Ներկայ Վերնախաւի Վարքը Յոյս Չի Ներշնչում

ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԵԱՆ.- Դեռ Ապրիլին ՀՅԴն մեծ աղմուկ բարձրացրեց գազի սակագների բարձրացման ու ընդհանրապէս՝ գազամատակարարման ոլորտի վերաբերեալ: Սկզբում հարցապնդում ներկայացրեց կառավարութեանը, յետոյ դրա պատասխանը քննարկուեց խորհրդարանում, անցկացուեցին խորհրդարանական լսումներ, ԱԺ ժամանակաւոր յանձնաժողով ստեղծելու ՀՅԴ խմբակցութեան առաջարկութիւնը կոալիցիան մերժեց, փոխարէնը տնտեսական հարցերի յանձնաժողովին կից ձեւաւորելով աշխատանքային խումբ: Այս ընթացքում ի՞նչ է արել այդ խումբը, որքանով է ՀՅԴն հետամուտ եղել իր պահանջի կատարման յետագայ ընթացքին, շարունակո՞ւմ է ՀՅԴն պահանջատէր լինել այդ հարցին:
ԱՐԱ ՆՌԱՆԵԱՆ.- ՀՅԴ գործունէութեան, ՀՅԴ խմբակցութեան կողմից բարձրացրած հարցի շնորհիւ չի բարձրացել գազի գինը: Բոլորը հասկացան, որ գազի սակագինը չբարձրացնելու ռեսուրս (հնարաւորութիւն-Խմբ.) կայ: Մեր գործունէութեան արդիւնքում հասարակութիւնը հասկացաւ, որ իսկապէս ինչ-որ ոչ պարզ հանգամանք գոյութիւն ունի, իշխանութիւնը տեսաւ, որ գազի գնի բարձրացումն առաջացնելու է լուրջ խնդիրներ, քանի որ հասարակութիւնն ինքն է նկատում գազի գնի մէջ թաքնուած ռեսուրսներ: Ակնյայտ դարձաւ, որ թէեւ Հայաստանը ձեռք է բերում գազ արտօնեալ ցածր գնով, այն իրացւում է վերջնական սպառողին շատ աւելի մեծ մարժայով, քան դա արւում է այլ երկրներում: Գազի գնի բարձրացման դէմ հասարակական ընդվզումն այնքան մեծ էր (այդ մասին վկայում էին նաեւ բազմաթիւ քաղաքացիներ եւ մասնագէտներ, որոնք դիմում են մեր կուսակցութեանը), որ գազի սակագնի բարձրացումը դարձաւ անհնարին: Մեր խմբակցութիւնը դա համարում է ամենամեծ ձեռքբերումը: Բոլորդ էք յիշում, որ մօտ մէկ տարի առաջ մտադիր էին բարձրացնել գազի սակագինը, սակայն յետոյ հետ կանգնեցին այդ մտքից: Բացի այդ, մեր աշխատանքի արդիւնքում էր, որ կառավարութիւնը որոշեց ամենաանապահով խաւերին փոխհատուցում տալ՝ գազի սակագնի նախորդ բարձրացումից յետոյ:

ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԵԱՆ.- Իսկ ՀՅԴն ներկայացնելո՞ւ է հարցապնդում՝ պահանջելով կառավարութեան հրաժարականը: Խոստացել էիք աշնանը կրկին նման հարցով հանդէս գալ:
ԱՐԱ ՆՌԱՆԵԱՆ.- Մենք հիմա աշխատում ենք այդ ուղղութեամբ: Առաւել եւս, որ կառավարութիւնն արդէն ԱԺ է ներկայացրել պետական բիւջէի նախագիծը:
ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԵԱՆ.- Իսկ ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք փաստը, որ յաջորդ տարուայ պետական բիւջէում նախատեսուած է 101 միլիարդով աւելացնել հարկային մուտքերը:
ԱՐԱ ՆՌԱՆԵԱՆ.- Այն, որ մենք մեր երկրում ունենք հարկահաւաքման ցուցանիշի բարձրացման ռեսուրսներ, խօսել ենք բազմիցս: Բաւական է յիշատակել մեր վերջին ուսումնասիրութիւնը հանքարդիւնաբերութեան ռեսուրսների վերաբերեալ: Սակայն հարկահաւաքման խնդրին հարկաւոր է նաեւ մէկ այլ տեսանկիւնից մօտենալ. ՀՀում բոլոր տնտեսվարողները բողոքում են հարկային բեռից, թէեւ այստեղ հարկահաւաքման ցուցանիշը ՀՆԱ 17 տոկոսի չափ է: Մինչդեռ աշխարհի, մասնաւորապէս՝ Եւրոպայի շատ երկրներում հարկահաւաքման ցուցանիշը ՀՆԱ 40 տոկոսի չափով է, իսկ որոշ պետութիւններում՝ նոյնիսկ ՀՆԱ կէսից աւելին, բայց այնտեղ որեւէ մէկը չի տրտնջում, իսկ գործարարութեան համար էլ երկիրը համարւում է բարենպաստ: Այս հակասութիւնը լուծելը կառավարութեան առաջնային խնդիրն է: Երբ հասկանանք այս իրավիճակի պատճառները, կ՛ունենանք այլ տնտեսական քաղաքականութիւն: Մինչեւ չհասկանանք այս խնդիրը, չենք կարող ասել, թէ ինչու է հարկահաւաքչութեան ցուցանիշը ցածր: Չի կարող ցածր հարկահաւաքում ունեցող երկիրը լինել գործարարութեան համար ոչ բարենպաստ, չի կարող բողոքների տեղիք տալ: Բայց մեզ մօտ հակառակն է:
ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԵԱՆ.- Իսկ իշխանութիւնների մտադրութիւնը որքանո՞վ է իրատեսական: Կը կարողանա՞ն նրանք այդքան հարկ հաւաքագրել՝ բիւջէն ապահովելու համար, եւ արդեօք դա կարող են անել ստուերային տնտեսութեան հաշուին:
ԱՐԱ ՆՌԱՆԵԱՆ.- Ցանկացած երկրում բիւջէի հաւաքագրման եւ կայուն աճի համար ամենամեծ աղբիւրը պէտք է հանդիսանայ տնտեսական աճը: Հայաստանի պարագայում մենք նաեւ ունենք հզօր ռեսուրս, որը թաքնուած է ստուերում: Հետեւաբար, պէտք է անդրադառնալ այն հարցին, թէ որքան է կառավարութիւնը բերում բիւջէ ստուերի հաշուին եւ որքան՝ տնտեսական աճի: ՀՅԴ բազմիցս ասել է, որ վիճարկում է նաեւ ՀՆԱ ծաւալները: Մեր գնահատականներով, Հայաստանի տնտեսութիւնը շատ աւելի մեծ է, եւ հարկահաւաքման հնարաւորութիւնները՝ նոյնպէս: Ստուերային տնտեսութեան դէմ պէտք է պայքարել, եւ այդ ծաւալների նուազեցումը նշանակութիւն կ՛ունենայ ոչ միայն բիւջէի հաւաքագրման, այլեւ՝ արդիւնաւէտ տնտեսական քաղաքականութեան իրականացման համար: Չի կարող տնտեսական քաղաքականութիւնը լինել արդիւնաւէտ, եթէ տնտեսութեան առնուազն 30-40 տոկոսը ստուերի մէջ է: Բայց գլոբալ առումով ցանկացած երկրի առաջնային խնդիրը տնտեսութեան ծաւալների մեծացումն է՝ որպէս երկարաժամկէտ աճի եւ բիւջէի համալրման աղբիւր: Իսկ Հայաստանի պէս փոքր երկրների համար խիստ կարեւորւում է արտահանման ծաւալների աճը: Միայն մեր պետութեան արտահանման հնարաւորութիւնների առաջանցիկ տեմպերով աճի դէպքում մենք կարող ենք ապահովել ոչ միայն բիւջետային մուտքերի, այլ նաեւ մեր քաղաքացիների կենսամակարդակի իրական եւ շեշտակի աճ: Իսկ ստուերային տնտեսութեան դէմ իրական պայքարը պահանջում է քաղաքական որոշման կայացում: Բիզնեսի եւ իշխանութեան սերտաճման պայմաններում պայքար ստուերի դէմ՝ նշանակում է պայքար օլիգարխ-պաշտօնեաների դէմ, պայքար ներկայ համակարգի դէմ, այդ թւում՝ նաեւ քաղաքական համակարգի դէմ: Ներկայ վերնախաւի վարքագիծը հասարակութեան եւ պետութեան համար նման լաւատեսական սցենարի հնարաւորութիւն չի ներշնչում:
ԱՐՄԱՆ ԳԱԼՈՅԵԱՆ.- Ձեր կարծիքով, հարկային տոկոսադրոյքի բարձրացմամբ, այնուամենայնիւ, կը կարողանա՞ն պայքարել ստուերի դէմ, թէ ոչ:
ԱՐԱ ՆՌԱՆԵԱՆ.- Հարկային տո-կոսադրոյքի բարձրացումը կապ չունի ստուերի դէմ պայքարի հետ: Եթէ ինչ-որ մէկն աշխատում է ստուերում, չի վարում նորմալ հաշուապահութիւն, չի վճարում օրինական պարտաւորութիւնները, անկախ հարկային տոկոսադրոյքի չափից, դա չի անելու: Եւ աւելի բարձր տոկոսադրոյքով կը վճարեն նրանք, ովքեր սովորաբար վճարում են: Այնպէս որ, հարկային տոկոսադրոյքի բարձրացումը որեւէ կապ չունի ստուերային տնտեսութեան դէմ պայքարի հետ:
«ԱՍՊԱՐԷԶ».- Արա Նռանեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի տնտեսական հարցերու մշտական յանձնաժողովի անդամ է, կրթութեամբ՝ տնտեսագիտութեան թեկնածու: