Անտառի գիրկին մէջ, լեռան լանջին ծուարած եւ ըստ տեղւոյն բնակիչներում, մարդոց կողմէ մոռցուած Արցախի Եմիշճան գիւղը յայտնի է իր գեղատեսիլ բնութեամբ ու հիւրընկալ բնակիչներով:
Ձմրան օրերուն, երբ այդքան շատ չեն գիւղատնտեսական աշխատանքները, տղամարդիկ կը հաւաքուին եւ ճատրակ կամ նարտի կը խաղան:
Գիւղացիներու հիմնական զբաղումը գիւղատնտեսութիւնը եւ անասնապահութիւնն է: Շատ քիչեր կը զբաղին նաեւ այգեգործութեամբ, որուն պատճառը ջուրի ոռոգման բացակայութիւնն է: Տղամարդիկ կ՛աշխատին իբրեւ պայմանագրային զինծառայողներ:
Գիւղացիները հողամշակութեամբ կը զբաղին Մարտունիի ուղղութեամբ Խաներ կոչուող տեղամասին մէջ: Խաներ շրջանին մէջ եթէ ոռոգում ապահովուի, կարելի է զարգացնել այգեգործութիւնը՝ այգիներ եւ ջերմոցներ կառուցելով:
Ըստ համայնքի ղեկավար Արմիկ Առաքելեանի՝ գիւղին մէջ նաեւ խմելու ջուրի լուրջ հարց կայ:
«Գիւղի տարածքում մշակման համար հողատարածքներ չունեն, եւ ինչպէս բնակիչներն են բնորոշում՝ գիւղը հիւրանոց է, լոկ քնելու համար, իսկ աշխատում են գիւղից որոշակի հեռաւորութեան վրայ գտնուող իրենց հողամասերում, անասնապահական հաստատութիւններում, այգիներում: Այդ նոյն վայրում պահում են մօտ 90 խոշոր եւ 700 մանր եղջերաւոր անասուն, մշակում 4 հեկտար խաղողայգի, 2 հեկտար նռան այգի, որոնք անջրդի են, դրա համար էլ քիչ են բերք տալիս: Գիւղացիները 7 օրը մէկ անգամ են ջուր ստանում, ամառուայ շրջանում՝ 7 օրը մէկ՝ 10-15 րոպէով: Այդ ընթացքում գիւղացիներին ջրով ապահովում էինք ջրատար մեքենաներով: Բերքատուութիւնը ցած է՝ յատկապէս վերջին հինգ տարիներին նկատուող երաշտի եւ ջրի բացակայութեան պայմաններում: Հիմնական սնուցումներն էլ դժուար է իրականացւում, որովհետեւ պետական աջակցութիւնն էլ շատ քիչ է: Ճիշդ է, յետ-պատերազմեան իրավիճակում հասկանալի է ստեղծուած իրողութիւնը, բայց ամէն դէպքում ով ինչպէս կարողանում է՝ մշակում է իր հողը: Մինչեւ պատերազմը մարդիկ աւելի շատ էին զբաղւում հողագործութեամբ: Եթէ մինչեւ պատերազմը մշակւում էր 220 հեքթար, ապա այս տարի մշակուել է 150 հեքթար: Բնակիչները դժուարութիւններ ունեն ձեռք բերման հետ կապուած: Ներդնել սեփական բոլոր միջոցները՝ հարց է բերքատուութեան հնարաւոր սպասուող ցած ցուցանիշի պատճառով: Անցած տարի շուրջ 14 հեկտարում բերքահաւաք չի կատարուել, իսկ միջին բերքատուութիւնը 5-6 էր, որը շատ քիչ է: Նախանցեալ տարիներին բերքատուութիւնը շատ աւելի էր», կը յայտնէ Արմիկ Առաքելեան:


Գիւղին համար նշանակալի հարցէն է նաեւ ճանապարհի հարց: «Գիւղացիների հիմնական ճանապարհը, որը նրանք օգտագործում են աշխատանքի գնալիս, գտնւում է վատթար վիճակում, որը պէտք է վերանորոգուի: Մարտունի-Ստեփանակերտ մայրուղուց մինչեւ Բերդաշեն հատուածը, որն ասֆալտապատուել է, ի սկզբանէ նախատեսում էր ընդգրկել նաեւ Եմիշճան համայնքը, սակայն, չգիտես ինչու, որոշուեց Եմիշճանը շրջանցող նոր ճանապարհ կառուցել», կը յայտնէ համայնքի ղեկավարը:
Եմիշճանի դպրոցը վերանորոգուած եւ ապահովուած է ջեռուցման համակարգով. անիկա ունի 18 աշակերտներ: Թափուր է միայն ուսողութեան ուսուցիչի պաշտօնը, որ սակայն մօտիկ ապագային պիտի լրացուի գիւղին մէջ հաստատուած քաշաթաղցի մասնագէտի մը կողմէ:
Գիւղին մէջ կան նախադպրոցական 10ը մանուկներ: Պատերազմէն ետք գիւղէն հեռացողներ չեն եղած: Պատերազմին ընթացքին, բոլոր տղամարդերը գիւղը կը գտնուէին եւ իւրաքանչիւրը կը կատարէր իր պարտականութիւնները՝ վառելանիւթ հայթայթելէն մինչեւ մարտական հերթապահութիւն:
Գիւղը պատերազմին նաեւ մարդկային կորուստներ ունեցաւ՝ 3 զոհեր եւ 3 վիրաւորներ: Զոհերը 30-34 տարեկան երիտասարդ տղաք էին:
Գիւղը վ առաջարկած էր երաբնակիչներու համար վերանորոգել 4 տուներ, սակայն միայն 2 տուներ վերանորոգուած են, որոնցմէ մէկուն մէջ կը բնակի Տողէն տեղահանուած ընտանիքը, միւսին մէջ՝ վիրաւորուած եւ նորապսակ երիտասարդներէն մէկը:
Հադրութի շրջանի Տող համայնքէն Եմիշճանի մէջ հաստատուած Ասատուր Բալայեան 6 անչափահաս զաւակներ ունի: Տան բակին մէջ, ան կը զբաղի թռչնաբուծութեամբ:
Եմիշճանի բնակչուհի Մարելա Շումանեան, որ Մարտունիէն հարս եկած է շրջանը, արդէն 47 տարիէ ի վեր կ՛ապրի Եմիշճանի մէջ:
Ըստ Առաքելեանի՝ բնակիչները տարակուսանքի մէջ են, եւ չեն գիտեր ինչ ընեն՝ ստեղծուած անորոշ իրավիճակին վերաբերեալ:
«Եթէ խաղաղութիւն լինի, ժողովուրդն իր ապագան միմիայն այս հողի հետ է կապում՝ չնայած բոլոր դժուարութիւններին ու խնդիրներին, որովհետեւ այստեղից լաւ տեղ չկայ: Պետութիւնը պէտք է բնակչութեանն այստեղ պահելու ռազմավարութիւն մշակի: Տպաւորութիւն է, որ պետութիւնն էլ չգիտի՝ ինչ է անում: ԱմԷն դէպքում, պէտք է բնակչութիւնն այստեղ պահել: Եթէ բնակչութիւնը մնաց այստեղ, պայքարելն աւելի հեշտ կը լինի, որովհետեւ պայքարողը հէնց ինքը բնակչութիւնն է», կ՛եզրակացնէ Առաքելեան։
«ԱՊԱՌԱԺ»