոս արեւելահայերէնն ու արեւմտահայերէնը իրար կ՛անցնին: Հաստ սեւ ակնոցներուն տակէն՝ համակ ուշադրութիւն կտրած՝ կը հետեւի բառերուս, նստուածքիս, եւ կը նկատէ ճիգս, որով  կը ջանամ զինք ձերբազատել իր կողմէ շատ լուրջի առնուած հարցազրոյցիս բեռէն… Վ.Դ.):
ՀԵՆՐԻ.- Այսինքն նուագե՞լ… (Եւ այսպէս՝ «մտիկ ընել»ը «ունկնդրել»էն անցաւ, հասաւ «լսել»ուն: Վ.Դ.): Ա՜յ… մտիկ, ըըը՜… լսում եմ դաշնամուրի գործեր. Պեթհովէն, ճազ,  Ռախմանինոֆ…

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ո՞վ է քու  նախասիրած երաժիշտդ:
ՀԵՆՐԻ.- Մտածում եմ… պիտի լինի՝ Շոսթաքովիչ: Շոսթաքովիչը շատ եմ սիրում, որովհետեւ նա աւելի մօտիկ ա ինձ, իսկական երաժշտութիւն է ինքը գրել: Երբ հանգստանալ եմ ուզում, Շոսթաքովիչ եմ լսում: Ես հանգստանում եմ նրա հետ… (Ընդամէնը 14 տարեկան եւ հոգեկան անդորրը կը գտնէ Շոսթաքովիչի երաժշտութեան միջոցա՞ւ…: Այս մէկը միմիայն դաշնամուր նուագելու արդիւնքը չի կրնար ըլլալ,- կը մտածեմ, երբ տակաւ կը մտաբերեմ իր տարիքի սերունդը, դուրսը, որոնք այս տղան հաւանականօրէն կը նկատեն անդրաշխարհիկ… Վ.Դ):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ո՞վ է նախասիրած (նուագող) երաժիշտը, որուն կ՛ուզես անպայման նմանիլ:
ՀԵՆՐԻ.- Ինձ շատ դուր է գալիս Եւգենի Քիսինը: Ռուս դաշնակահար է:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Կ՛ըսես, թէ քեզ «շատ դուր է գալիս» Քիսինը: Իսկ ո՞րն է այն երաժշտական գործը, զոր դուն կ՛ուզես օր մը նուագել Քիսինի պէս, եւ ատիկա ո՞ւր, ո՞ր մեծ դահլիճներուն մէջ:
ՀԵՆՐԻ.- Կ՛ուզեմ իրա պէս նուագել որեւէ մեծ գործ: Ինձ համար նրա համբաւը պէտք չի: Տեղը կարեւոր էլ չի, կարող է մեր տան մէջ, տատիկիս համար նուագեմ: Ինձ հետաքրքրողը իր համբաւը չի, իրա նուագելու ձեւն ա: (Այս ի՞նչ ոստում է ձեւականէն ու շլացուցիչ համբաւէն անդինը փնտռելու… Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Կոմիտասի գործերուն ծանօ՞թ ես: Ուրիշ ո՞ր հայ երաժիշտներուն գործերուն ծանօթ ես: Որն է որ ամենահարազատն է հոգիիդ:
ՀԵՆՐԻ.- Այո: Անշու՛շտ ծանօթ եմ Կոմիտասին: (Այնպիսի «անշուշտ» էր, որուն մէջ կար հպարտութիւն, կար նաեւ թեթեւ կշտամբանքի պէս բան. «էդ էլ բա՞ն է որ հարցնում ես»… Վ.Դ.):  Ծանօթ եմ Առնօ Բաբաջանեանի, Արամ Խաչատուրեանի, Տիգրան Մանսուրեանի գործերին: Բայց իմ նախընտրութիւնը Արամ Խաչատրեանին է գնում:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Կը տեսնեմ, որ քու նախասիրած Շոսթաքովիչէն զատ Խաչատուրեանն ալ շատ կը սիրես: Անոր ո՞ր գործն է որ ամէնէն շատ կը լսես:
ՀԵՆՐԻ.- «Գայեանէ» պալէտը շատ եմ սիրում, եւ Բաբաջանեանի «Անուրջներ»ը, սիրում եմ նաեւ Խաչատրեանի Դաշնամուրի առաջին քոնչերթօն (Piano concerto No. 1): (Վերջապէս սկսաւ բացուելու, պրկում չկայ. ոչ՝ դէմքին եւ ոչ ալ՝ իր խօսելու արագութեան մէջ… կատարելապէս ինքզինքն է արդէն հիմա: Այլ կերպ ալ չէր կրնար ըլլալ, չէ՞ որ հիմա կ՛անդրադառնայ, որ սովորականէն անդին է իրմէ ակնկալուածը… Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Հայկական ինչպիսի՞ երաժշտութիւն կը լսես, դասակա՞ն, ժողովրդակա՞ն, ռապի՞զ, աշուղակա՞ն:
ՀԵՆՐԻ.- Ճիշդն ասած՝ ռապիզը չեմ կարող տանել (պէտք էր տեսնել դէմքի կծկումն ու վանողական իր ձեռքի բարձրացումն ու բան շպրտող շարժումը… Վ.Դ.): Չեմ կարող լսել, որովհետեւ ես կարծում եմ ռապիզը հայկական երաժշտութիւն չի, արաբական, թրքական կամ՝ պարսկական, բայց հաստատ որ հայկական չի…:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Հայկական երաժշտական նուագարաններուն ծանօ՞թ ես:
ՀԵՆՐԻ.- Այո. տուտուկ, դհոլ, շուի, զուռնա՞յ: (Եւ յանկարծ, կրկին այդ վանողական ձեռքի շարժումը՝ ի պատասխան իմ զարմացած ժպիտիս: Վ.Դ.): Չէ՛,  կը ներէք, ես չեմ սիրում զուռնայի զիլ ձայնը… չեմ կարող լսել:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- «Լարք»ի մէջ հայկական երաժշտութեան եւ երաժիշտներու մասին կը խօսի՞ք:
ՀԵՆՐԻ.- Անշու՛շտ: (Նոյն «Ի՜նչ էք ասում, անկասկա՛ծ»ը բացայայտող «անշուշտ»ն է. Վ.Դ.): Պարոն Վաչէին դասին, անպայման եւ՝ յաճախ: Իսկ եթէ դա չլինի՝ տունը սովորում եմ:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Լսած եմ, որ հայ երաժիշտներ «Լարք» կ՛այցելեն: Դուն ալ մօտէն ծանօթացա՞ծ ես անոնցմէ մէկուն:
ՀԵՆՐԻ.- Այո: Տիգրան Մանսուրեանին: Նրա հետ խօսել եմ, պարապել եմ, նուագել եմ նրա համար: Մեծ դէմք է հայկական երաժշտութեան մէջ: (Այս տարիքին՝ որքա՜ն հպարտութիւն մեծի մը հետ շփուելուն, անոր հետ հաղորդակցած ըլլալուն… Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դուն ի՞նչ կարծիքի ես հայ երաժշտութեան մասին: Ըսել կ՛ուզեմ, կը համեմատե՞ս մերը օտարներուն հետ, թէկուզ՝ մտքովդ, կամ՝ ընկերներուդ հետ այդ մասին կը խօսի՞ս:
ՀԵՆՐԻ.- Ես սիրում եմ որ իմ օտար ընկերներին ցոյց տամ հայկական երաժշտութիւնը, Facebook-ի վրայ դնում եմ հայկական երաժշտութիւնը, որպէսզի օտար ազգեր էլ ծանօթանան հայկական երաժշտութեանը, նրան ուսումնասիրեն:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Իսկ դասընկերներուդ հե՞տ. դուն օտար վարժարան կ՛երթաս:
ՀԵՆՐԻ.- (Այնքան արագ զիս կ՛ընդմիջէ, որ յաւելեալ ըսելիքներս կը խլէ, կարծես ինքզինքն ու հայերէնին տեղն ու գործածութիւնը պաշտպանելու համար. Վ.Դ.): Այո, բայց ես էն դպրոցը որ գնում եմ, էնտեղ այնքան շատ են հայերը:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Իսկ հոն իրարու հետ հայերէ՞ն կը խօսիք:
ՀԵՆՐԻ.- Նայած թէ ո՞վ է դիմացինս: (Հիմա արդէն իր դաշտին մէջ ենք… մտածելու պէտք իսկ չունի. Վ.Դ.): Հայերէն ենք խօսում, երբ օտար ընկեր չկայ, բայց յանկարծ տեսնում ենք, որ հայ է, բայց չի հասկանում հայերէն, անգլերէն ենք խօսում: Ես ընդհանրապէս, օտարի ներկայութեան չեմ սիրում հայերէն խօսեմ, որ էդ օտարը կարծի, որ մենք իրա մասին վատ բաներ ենք խօսում: (Նաեւ՝ քաղաքավար է եւ շրջահայեաց…Գուցէ եւ դիւանագէ՞տ… ո՞վ գիտէ… Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դուն ծնողներուդ կը պատմե՞ս թէ ինչեր կը սորվիս հոս: Զգացումներդ կ՛արտայայտե՞ս իրենց:
ՀԵՆՐԻ.- Ձեր խօսքը է՞ս օճախի մասին է: (Օճա՞խ…: Օտար վարժարան, բայց բաւական  տնային հարուստ բառամթերք, բայց նաեւ՝ պարզագոյն բառերու փն-տռտուք… Վ.Դ.): Նրանք շատ հետաքրքրւում են այս դպրոցի մէջ իմ արածներով: Համերգներին են գնում, այս օճախի հետ կապուած ուսումնասիրութիններ են անում, ես էլ մէկ մէկ պատմում եմ, թէ ի՞նչ դասեր են, ի՞նչ ենք սովորում:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Օրական որչա՞փ ժամանակ կը տրամադրես երաժշտութեան դասերուդ:
ՀԵՆՐԻ.- Օրական մի ժամ, մի ժամ ու կէս, իսկ համերգների համար պատրաստուելիս՝ մի 3 ժամ կամ՝ աւելի:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դժուարութիւններ կա՞ն թէ՛ դպրոցի եւ թէ երաժշտանոցի դասերը պատրաստելու համար ժամանակ գտնելու:
ՀԵՆՐԻ.- Էս տարի արդէն դժ-ուարանում է, որովհետեւ չեմ կարող նոյն ուշադրութիւնը դնել թէ՛ մէկի եւ թէ միւսի վրայ: Բայց փորձում եմ, ինչքան կարողանում եմ, երկուքը հաւասարել:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դաշնամուրի անհատական դասերէդ անկախ, ուրիշ ի՞նչ երաժշտական դասեր պէտք է պատրաստես շաբթուան ընթացքին:
ՀԵՆՐԻ.- Նախ պատրաստում եմ դպրոցիս դասերը եւ յետոյ՝ «Լարք»ի դասերը: Պարտականութիւն են տալիս Շաբաթ օրուայ համար, դրանք էլ պէտք է պատրաստեմ:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ո՞ր դասը ամէնէն աւելի կը սիրես: Ո՞վ է ուսուցիչը:
ՀԵՆՐԻ.- Երաժշտութեան պատմութիւն: Տիգրան Առաքելեանն է մեր ուսուցիչը:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Հետաքրքրական է գիտնալ, որ դու դպրոցիդ դասերէն որ մէ՞կը կը սիրես ամէնէն աւելի:
ՀԵՆՐԻ.- Biology (կենսաբանութիւն: Վ.Դ.): Սկիզբը կարծում էի, որ դաշնակահար պիտի դառնամ: Բայց այս տարի Biology-ն շատ դուրս է գալի, աւելի եմ սիրում, եւ հիմա ուզում եմ բժշկական ասպարէզում մտնել: (Շատ ես տաղանդաւոր,  կը դիտեմ իր արդէն վերջնական որոշումի մը յանգած ըլլալու վճռական կեցուածքը: Բայց այս տատանումդ, կ՛ըսեմ իւրովի, այս ալ տարիքիդ դրոշմն է, ամէն վայրկեան քեզ մէյ մը ասդին, մէյ մը անդին օրօրող երազի կտոր է: Բայց, ո՜վ գիտէ, դեռ քանի՜-քանի՜ անգամ միտքդ պիտի փոխես, եւ կը մաղթեմ՝ որ ատիկայ ի շահ Հայ երաժշտութեան ըլլայ… Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Դուն պէտք է գիտնաս, որ կան վիրաբոյժներ, որոնք նաեւ երաժիշտներ եղած են, չէ՞…
ՀԵՆՐԻ.- Ես չեմ ուզում 40 տոկոս մին՝ եւ 60 տոկոս՝ միւսը անել: Եթէ ես դաշնակահար եմ դառնալու, ուրեմն իմ 100 տոկոսն եմ տրամադրելու դաշնամուրին, եթէ բժիշկ եմ դառնալու՝ էն էլ 100 տոկոսով պէտք է լինի:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Կա՞ն օրեր, երբ դուն կը զզուիս, եւ չես ուզեր նուագարանը տեսնել իսկ, ուր մնաց՝ մօտենալ անոր:
ՀԵՆՐԻ.- Էդպիսի օրեր շատ կան: Տասը տեղ բան պէտք է հասցնեմ, ճնշուած վիճակում, երբ լինում եմ, չեմ ատում դաշնամուրը, չէ, բայց չեմ էլ ուզում մօտենալ նրան:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ելոյթներ ունեցա՞ծ ես արդէն, եթէ այո, ո՞ւր, ո՞ր թուականին:
ՀԵՆՐԻ.- Այո: Մեր դպրոցի համերգներում, եւ անցեալ տարուայ վերջերին էր, պարոն Թրփանճեանին պատուելու առիթով, Սուրբ Ղեւոնդեանց եկեղեցիին մէջ:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ո՞րն է քու ապագայի երազդ:
ՀԵՆՐԻ.- Ընդհանրապէս ես ուզում էի ամերիկեան Congressman (երեսփոխան՝ Վ.Դ.) դառնայի, որ օգնէի իմ ժողովրդին: Ուզում էի Պըրպենքի պետական գործերի մէջ մտնել… : Ուզում եմ երկուսը՝ թէ՛ բժիշկ դառնալ եւ նաեւ Congress-ի մէջ  մտնել: Էդ արդէն կարելի է, կարծում եմ: (Խոհուն է եւ լուրջ, բայց ընդամէնը՝ 14 տարեկան: Ինծի այնպէս կը թուի, որ վաղն իսկ ընտրութիւններու պիտի մասնակցի: Եւ ինչո՞ւ ոչ. միշտ դէպի վեր այս ձգտումով չէ՞, որ երազները կը խմորուին… Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Ինչպիսի՞ հաղորդակցութիւն կայ քու եւ դաշնամուրիդ միջեւ: Այսինքն՝ քեզի համար ի՞նչ կը ներկայացնէ դաշնամուրը:
ՀԵՆՐԻ.-  Որպէս մի մարդու, որին ասում ես քո խնդիրները: Ես դաշնամուրով միայն կարողանում եմ արտայայտել իմ զգացումները:

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Երբ կտոր մը կը սկսիս սորվելու, թերեւս ոչինչ կը զգաս. բայց տիրապետելէ ետք անոր, երբ հեզասահ կերպով կը նուագես, թէկուզ՝ դուն քեզի համար, ի՞նչ կը զգաս:
ՀԵՆՐԻ.- Նայած՝ թէ ի՞նչ եմ նուագում: Հասարակ գործերը էդպէս չեն էլ ներշնչում: Դրանցով ներսումս բան չի շարժւում: Բայց եթէ հայկական է, օրինակ՝ «Կռունկ»ն է, կամ՝ Chopin, կամ՝ Ռախմանինոֆ, արդէն իմ միտքս ու հոգիս մտնում է էդ գործի մէջ, ուրիշ ոչ մէկ բանի մասին չեմ մտածում, միայն էդ դաշնակի կտորի հետ եմ միանում… (Հասունութեան այս ոլորտին հասնիլը ընդամէնը մի քանի տարուան մէջ ձեռք բերուած փորձառութեա՞ն, թէ՝ արուեստագէտին տաղանդին, ի՛ր տեսակին պտուղն է…: Կը մտածեմ Պեթհովենի «95 տոկոս աշխատանք, 5 տոկոս տաղանդ»ին մասին: Ուրեմն՝ այս երկուքին իրար մէջ հոսքով է, որ իրա՛ւ մեծերը կը ծնին: Վ.Դ.):

ՎԱՐԴԻ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ.- Շատ շնորհակալ եմ, որ այս գիշեր ժամանակ գտար մեր հարցազրոյցին համար: Վստահ եմ, որ դուն ինչ ճիւղի ալ ձեռնարկես, դաշնակահար ըլլաս, թէ՝ բժիշկ, կամ երեսփոխան, տաղանդներուդ եւ աշխատանքիդ հանդէպ անկեղծ նուիրումիդ շնորհիւ պիտի յաղթահարես ամէն դժուարութիւն, դառնաս երազած նախասիրած բանդ եւ նաեւ՝ մեր հպարտութեան աղբիւրը: