ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ
Աշունն այս տարի բացառիկ է` լուսաւոր ու հեզ, ինքնամատոյց լինելու չափ անկեղծ: Պատշգամբից գրեթէ տուն մտած թխկին ամէն օր այդ մասին է յիշեցնում ինձ: Նա այդտեղ է տարուայ բոլոր եղանակներին, բայց հիմա` աշնան արեւի մէջ շիկնող ու աննահանջ մերկացող նրա ներկայութիւնը պարտադրող է, յարգարժան: Լուսամուտիս տակ դեղին-կարմիր տերեւների գորգ է` մթնող քաղաքի երեկոյեան լոյսերի մէջ խենթացնող, կեանքի աղմուկին այդքան մօտ ու այդքան հեռու:
Ի~նչ լաւ է, որ այս բակով հաւաքարարներ չեն անցնում ու ամէն երեկոյ, յատկապէս զուսպ անձրեւից յետոյ վայելում եմ պատշգամբից տունս մտած աշունը` հողի, օդի ու ջրի հոտով: Տխրութեան եւ ոչ մի ակնարկ` կեանքը հիասքանչ է, բղաւում է աշունը, կեանքը հիասքանչ է` հաստատում եմ ես ու որոշում օրս նուիրել աշնանային Երեւանին` առանց քաղաքականութեան, առանց հարցազրոյցի, առանց ֆեյսբուքի եւ նոյնիսկ միասնական թեկնածուի մասին անպտուղ տագնապի:
Ժամը տասն է, սուրճ եմ վերցնում, հիւրանոց յիշեցնող նախաճաշ ու տեղաւորւում սրճարանի բացօթեայ հատուածում:
Հիւսիսային պողոտան դեռ չի արթնացել. հարուստները երկար են քնում, իսկ եւրոպացի հատուկենտ զբօսաշրջիկները, գուցէ եւ ինչ-որ միջազգային խորհրդաժողովի մասնակիցներ, առաւօտուայ մերկութեան մէջ փորձում են ընկալել պողոտայի ագրեսիւ յօրինուածքն ու հաստատ զարմանալ մայրաքաղաքի այդ պահի դատարկութեան վրայ: Նրանք զարմանալու մի բան էլ ունեն` պողոտայի երկայնքով տեղաւորուած շքեղ ու ժամանակակից խանութ-սրճարանների ճնշող մեծամասնութիւնը հայերէն ցուցանակ չունի: Պողոտայի կենսագրութիւնը նրանց անյայտ է, այն ընդամէնը արձակուրդի մի գեղեցիկ պատառիկ է, սոսկ տեսողական բացիկ: Տխրութեան եւ ոչ մի ակնարկ:
Մեղմ անձրեւը կատարեալ է դարձնում աշունն ու հողի, օդի ու ջրի արթուն հոտը պարտադրում գեղեցիկ բաներ մտածել, մօտաւորապէս կեանքը հիասքանչ է խորագրի ներքոյ:
«Կը մրսես, ներս գնայ», լսում եմ ինձ ուղղուած ծանօթ ձայնն ու հայացքս բարձրացնում սեղանները մաքրող անորոշ տարիքի հաւաքարարի ուղղութեամբ: «Չէ, ուզում եմ դրսում լինել», պատասխանում եմ ես` փորձելով հասկանալ, թէ որտեցից է ծանօթ: Անմիջապէս էլ յիշում եմ, գերադասելով ցոյց չտալ, բայց արդէն ուշ է, գրեթէ անհնար: Լռութիւնը նա է փրկում: Տարիներ առաջ Գրողների միութեան «Մուտք» մատենաշարով նրա պատմուածքների ժողովածուն էր լոյս տեսել, ու դեռ ես էլ` հայ արձակում խոստումնալից մուտքի համար «Յակոբ Կարապենց» կրթաթոշակ էի յատկացրել: Նա դարձեալ փրկում է վիճակը, շարունակելով` «երեխեքիս պիտի պահեմ, հէրը բանի պէտք չէր»: «Քեզ հաւանում էի», փորձում եմ ոչինչ չի պատահել տոնայնութեամբ շարունակել զրոյցը, ու նա գրեթէ մխիթարում է ինձ` «վատ չի, գոնէ ապրում ենք»: Քիչ յետոյ սրճարանի խոհանոցից վերադառնում է` ձեռքին պատմուածքների մի բարակ գրքոյկ ու մեկնում ինձ. «Ընկերներս են օգնել, որ տպագրուի»: Ամէն ինչ կարգին է ժպիտով համբուրում եմ նրան ու միմեանց խնայելով բաժանւում ենք: Տխրութեան եւ ոչ մի ակնարկ:
Շարունակում եմ սուրճս, շարունակւում է նաեւ մեղմ անձրեւը՝ կատարեալ դարձնելով աշունը, իսկ հողի, օդի ու ջրի արթուն հոտը պարտադրում գեղեցիկ բաներ մտածել, մօտաւորապէս կեանքը հիասքանչ է խորագրի ներքոյ:
Պողոտան կամաց-կամաց արթնանում է. հարուստների երեխաներին զբօսանքի հանած դայակներ են յայտնւում, դասից փախած գիւղացի ուսանողներ, վաղուց թոշակի անցած, բայց շուտ արթնանալն արդէն վարժութիւն դարձրած հին, ինտելիգենտ երեւանցիներ, պողոտայի խանութներում ու ռեստորաններում աշխատող երկարոտ ու երկարամազ, մոդելատիպ աղջիկներ ու էլի հատուկենտ զբօսաշրջիկներ:
Աշխուժանում է նաեւ պողոտայի միակ ու մեծ` սփիւռքահայերին ու տեղացի հարուստներին ուղղուած պարէնային խանութը: Խանութի մուտքին աչքիս է ընկնում զինուորականի հագուստով միջին տարիքի մուրացկանը ` թանձր, հաստ օպտիկական ակնոցով, յենակին թիկնած: Մուրացկանները վաղուց են մեր քաղաքի անբաժանելի մասը դարձել, չեմ զարմանում, անգամ անհանգստանում, բայց զզուելու չափ նեարդայնանում եմ, որովհետեւ գրեթէ վստահ եմ, որ շահարկում է զինուորական հագուստը:
Անցորդներն անտարբեր են ինձ պէս, մուրացկանների սովոր: Բաւական անց տուփում յայտնւում է առաջին ողորմութիւնը ու գրեթէ երեք րոպէ է ձգւում, մինչ մուրացկանը մի կերպ հաւաքում է անդամալոյծ ոտքն ու յենակին կռթնած, ստուարաթղթէ տուփից հանում ողորմութիւնը: Եւս տաս րոպէ եւ ինքն իրեն քարշ տալով դուրս է գալիս խանութից ու գերագոյն լարումով բացում հէնց նոր գնած ծխախոտի տուփը: Ծխախոտատուփի ցելոֆանը պոկւում է դողացող ձեռքից ու եւս մի քանի րոպէ, որ այն կարողանայ նետել աղբամանի մէջ:
Սուրալով նրա կողքով անցնում է անդէմ մի երիտասարդ (սրանցից յատկապէս կենտրոնում լիքն են)` ճմռթելով գետին է նետում ծխախոտի տուփն ու իրեն գցում խանութի մուտքին իրեն սպասող ջիպը:
Այս ամէնին հետեւում եմ հեռուից, մեղմ ու լուսաւոր անձրեւի տակ սուրճ խմելով: Անձրեւը շարունակում է գալ` կատարեալ դարձնելով աշունը, պարտադրելով գեղեցիկ բաներ մտածել, մօտաւորապէս կեանքը հիասքանչ է խորագրի ներքոյ` առանց քաղաքականութեան, առանց հարցազրոյցի, առանց ֆէյսբուքի ու նոյնիսկ միասնական թեկնածուի մասին անպտուղ տագնապի:
Իսկ խորհրդարանում նիստ է ու իմ ընկեր Արծուիկ Մինասեանը այս էլ վեց տարի պայքարում է, որ նուազագոյն աշխատավարձը գոնէ 54,000 դրամ դառնայ:
35,000ով էլ կարելի է ապրել, պատասխանում են երկրի տէրերը, որոնք տարուայ բոլոր օրերին ապրում են կեանքը հիասքանչ է խորագրի ներքոյ` առանց տագնապի, առանց միասնական թեկնածուի մասին անպտուղ յոյզերի: Տխրութեան եւ ոչ մի ակնարկ…
Տէրեանական տրամադրութեամբ շարադրուած,որում վարպետօրէն ուրուագծուել են անարդարութիւններն ու շփացածութեանը վարժուած՝ փտած վերնախաւի ժառանգների զեխ կեանքից նշմարներ…