Պատրաստեց՝
ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Ականջէն դուրս հոսող հեղուկը կը կոչուի ականջահոսք:
Ականջահոսքը հիւանդութիւն մը չէ, այլ՝ ախտանշան մը, որ կը յայտնուի ականջի զանազան հիւանդութիւններով:
Խօսելէ առաջ ականջահոսքի մասին, ամփոփ ձեւով պիտի խօսենք ականջի կազմախօսութեան (ana-tomy) մասին:
Ականջը կազմուած է երեք բաժիններէ՝ արտաքին ականջ, միջին ականջ եւ ներքին ականջ:
Արտաքին ականջը կազմուած է ականջակոնքէ (pinna) եւ անցուղիէ (canal): Ականջակոնքի ստորին բաժինը կը կոչուի ականջի բլթակ (ear lobe), որ կակուղ եւ փափուկ է: Անցուղին ունի 25-28 մմ. երկարութիւն. անոր արտաքին երկու երրորդ մասը կռճիկային (car-tilagenous) հիւսուածքէ շինուած է, իսկ ներքին մէկ երրորդ մասը ոսկրային է: Անցուղին ծածկուած է մորթով, որ հարուստ է ճարպ արտադրող գեղձերով: Արտադրուած ճարպը կը կոչուի գէջ (wax): Արտաքին ականջը կը վերջանայ բարակ եւ մասամբ մը թափանցիկ թմբկաթաղանթով (ear drum).
Միջին ականջը կազմուած է թմբկախոռոչէ (ear cavity) եւ լսափողէ-եւստաքեան խողովակէ (Eustachian tube): Անիկա կը բացուի քթաըմբանին մէջ: Ականջախոռոչը լեցուն է օդով: Անիկա հաղորդակցութեան մէջ է քունքոսկրի (mastoid bone) օդակիր պզտիկ խոռոչներուն (air cells) հետ բարակ անցքով մը եւ քթաըմբանին հետ՝ լսափողով: Թմբկ-ախոռոչին մէջ կը գտնուին երեք ոսկրիկներ՝ մուրճ (malleus), սալ (incus) եւ ասպանդակ (stapes), որոնք ձայնի ալիքները կը փոխանցեն թմբկաթաղանթէն դէպի ներքին ականջ: Ականջախոռոչը ծածկուած է խլնաթաղանթով մը, որ կը շարունակուի լսափողին մէջ: Լսափողը կ՛օդաւորէ միջին ականջը եւ կը նպաստէ միջին ականջի հեղուկին արտաքսումին դէպի քթաըմբան: Թմբկախոռոչի պատերուն մէջէն կ՛անցնի դէմքի ջիղը (facial nerve): Անիկա դէմքի մկանններուն շարժիչ ջիղն է, որ դուրս ելլելէ ետք միջին ականջէն կ՛ուղուի դէպի դէմքի մկանները:
Ներքին ականջը կազմուած է անդաստանէ (vestibule), խխունջէ (cochlea) եւ երեք կիսաբոլոր խողովակներէ (semicircular canals): Խխունջը ինքն իր վրայ պարուրուած է 2.5 անգամ: Բարձր ձայները կ՛ընկալուին խխունջին յատակի լայն բաժինէն, իսկ մեղմ ձայները կ՛ընկալուին խխունջին գագաթի բաժինէն:
Կիսաբոլոր խողովակները ուղեղին կը հայթաթեն որոշ տեղեկութիւններ՝ մարմինի դիրքին, կացութեան եւ շարժումներուն մասին. հետեւաբար, ուղեղը կ՛որոշէ համադրել մարմինի յարմարագոյն ձեւը եւ հաւասարակշռութիւնը:
Ականջահոսքը կը յայտնուի ախտաբանական տարբեր ձեւերով.
Ա. Շիճուկային (serous)
Բ. Շիճուկա-արիւնային (serosanguineous)
Գ. Թարախային (purelent)
Դ. æրանման մաքուր հեղուկ-ուղեղաջուր (cerebral fluid):
Ականջահոսքին կրնան ուղեկցիլ հետեւեալ ախտանշաններէն մէկը կամ մէկէն աւելին.
Ա. Ականջացաւ
Բ. æերմ եւ դող
Գ. Ականջի քերուըտուք
Դ. Գլխապտոյտ
Ե. Ականջաբզզիւն
Զ. Լսողութեան մասնակի կորուստ
Է. Դէմքի անդամալուծութիւն
Ը. Քթահոսք եւ քիթի խցում:
Ականջահոսքը կը յառաջանայ ականջի զանազան հիւանդութիւններով եւ գանկի հարուածային կոտրուածքով:
Ականջի զանազան հիւանդութիւններ.
Ա. Արտաքին Ականջ՝ Ականջակոնքի Եւ Ականջացնցուղի Հիւանդութիւններ
ա. Ականջակոնքի վերի բաժինին մէջ ընդոծին (congenital) խլուակի (fistula) բորբոքում. ականջահոսքը թարախային է.
բ. Մորթի ժահրային բշտիկաւոր բորբոքումներ. ականջահոսքը շիճուկային կամ թարախային է. այս բորբոքումներէն են՝ սողնախտը (herpes simplex) եւ սողնախտագօտին (herpes zoster), երկուքն ալ կը յատկանշուին ջրաբշտիկներով.
գ. Մորթի մանրէական բորբոքում. ականջահոսքը թարախային է.
դ. Ականջակոնքի մանրէական աճառապատատապ (perichondritis). ականջահոսքը թարախային է:
ե. Արիւնային ուռեցքի (hematoma) վիրաւորում եւ բորբոքում. ականջահոսքը արիւնաթարախային է.
զ. Ականջացնցուղի սնկային, մանրէական եւ սնկային բորբոքումներ. ակաջահոսքը թարախային կամ շիճուկային է.
է. Ականջացնցուղի վիրաւորում եւ բորբոքում. ականջահոսքը թարախային է. ականջացնցուղի վիրաւորումը տեղի կ՛ունենայ.
1. Օտար մարմինի մը գոյութեամբ.
2. Ականջացնցուղը շարունակ ուժգին մաքրելով.
3. Արտաքին ֆիզիքական հարուածով.
4. Լողալով եւ սուզուելով:
Բ. Թմբկաթաղանթի Հիւանդութիւններ
ա. Թմբկաթաղանթի մանրէական բորբոքում, որ կը յառաջանայ ականջացնցուղի կամ միջին ականջի բորբոքումներու հետեւանքով. ականջահոսքը թարախային է:
բ. Թմբկաթաղանթի այտուցային բորբոքում (myringitis bullosa), որ ժահրային բորբոքում մըն է. ականջահոսքը շիճուկային է:
Գ. Միջին Ականջ
ա. Ականջախոռոչի ժահրային կամ մանրէական բորբոքումներ, որոնք կ՛ըլլան սուր կամ յարատեւ. անոնք ընդհանրապէս կը յառաջանան հետեւեալ ախտապատճառներով.
1. Լսափողի մասնակի կամ ամբողջական խցում.
2. Քթաըմբանի բորբոքումներ.
3. Քթաըմբանի գեղձուռուցք (adenoids).
4. Քթաըմբանի խլիրդ եւ անօթային ուռեր (vascular tumors).
5. Քիթի խցում եւ վատառողջ վիճակ, որ կը յառաջանայ հետեւեալ պատճառներով՝ քթաբորբ (rhinitis), քիթի խորշապատի-միջնեպատի ծուռութիւն (septal deviation), ցցօններ (polyps) եւ խլիրդ.
6. Ժահրային մանկական ընդհանուր հիւանդութիւններ, օրինակ՝ հարսանիթ (measles), ունկնագեղձի բորբոքում-գայլացաւ (mumps, parotitis).
7. Մթնոլորտային օդի ճնշումի անակնկալ փոփոխութիւն.
8. Նշիկներու (tonsils) բորբոքում.
Վերոնշեալ ախտապատճառներով միջին ականջի բորբոքումային ականջահոսքը կ՛ըլլայ թարախային կամ շիճուկային, սուր կամ յարատեւ:
Միջին ականջի սուր բորբոքումի զարգացումով միջին ականջը կը կուտակուի շիճուկային կամ թարախային հեղուկով, թմբկաթաղանթը կը բորբոքի եւ կը ցցուի դէպի դուրս ներխոռոչային ճնշումի բարձրացումով: Այս հանգրուանին թմբկաթաղանթը կը ծակի եւ տեղի կ՛ունենայ ականջահոսք:
Միջին ականջի բորբոքումի եւ անոր ախտապատճառներու հիմնական դարմանումի ձախողութեամբ կը յառաջանայ միջին ականջի յարատեւ բորբոքում, որուն ախտանշաններն են՝ թմբկաթաղանթի մնայուն բացուածք-ծակ (perforation) եւ յարատեւ թարախահոսք:
Դ. Քունքոսկր
Քունքոսկրի սուր եւ յարատեւ բորբոքումները կը զարգանան միջին ականջի սուր եւ յարատեւ բորբոքումներու հետեւանքով: Քունքոսկրի բորբոքումով տեղի կ՛ունենայ սուր կամ յարատեւ ականջահոսք նախապէս ծակած թմբկաթաղանթէն:
Ե. Ներքին Ականջ
Ներքին ականջի բորբոքումը կը զարգանայ, երբ միջին ականջի բորբոքումը տարածուի ներքին ականջ:
Ականջահոսք տեղի կ՛ունենայ նախապէս ծակած թմբկաթաղանթէն:
Զ. Գանկային Պատճառներ
Գանկի հարուած-վնասով կը յառաջանայ գանկային եւ ներքին ականջի ոսկրային կոտրուածք, որուն հետեւանքով տեղի կ՛ունենայ ուղեղաջուրի կուտակումը ներքին եւ միջին ականջներուն մէջ: Ուղեղաջուրի կուտակումով կը բարձրանայ ականջախոռոչային ճնշումը, որ պատճառ կը դառնայ թմբկաթաղանթի ծակելուն եւ ուղեղաջուրի ականջահոսքին:
Ականջահոսքին ախտաճանաչումը բացայայտ է: Սակայն պէտք է կատարուի անոր ախտապատճառին ախտաճանաչումը: Հետեւաբար պէտք է կատարուի ախտաճանաչումի հետեւեալ գործընթացքը.
ա. Լսել հիւանդին պատմականը, որ խիստ կարեւոր է, օրինակ՝
1. Ականջացաւ՝ որ կ՛անյետանայ ականջահոսքէ ետք, կը մատնանշէ միջին ականջի բորբոքում.
2. Ականջահոսք՝ որ կը պատահի լողալէ ետք, կը մատնանշէ ականջացնցուղի բորբոքում.
3. Ականջահոսք՝ որ կը պատահի օդանաւային ճամբորդութեան ընթացքին եւ լեռ մագլցելու եւ լեռէն իջնելու ընթացքին, կը մատնանշէ միջին ականջի անակնկալ եւ սուր բորբոքում.
4. æրանման մաքուր ականջահոսք՝ որ կը պատահի գլխու ուժգին հարուածէ ետք, կը մատնանշէ գանկային կոտրուածքի հետ ուղեղաջուրի կամ արիւնանախառն ուղեղաջուրի հոսք.
5. Երկարատեւ, անցաւ եւ թարախային ականջահոսք՝ կը մատնանշէ միջին ականջի եւ կամ քունքոսկրի յարատեւ բորբոքում (mastoiditis),
6. Յարատեւ ականջահոսք, ուռեցք ականջին ետեւը, ականջացաւ եւ դէմքի անդամալուծութիւն՝ կը մատնանշեն միջին ականջի եւ քունքոսկրի միատեղ յարատեւ բորբոքում:
բ. Քննել՝
1. Հիւանդին ականջը ականջադիտակով (otoscope)՝ տեսնելու համար ականջացնցուղի եւ թմբկաթաղանթի անբնական երեւոյթները.
2. Հիւանդին քիթը, կոկորդը եւ բերանը:
գ. Կատարել՝
1. Ականջահոսքի ախտաբանական քննութիւն.
2. Գլխու եւ ականջի տեսակաւոր նկարահանումներ, օրինակ՝ պարզ Ք-ճառագայթային (x-ray), մագնիսարձագանգային (MRI) եւ համակարգչային շերտագրական (CT scan) նկարահանումներ:
Ականջահոսքի դարմանումը կը հիմնաւորուի անոր հիմնական ախտապատճառին դարմանումովը: Այսինքն՝ հիմնական ախտապատճառին ախտաճանաչումը նախ կը կատարուի եւ ապա անոր դարմանումը կը կիրարկուի, որպէսզի վերջ դրուի ականջահոսքին: