
ԵՐԵՒԱՆ, «Մեդիամաքս».- Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոպերթ Քոչարեան հարցազրոյց մը տուած է «Մեդիամաքս»ին, ուր անդրադարձած է Մարտ 1, 2008ի դէպքերուն, ինչպէս նաեւ իշխանութիւն-ընդդիմութիւն երկխօսութեան: Ստորեւ կը ներկայացնենք սոյն հարցազրոյցը:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Նախորդ ամիս ՀՀ նախագահը իրաւապահ մարմիններին յանձնարարեց ակտի-ւացնել «Մարտի 1ի» գործի հետաքննութիւնը: Մի շարք ընդդիմադիր գործիչներ, ինչպէս նաեւ վերլուծաբաններ եւ լրագրողներ անմիջապէս սկսեցին պնդել, թէ այդ յանձնարարականի «սլաքները» թեքուած են ձեր դէմ: Աւելին. կարծիքներ հնչեցին, թէ այս գործընթացը կը չէզոքացնի «Քոչարեանի գործօնը» եւ կը զրկի ձեզ ապագայում ակտիւ քաղաքականութեամբ զբաղուելու հնարաւորութիւնից: Տեղի՞ն են արդեօք այս գնահատականները եւ սպասելի՞ են արդեօք այդպիսի զարգացումներ: Եւ ինչպէ՞ս էք վերաբերւում նախագահի այդ յանձնարարականին:
ՌՈՊԵՐԹ ՔՈՉԱՐԵԱՆ.- Այո, նաեւ բազմաթիւ մտքեր արտայայտուեցին առ այն, թէ ո՞ւմ էին ձեռնտու «Մարտի 1ի» ողբերգական իրադարձութիւնները:
Պատասխանը շատ պարզ է. նրանց, ովքեր այսօր անընդհատ շահարկում են այդ իրադարձութիւնները, բայց հաստատ ոչ իշխանութիւններին՝ թէ՛ ներկայիս, թէ՛ նախորդ: Չէ՞ որ «Մարտի 1ի» իրադարձութիւնների ընդհանուր պատկերը բաւականին պարզ է: Դրանք ծաւալուել են ամբողջ երկրի աչքի առաջ: Թէ՛ ընդդիմութեան գործողութիւնները, թէ՛ իշխանութեան արձագանգը:
Դրանց էութիւնը հետեւեալն է. պարտուած թեկնածուն յայտարարեց, որ հէնց ինքն է ընտրուած նախագահը եւ պատրաստւում է գրաւել նախագահական պալատը: Ոչ աւել եւ ոչ պակաս: Իրավիճակը կտրուկ լարուեց այն ժամանակ, երբ այդ նպատակին հասնելու համար ընդդիմութիւնը գնաց հակաօրինական քայլերի: Ուղղակի յիշեցնում եմ, որ Երեւանում արտակարգ դրութիւն մտցուեց այն ժամանակ, երբ արդէն տասնեակ մեքենաներ էին այրուել կամ թալանուել, երբ ամբոխը ջարդուփշուր էր անում շուրջբոլորը եւ երբ յայտնուեցին առաջին զոհերն ու վիրաւորները ոստիկանների ու քաղաքացիների շրջանում: Երբ ակնյայտ էր, որ իրավիճակը բացարձակապէս չի վերահսկւում եւ սպառնում է թէ՛ Սահմանադրական կարգին, թէ՛ քաղաքացիների անվտանգութեանն ու ունեցուածքին: Հերքել այս ակնյայտ իրողութիւնն ուղղակի անհնար է: Արտակարգ իրավիճակը Երեւանում մտցուել է ՀՀ Սահմանադրութեան համաձայն եւ ճիշտ, ըստ նախատեսուած ընթացակարգի՝ այն է՝ ԱԺ նախագահի եւ վարչապետի հետ համաձայնեցնելուց յետոյ եւ, այնուհետ, հաստատուելով խորհրդարանում: Կարծում եմ, որ այդ միջոցին պէտք էր աւելի վաղ դիմել, գուցէեւ հնարաւոր լինէր խուսափել զոհերից:
Նախագահն անձամբ չի ղեկավարում փողոցներում կարգուկանոնի վերականգնման գործընթացը, չի կանոնակարգում յատուկ միջոցների օգտագործումը: Դա անում են համապատասխան գործադիր մարմինները՝ գործող օրէնքների շրջանակներում: Ամբողջ աշխարհում է այդպէս:
«Մարտի 1ի» գործով հետաքննութիւնը վարւում է ոչ թէ արտակարգ դրութեան ռեժիմի մտցնելու իրաւական հիմքերի, այլ մարդկային զոհերի յանգեցրած զանգուածային անկարգութիւնների փաստերի մասով: Եւ խնդիրն այն է, որ հետաքննութեանը չի յաջողւում բացայայտել մարդկանց մահուան բոլոր հանգամանքները՝ կոնկրետ անձերին պատասխանատուութեան կանչելու կամ ինքնապաշտպանութեան շարժառիթներով նրանց արդարացնելու համար: Այս հանգամանքն, իհարկէ, խոցելի է դարձնում իշխանութիւնների դիրքերը ինչպէս հանրութեան, այնպէս էլ միջազգային կազմակերպութիւնների աչքերում: Ենթադրում եմ, դրանով են բացատրւում նախագահի նշուած յանձնարարականները: Հետաքննութեան կոնկրետ արդիւնքները կը կասեցնէին թեմայի բազմապիսի շահարկումները, ինչում ես խիստ շահագրգռուած եմ:
Կարող եմ միանշանակ ասել, որ մարտական զէնքերով մարդկանց վրայ կրակելու հրաման ոչ ոք չի տուել: Յամենայն դէպս, ինձ դրա վերաբերեալ որեւէ փաստ յայտնի չէ: Ակներեւ է, որ բացառութեամբ ներքին զօրքերի կապիտանի, մահուան բոլոր դէպքերն արձանագրուել են հանրահաւաքից զգալի տարածութեան վրայ, ճիշդ այնտեղ, որտեղ մեքենաներ էին վառում եւ խանութներ էին թալանում: Այնտեղ իրավիճակը գործնականում ոչ ոք չէր վերահսկում. ոչ ոստիկանութիւնը, ոչ էլ ընդդիմութեան առաջնորդները: Ես չգիտեմ, թէ վերջին երեք տարում հետաքննութիւնն ինչքանով է առաջ շարժուել, բայց ենթադրում եմ, որ հէնց այդ հանգամանքն է, որ լրջօրէն դժուարացնում է քննչական մարմինների աշխատանքը, առաւել եւս, որ քաղաքի այդ մասում դիտարկման խցիկներ գրեթէ չեն եղել՝ իրադարձութիւնների պատկերի յետագայ վերականգման համար: Բոլոր 8 քաղաքացիական անձիք հասարակ մարդիկ էին, որոնք որեւէ կերպ չէին դրսեւորել իրենց քաղաքականութեան մէջ: Նրանցից չորսը զոհուել են հրազէնային վնասուածքներից: Ո՞ւմ կարող էր պէտք լինել միտումնաւոր կրակ բացել նրանց վրայ: Դա կամ հանգամանքների ողբերգական համադրութիւն էր, կամ էլ ոմանց գիտակցուած գործողութիւն՝ իշխանութիւններին վարկաբեկելու նպատակով:
Այն հանգամանքը, որ ընդդիմութեան քիչ թէ շատ ակնառու ներկայացուցիչներից եւ ոչ մէկը որեւէ կերպ ֆիզիկապէս չի տուժել, խօսում է այն մասին, որ ընդդիմադիր շարժման «գլխատմանն» ուղղուած որեւէ միտումնաւոր գործողութիւն նոյնպէս չի եղել: Դա ՀՀՇի իշխանութեան օրօք էր, որ սպանում էին անցանկալի ընդդիմադիրներին: Ի դէպ, եթէ ընդդիմութեան առաջնորդը տանը նստելու փոխարէն փորձէր սանձել հէնց իր կողմից գրգռած ամբոխին, ապա, վստահ եմ, հնարաւոր կը լինէր խուսափել զոհերից:
Այնպէս որ, «սլաքները» թեքելու տեղ չկայ, ինչքան էլ որ չլարուեն նրանք, ում հանգիստ չի տալիս իմ «քաղաքական գործօնը»:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Այսօր հետեւեալ իրավիճակի ականատեսն ենք. Դուք որեւէ քաղաքական ակտիւութիւն չէք ցուցաբերում, սակայն ձեր անունն ամէն օր շրջանառւում է տարբեր վերլուծական յօդուածներում եւ կանխատեսումներում: Աւելին, հայկական մամուլի հրապարակումների եւ տարբեր քաղաքական գործիչների (մասնաւորապէս, ՀԱԿից) ելոյթների ընդհանուր համատեքստը թոյլ է տալիս ենթադրել, որ երկրում դիտուող քաղաքական գործընթացի առանձնայատկութիւնները այս կամ այն չափով պայմանաւորուած են այդ նոյն «Քոչարեանի գործօնով»: Ինչո՞վ, ըստ ձեզ, կարելի է բացատրել այս երեւոյթը:
ՌՈՊԵՐԹ ՔՈՉԱՐԵԱՆ.- Թերեւս, այն բանով, որ իմ նախագահութեան շրջանը խիստ առանձնանում է մարդկանց կեանքի որակի դրական փոփոխութիւններով: Ըստ ամենայնի, որոշ քաղաքական գործիչներ այդ հանգամանքի պատճառով կորցրել են քունը: Այստեղից էլ ծնւում են այն տարիների ձեռքբերումների նուաստացման եւ այդ ձեռքբերումները վերացական, մեզանից կախում չունեցող համաշխարհային գործընթացներին վերագրելու սին փորձերը: Ակնյայտ է, որ վերջին տարիներին մարդկանց կեանքի մակարդակը զգալի անկում է ապրել, ու անկախ այդ անկման օբյեկտիւ (առարկայական-Խմբ.) կամ սուբյեկտիւ (ենթակայական-Խմբ.) գործօններից, մարդիկ այսօր հակուած են համեմատութիւններ անել: Եւ որքան շատ են հասարակ մարդիկ համեմատում, այնքան աւելի ջանասիրաբար են փորձում վարկաբեկել ինձ վարձու ընդդիմախօսները: Ցաւօք, այդպիսին է այսօրուայ ներքին գործընթացների տրամաբանութիւնը, որը շատ փոքր կախում ունի իմ ակտիւութեան աստիճանից: Վստահ եմ, ժողովուրդն այնքան միամիտ չէ, որ չհասկանայ այս ամէնը:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Ինչպէ՞ս էք գնահատում իշխանութեան եւ ընդդիմութեան մէջ նշմարուող երկխօսութիւնը: Ինչպիսի՞ն է ընթացիկ քաղաքական գործընթացի ձեր գնահատականը:
ՌՈՊԵՐԹ ՔՈՉԱՐԵԱՆ.- Գնահատականը պայմանաւորուած է երկխօսութեան առարկայով: Եթէ երկխօսութիւնն առնչւում է քաղաքական պայքարի քաղաքակիրթ կանոնների հաստատմանը եւ տանում է դրա ծայրայեղացման բացառմանը, ապա, իհարկէ, դրական եմ գնահատում: Կայունութիւնը տնտեսութեան աճի անհրաժեշտ նախապայման է, իսկ այսօր Հայաստանը դրա կարիքն ամէնից շատ ունի:
Դա նաեւ կ՛օգնի արդար ընտրութիւնների անցկացմանը: Եթէ ընտրութիւններն անցնում են «լինել կամ չլինել» կարգախօսի ներքոյ, ապա կեղծարարութեան շարժառիթներն անասելի ուժեղանում են:
Իսկ եթէ երկխօսութիւնն առնչւում է քաղաքական պայքարի իմիտացիայի (նմանակուող-Խմբ.) չափանիշներին (համապատասխան պարգեւատրման դիմաց), ապա դա, թերեւս, ընտրողների թիկունքում կատարուող գործարք է: Դա, ի դէպ, ուղիղ ճանապարհ է դէպի լճացում եւ կոռուպցիայի աճ, քանի որ ընդդիմութիւնն անմիջապէս դադարում է կատարել իր հիմնական առաքելութիւնը. դրդել իշխանութիւններին աւելի լաւ աշխատել եւ զսպել ախորժակը: Այդ գործարքի գինը ժողովուրդն է վճարելու՝ իր առանց այդ էլ սակաւ միջոցներից:
Ինչ է այժմ կոնկրէտ կատարւում իշխանութեան եւ ընդդիմութեան միջեւ՝ ես չգիտեմ: Այդ գործընթացին, փառք Աստծոյ, չեմ մասնակցում: Ես ընդամէնը նկարագրեցի հնարաւոր տարբերակներն ու հնարաւոր հետեւանքները: Մեր իրականութեան մէջ երկու տարբերակն էլ հնարաւոր են: Թէ դրանցից որը կ՛իրագործուի՝ ցոյց կը տայ ժամանակը: