ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- Արցախի Հանրապետութեան հռչակման 30ամեակին առիթով ուղերձներ յղեցին Արցախի նախագահ Արայիկ Յարութիւնեան, Արցախի արտաքին գործոց նախարարութիւնը եւ Արցախի Ազգային ժողովի նախագահ Արթուր Թովմասեան։
Արայիկ Յարութիւնեան իր ուղերձին մէջ կ՛ըսէ հետեւեալը.
«Սեպտեմբերի 2ը կարեւորագոյն օր է մեր կեանքում: Երեսուն տարի առաջ Ստեփանակերտում գումարուած` ժողովրդական պատգամաւորների ԼՂԻՄ մարզային եւ Շահումեանի շրջանային խորհուրդների համատեղ նստաշրջանում հռչակուեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը:
«Պետականաշինութեան ճանապարհին մենք մեծ ձեռքբերումներ ու կորուստներ ենք ունեցել: Խոնարհւում եմ յանուն հայրենիքի ընկած նահատակների յիշատակի առջեւ: Անդառնալի են մարդկային կորուստները, միեւնոյն ժամանակ` պարտաւորեցնող: Մենք պատմական պարտաւորութիւն ունենք` ապրել ու արարել մեր սեփական հայրենիքում, կերտել Արցախի Հանրապետութիւնը` առաջնորդուելով մեր ազգային արժէքներով եւ միջազգայնօրէն ամրագրուած իրաւունքներով»։
Արցախի արտաքին գործոց նախարարութիւնը իր ուղերձին մէջ անդրադարձաւ 2 Սեպտեմբեր 1991ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան կերտման պատմականին՝ շեշտը դնելով անոր ունեցած արժէքին վրայ՝ նշելով.
«Հանրապետութեան հռչակման մասին 1991 թ. Սեպտեմբերի 2ի Հռչակագրի ընդունումը դարձել է արցախահայութեան ազգային-ազատագրական պայքարի առանցքային իրադարձութիւններից մէկը, որը հիմնուած էր ժողովրդի ինքնորոշման, պատմական արդարութեան վերականգնման եւ մէկ միասնական հայկական պետութեան մէջ վերամիաւորուելու ձգտման վրայ` նպատակ ունենալով ազատուել ֆիզիքական ոչնչացման մշտական սպառնալիքից:
«Ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութիւնը ուժով եւ ուժի սպառնալիքի կիրառմամբ լուծելու, ահաբեկման, էթնիկ զտումների, կոտորածների եւ մարդու իրաւունքների զանգուածային խախտումների միջոցով արցախահայութեանը հայրենիքից զրկելու Ադրբեջանի հետեւողական քաղաքականութեան պայմաններում անկախ պետութեան ստեղծումը ոչ միայն կարեւոր քաղաքական քայլ էր, այլեւ պատմական անհրաժեշտութիւն: 1990ականների աշխարհաքաղաքական փոփոխութիւնները եւ տարածաշրջանային յարաճուն լարուածութիւնը հասարակութեան ինքնակազմակերպման եւ պետական ինստիտուտների (կառոյցնեռու) ստեղծման վճռական քայլեր էին պահանջում` անհրաժեշտ Ադրբեջանի վերահաս զինուած ագրեսիան (յարձակումը) հետ մղելու եւ Արցախի ժողովրդի խաղաղ ապրելու եւ զարգանալու իրաւունքը երաշխաւորելու համար:
«Անկախութեան օրուանից ի վեր Արցախի Հանրապետութիւնն անցել է բազմաթիւ փորձութիւնների, այդ թւում` կործանարար պատերազմների եւ ծանր կորուստների միջով: Այնուամենայնիւ, ո՛չ ահաբեկումն ու սպառնալիքները, ո՛չ շրջափակումը եւ կրկնուող ռազմական ագրեսիաները չեն կարողացել կոտրել Արցախի ժողովրդի կամքը եւ իր անկախութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը պաշտպանելու, իր պետականութիւնն ամրապնդելու եւ զարգացնելու վճռականութիւնը:
«Համոզուած ենք, որ Արցախում հայկական պետականութիւնը ազգային ինքնութեան, արժանապատուութեան պահպանման եւ անվտանգ ապագայ ապահովելու հիմնական երաշխաւորն է, ինչպէս նաեւ ժողովրդի` սեփական քաղաքական ճակատագիրն ինքնուրոյն որոշելու անքակտելի իրաւունքի իրացման միջոցը:
«Այս յիշարժան օրը մենք յարգանքի եւ երախտագիտութեան տուրք ենք մատուցում նրանց, ովքեր պայքարել են Արցախի արժանապատուութեան, ազատութեան եւ անկախութեան համար, գլուխ ենք խոնարհում այդ սրբազան պայքարում իրենց կեանքը զոհաբերածների յիշատակի առջեւ. նրանց քաջութիւնն ու սխրանքը մշտապէս լինելու են հայրենիքին անձնուիրաբար ծառայելու եւ համազգային գործին նուիրուելու վառ օրինակ:
«Հաւատարիմ մնալով ազգային-ազատագրական շարժման գաղափարներին, նպատակներին եւ սկզբունքներին` Արցախի Հանրապետութեան ժողովուրդն ու իշխանութիւնները անսասան վճռականութեամբ շարունակելու են ձգտել հասնելու երկրի անկախութեան միջազգային ճանաչմանը եւ տարածքային ամբողջականութեան վերականգնմանը, ինքնիշխան պետականութեան ամրապնդմանն ու զարգացմանը»:
Ազգային ժողովի նախագահ Արթուր Թովմասեան նշեց, որ այս տարի 2 Սեպտեմբերը կը դիմաւորենք դժուարագոյն պայմաններու մէջ, տրամադրութիւնը տօնական չէ, բայց առիթ է որոշ մատնանշումներ կատարելու։ Ան իր ուղերձին մէջ յայտնեց հետեւեալը.
«1991 թուականի Սեպտեմբերին անկախութեան հռչակումը միանգամայն ճիշդ պատմական որոշում էր, որով արցախահայութիւնը կանխորոշեց իր ապագան: Հետագայ 30 տարիները բարդ ու խոչընդոտներով լեցուն էին: 90ականներին մեզ պարտադրուած պատերազմում յաղթեցինք, լծուեցինք պետականաշինութեան գործընթացին, ու թէեւ աշխարհը չճանաչեց Արցախի անկախութիւնը, ստեղծեցինք ժողովրդավարական երկիր` բոլոր պետական յատկանիշներով:
«Արդեօք ճիշդ օգտագործեցինք պետութիւն կառուցելու բացառիկ հնարաւորութիւնը, արդեօք ազնիւ եղանք մեր ու սերունդների առջեւ. հարցեր են, որ անընդհատ ծառանում են մեր առջեւ:
«Սխալները շատ էին: Փոփոխուող աշխարհի մարտահրաւէրներին դիմակայելուն պատրաստ չէինք: Հակառակորդին թերագնահատելն ու դիւանագիտական ոչ լիարժէք ջանքերն իրենց դերը խաղացին:
«3 տասնամեակ անց պէտք է արձանագրենք` անկախութեան հռչակագիրը ռազմաքաղաքական առումով թերի էր: Մեր կեանքով ու կենսակերպով պէտք է ամրագրենք ու սրբագրենք անկախութեան հռչակագիրը եւ հրաժարուենք այն աւարտուած համարելու մոլորութիւնից: Արցախի Հանրապետութիւնը, նրա ժողովուրդն ու համայն հայութիւնն ամէն օր պէտք է բացեն անկախութեան հռչակագրի կենսահաստատման նոր էջ: 30ամեայ անկախ պետականութեան դասերի եզրայանգումը մէկն է` նոր իրողութիւնների պրիզմայի տակ Արցախ-Հայաստան-Սփիւռք միասնականութեան, ունեցած մարդկային ու նիւթական ռեսուրսների մէկտեղում:
«Անկախութեան ճանապարհը հարթ չէ: Այն տասնամեակներ է տեւում: Սակայն, եթէ կայ հաւատ ու կամք` անհնարինը դառնում է հնարաւոր:
«Այսօր դիմելով արցախահայութեանը` կոչ ենք անում չյուսալքուել, զինուել համբերութեամբ, մենք պարտադրուած ենք տէր կանգնել Աստծոյ կամօք ու ճակատագրով մեզ բաժին հասած հայրենիքին: Բուժել վէրքերն ու առաջ գնալ, քանզի սերունդների առջեւ պատասխանատու ենք, պատասխանատու ենք յանուն հայրենիքի կեանքը զոհած մեր հազարաւոր զաւակների առջեւ:
«Մենք մեր խոնարհումն ենք բերում 30ամեայ անկախութեան կերտման ճանապարհին ընկած բոլոր քաջորդիների յիշատակին, ովքեր Արցախի անկախութիւնը հաստատակամօրէն փորագրեցին պատմութեան չջնջուող արձանագրութեան մէջ: Խոստանում ենք արժանի լինել նրանց յիշատակին ու կիսատ թողած գործը աւարտին հասցնել: Գիտակցում ենք մեզ սպասող դժուարութիւնները, բայց հաստատակամ ենք: Աստուած մեզ հետ»:
