«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ «ՎԻՒԱՍԵԼ-ՄՏՍ» ԸՆԿԵՐՈՒԹԵԱՆ ԳԼԽԱՒՈՐ ՏՆՕՐԷՆ ՌԱԼՖ ԵԻՐԻԿԵԱՆԻ ՀԵՏ
Վարեց՝ ԱՐԱ ԹԱԴԵՒՈՍԵԱՆ
Այսօր մեր զրուցակիցն է «Վիւասել-ՄՏՍ» ընկերութեան գլխաւոր տնօրէն Ռալֆ Եիրիկեանը:
ԱՐԱ ԹԱԴԵՒՈՍԵԱՆ.- Ընդունուած է կարծել, որ Ցեղասպանութեան թեման Սփիւռքում հայերին միաւորող գլխաւոր գործօնն է: Իսկապէ՞ս այդպէս է:
ՌԱԼՖ ԵԻՐԻԿԵԱՆ.- Պատանեկութեանս տարիներին այդ գործօնն իսկապէս ուժեղ էր: Շատ էր զգացւում յատկապէս դպրոցներում՝ յաճախ տարբեր միջոցառումներ էին կազմակերպւում Ցեղասպանութեան թեմայով:
Սակայն տարիներն անցնում էին, հայկական դպրոցների թիւը պակասում էր, եւ այդ հզօր դաստիարակչական գործիքն աստիճանաբար սկսեց թուլանալ եւ այսօր նախկին ազդեցութիւնը չունի: Այսօր Սփիւռքում հայութիւնն աւելի է ձուլւում այլ մշակոյթների, ժողովուրդների մէջ: Դա յատկապէս զգացւում է երիտասարդ սերնդի մօտ:
Միւս կողմից, ըստ իս, մենք չպէտք է չափից շատ դրամատիզմ (լարուածութիւն-Խմբ.) հաղորդենք Ցեղասպանութեան 100ամեակին: Ընդհակառակը, այս հանգրուանը մեր ժողովրդին պէտք է յիշեցնի, որ մենք յաղթող ենք դուրս եկել, Ցեղասպանութեան գլխաւոր նպատակը՝ հայերի բնաջնջումը, տապալուել է, եւ 100 տարի անց մենք կենդանի ենք եւ անկախ պետութիւն ունենք:
Սա հպարտութեան առարկայ պէտք է լինի: Հէնց այստեղից էլ պէտք է շարունակենք կերտել ապագան: Իսկապէս, չկայ գրեթէ մի հայկական ընտանիք, որը Ցեղասպանութեան հետեւանքով ազգականներ կորցրած չլինի: Բայց մենք մոռանում ենք, որ կորուստներ ենք ունեցել ոչ միայն 20րդ դարի սկզբին: Մենք դարեր ի վեր շատ հարազատներ ենք կորցրել: Մոռանում ենք Շուշիի, Ադանայի կոտորածները կամ Ռուբինեանների տոհմի փլուզումը եւ Կիլիկեան թագաւորութեան անհետացումը: Մոռանում ենք, թէ Խորհրդային Միութեան տարիներին մեր մտաւորականութեան եւ ժողովրդի հանդէպ ինչ միջոցներ են կիրառուել՝ աքսոր, բանտարկութիւններ, գնդակահարութիւններ: Եւ չնայած մեր պատմութեան բոլոր դառը էջերին՝ մենք կանք ու դա յաղթանակ է. փայլուն եւ ոգեւորող գաղափար է:
ԱՐԱ ԹԱԴԵՒՈՍԵԱՆ.- Ի՞նչ էք կարծում, 100ամեակը կարո՞ղ է խորհրդանշական առիթ դառնալ Հայաստան- Սփիւռք յարաբերութիւնները վերաիմաստաւորելու համար: Ի՞նչն է սխալ այսօր այդ յարաբերութիւններում:
ՌԱԼՖ ԵԻՐԻԿԵԱՆ.- Եթէ կարճ պատասխանեմ՝ հիմնական խնդիրը հայի բնաւորութիւնն է: Լինի Հայաստանում թէ Սփիւռքում՝ համարում ենք, որ ամէն ինչից տեղեակ ենք: Դժբախտաբար, այս գործօնն աշխատում է մեր ազգի դէմ:
Վստահութեան կորուստ կայ, ո՛չ Սփիւռքն է լիարժէք վստահում Հայաստանին, ո՛չ էլ Հայաստանը՝ Սփիւռքին: Պատճառներից մէկը կենցաղում եւ տնտեսական ոլորտում մտածելակերպի, մօտեցումների միջեւ ձեւաւորուած մեծ տարբերութիւնն է: Մենք փորձում ենք միմեանց ապացուցել, թէ ով է ամենախելացին: Բնաւորութիւնը, որի մասին յիշատակեցի, Հայաստանում, Արցախում եւ Սփիւռքում բնակուող հայերին թոյլ չի տալիս փորձել մէկտեղելու այդ տարբերութիւնը՝ «հարուստ խառնուրդ» ստեղծելու համար:
Ապագայի տեսլական պէտք է ունենանք, որի շուրջ կը հաւաքուեն աշխարհի բոլոր հայերը :
Պէտք է հրաժարուել «ես ամէն բան գիտեմ» մտածելակերպից եւ երկխօսութեան գնալ, կիսուել փորձով եւ փորձել միմեանց վստահութիւն ներշնչել: Իրականում դա մեծ ճիգեր չի պահանջում: Դժբախտաբար, կան բազմաթիւ ազդեցիկ արտաքին ուժեր, որոնք չեն ցանկանում հայերին միաւորուած, ուժեղ եւ հզօր տեսնել: Բնական է, որ ներկայիս մտածելակերպով միայն հեշտացնում ենք այդ ուժերի անելիքը:
Պէտք է քննարկենք եւ ինչ որ լուծումների հասնենք: Պէտք է ռազմավարութիւն ստեղծենք եւ հասկանանք, որտե՞ղ ենք այսօր իբրեւ ազգ եւ որտեղ ենք ցանկանում լինել 50 տարի ետք: Ապագայի տեսլական պէտք է ունենանք, որի շուրջ կը հաւաքուեն աշխարհի բոլոր հայերը:
ԱՐԱ ԹԱԴԵՒՈՍԵԱՆ.- Ինստիտուցիոնալ (կազմակերպական-Խմբ.) առումով ինչպէ՞ս կարելի է դա անել: Ովքե՞ր պէտք է նախաձեռնեն այդ տեսլականի քննարկումները:
ՌԱԼՖ ԵԻՐԻԿԵԱՆ.- Այսօր մենք պետութիւն ունենք, որը եւ պէտք է նախաձեռնողի դերում լինի: Մարդիկ անցողիկ են, պետականութիւնը՝ մնայուն արժէք: Եթէ ինչ-ինչ պատճառներով Սփիւռքը պետութեանը չի վստահում, պետութիւնը կարող է ձեւաւորել մտաւորականների (intellectuals) խումբ, դրա կազմում ընդգրկել Հայաստանում, Արցախում եւ Սփիւռքում յարգուած մարդկանց, ովքեր պարբերաբար կը հանդիպեն եւ մօտեցումներ կը մշակեն:
Կարող ենք տարբեր յանձնաժողովներ ունենալ, դրանք տարբեր ոլորտներին վերաբերող քննարկումներ կ՛անցկացնեն, որոնք եւս կը նպաստեն ապագայի տեսլականի ձեւաւորմանը: Մենք պէտք է յստակ պատկերացնենք, թէ ո՞ւր ենք գնում:
Սփիւռքն ունի արեւմտեան կառավարման մեծ փորձ: Դա բոլորովին ուրիշ մտածելակերպ է, ուրիշ դպրոց է, որը տարբերւում է արցախեան գոյամարտի հերոսների մտածելակերպից, որոնց շնորհիւ մենք յաղթեցինք եւ ապացուցեցինք, որ յաղթող ազգ ենք: Չմոռանանք, որ Հայաստանում ծնուած եւ մեծացած մարդկանց՝ յատկապէս աւագ սերնդի ներկայացուցիչների, մտածելակերպը կրում է նաեւ խորհրդային ժամանակաշրջանի ազդեցութիւնը: Այս երկու կողմերին յաճախ դժուար է միմեանց հասկանալը, որովհետեւ տարբեր հայեացքով են նայում կեանքին, տարբեր փորձառութիւն եւ անցած ճանապարհ ունեն: Խնդիրն այստեղ է:
Բայց կայ երիտասարդ ալիք՝ Հայաստանում, Արցախում եւ Սփիւռքում: Նրանց գործելու հնարաւորութիւն պէտք է տրուի: Մենք յարգում ենք աւագներին, սակայն իրենք պէտք է գիտակցեն, որ իրենց ժամանակն անցել է: Նրանց խորհուրդները շատ կարեւոր են, նրանց կեանքի դառը փորձը չափազանց արժէքաւոր է, բայց, կարծում եմ՝ եկել է ժամանակը, որ իրենք երիտասարդներին նոյնպէս թոյլ տան օգտակար լինելու ազգին: Երիտասարդ ասելով՝ նկատի ունեմ այսօրուայ 30-40 տարեկաններին:
ԱՐԱ ԹԱԴԵՒՈՍԵԱՆ.- Խօսեցիք 50 տարուայ տեսլականի մասին: Իսկ ինչպէ՞ս էք դուք պատկերացնում Հայաստանը 50 տարի անց:
ՌԱԼՖ ԵԻՐԻԿԵԱՆ.- Զարգացած աշխարհը մեզանից լաւը չէ: Մենք բոլոր հնարաւորութիւններն ունենք, սակայն որոշումներ կայացնելու կամք չունենք: Միշտ վախենում ենք՝ ի՞նչ կը լինի, եթէ այս որոշումը ընդունենք: Մենք չենք կարող զարգանալ, եթէ մտածում ենք մէկ քայլ առաջ գնալու մասին՝ մտքում պահելով տաս քայլ ետ գնալու տարբերակը: Եթէ ուզում ենք ինչ որ տեղ հասնել, պէտք է խիզախ որոշումներ կայացնենք: Ցաւոտ կը լինի, բայց դա էլ է պէտք:
Աշխարհի փոփոխութիւնների, գլոբալիզացիայի դարում պէտք է ճկուն լինենք, ոչ թէ ասենք՝ «մեր պապերն այսպիսին էին, ուրեմն մենք էլ պէտք է այդպէս շարունակենք»: Մեր պապերի պատմութիւնը կը մնայ արխիւներում, եւ մենք միշտ յարգանքով կը յիշենք նրանց վաստակն ու փորձը, բայց ներկան ու ապագան պահանջում են նոր որակներ. ճկունութիւն, հանդուրժողականութիւն, սթափ մտածելակերպ: Դրա վրայ պէտք է կառուցենք մեր տեսլականը:
Մեծ խնդիր է նաեւ լաւատեսութեան պակասը: Այսօր, երբ որեւէ միջոցառման եմ գնում, որտեղ, ասենք, հարիւր հայի եմ հանդիպում, նրանցից միայն մէկի կամ երկուսի դէմքին ժպիտ կայ… Այդպէս չենք կարող շարունակել: Չպէտք է կոտրուել. անհրաժեշտ է ապագային լաւատեսութեամբ նայել: Հայաստանում շատ խելացի ու պատրաստուած տղաներ եւ աղջիկներ ունենք: Ամերիկայում, Մեծ Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, Միջին Արեւելքում, Հեռաւոր Արեւելքում, Աւստրալիայում կան տաղանդաւոր հայեր, եւ պետութիւնը նրանց մասին տեղեակ է: Ուրեմն պէտք է չվախենալ, հաւաքուել եւ քննարկել՝ 50 տարի յետոյ մենք որտե՞ղ կը լինենք: