«ԺԱՄԱՆԱԿ» ԹԵՐԹԻ ԶՐՈՒՑԱԿԻՑՆ Է ՀՅԴ ԳՄ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉ, ԱԺ ՀՅԴ ԽՄԲԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՔԱՐՏՈՒՂԱՐ ԱՂՈՒԱՆ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆԸ
ՀԱՐՑ.- Պարոն Վարդանեան, Սերժ Սարգսեանն անցած շաբաթ յայտարարեց, թէ «Հայաստանի Հանրապետութիւնն, իր անկախացումից ի վեր, երբեք Թուրքիային կամ որեւէ այլ երկրի տարածքային պահանջներ չի ներկայացրել: Մեր պետութեան արտաքին քաղաքական օրակարգում նման խնդիր չի եղել եւ չկայ»: Մինչդեռ նա Յունուարի 29ին հրապարակուած հռչակագրում յղումներ էր արել Վուդրօ Վիլսոնի իրաւարար վճռին եւ Սեւրի պայմանագրին, որտեղ տարածքային խնդիրներ կային: Ինչպէ՞ս էք բացատրում այս հակասութիւնները:
ԱՂՈՒԱՆ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ.- Չեմ կարծում, որ հակասութիւն կայ: Նախագահն ասել է այն, ինչ մեր պետականութեան առաջին շրջանում ասել են մեր պետական բոլոր առաջին դէմքերը: Այն, որ այսօր մեր օրակարգում նման հարց չկայ: Իսկ հռչակագիրն ամրագրել է մեր բոլոր այն հիմնարար փաստաթղթերը, որոնք առնչւում են այս խնդրին: Դա չի նշանակում, որ հէնց այսօր է այդ հարցը լուծելու ժամանակը: Կրկնում եմ, որ նախագահն ասել է այսօրուայ պետական օրակարգի մասին, եւ դա նորութիւն չէ: Բայց կայ հետեւեալը. ակնյայտ է, որ Օսմանեան Թուրքիայի կողմից իրականացուած Ցեղասպանութեան հետեւանքով հայ ժողովուրդը զրկուել է լիարժէք կենսագործելու իր հնարաւորութիւնից: Իսկ համընդհանուր ճանաչումից եւ Թուրքիայի ճանաչումից յետոյ խնդիր է դրուելու կենսագործելու հայ ժողովրդի իրաւունքները: Թէ ինչ մեխանիզմ դա կը լինի, ինչ մանրամասներ կը լինեն, ինչ փաթեթ կը լինի՝ դա ապագայի խնդիրն է: Ես կարծում եմ, ճիշդ է, որ մենք այսօր խօսենք աշխարհի կողմից ընդհանուր ճանաչման մասին եւ որի արդիւնքում ակնկալենք, որ Թուրքիան եւս, ի վերջոյ, կը ճանաչի ու կը դատապարտի իր նախորդների կատարած ոճրագործութիւնը: Ես կարծում եմ, որ սա առաջին հերթին պէտք է հէնց թուրք ժողովրդին: Ես նաեւ վստահ եմ, որ Թուրքիայի ղեկավարութիւնն իր մտածողութեամբ առաջիկայում նման յոյս չի տալիս, բայց ժամանակները փոխւում են, ժամանակները բերում են իրենց կարգաւորումները, եւ այդ օրը եւս գալու է:
ՀԱՐՑ.- ՀՅԴն համաձա՞յն է Ս. Սարգսեանի այն յայտարարութեան հետ, որ մենք հիմա Թուրքիայից տարածքային պահանջ չունենք:
ԱՂՈՒԱՆ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ.- Նախագահն ասել է, որ այսօր մենք մեր օրակարգում հողային պահանջներ չունենք: Դրա հետ համաձայն ենք: Այսօր մեր պետական օրակարգում նման հարց դրուած չէ, բայց ՀՅԴի մօտեցումը հետեւեալն է՝ որ երբ ճանաչումն ընդհանուր կը լինի, կը լինի նաեւ Թուրքիայի կողմից, ապա պէտք է քննարկուեն հայ ժողովրդի կենսագործունէութիւնն ապահովող հատուցման մեխանիզմներ, որոնց մանրամասները այսօր դժուար է քննարկել:
ՀԱՐՑ.- Այսինքն՝ եթէ Ս. Սարգսեանն ասել է, որ այսօր նման պահանջներ չկան, ապա դա չի նշանակում, որ ապագայում չեն կարող լինել:
ԱՂՈՒԱՆ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ.- Դա չի նշանակում, որ ապագայում չեն կարող լինել: Խօսքը վերաբերում է պետական քաղաքականութեանը, բայց հայ ժողովուրդը ունի իր իրաւունքները, անժամանցելի իրաւունքները, եւ դրանք մի օր դրուելու են սեղանին:
ՀԱՐՑ.- Ս. Սարգսեանը նաեւ յայտարարել է, որ եթէ Թուրքիան վաւերացնի հայ-թուրքական արձանագրութիւնները, ապա Հայաստանը նոյնպէս կը գնայ այդ քայլին: Մինչդեռ ՀՅԴն դէմ է այդ արձանագրութիւններին ընդհանրապէս:
ԱՂՈՒԱՆ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ.- Այդ խնդիրը տեսական ոլորտից է, որովհետեւ Թուրքիան այդ քայլին չի գնայ: Մենք՝ ՀՅԴն, նախապայմանների պատճառով դէմ ենք այդ արձանագրութիւններին, դրանց բովանդակութեանը: Եւ եթէ նախագահը դա ասում է զուտ տեսականօրէն, հաշուի առնելով, որ Թուրքիան այն չի վաւերացնելու՝ դա մի խնդիր է, բայց Հայաստանի կողմից այդ արձանագրութիւնները վաւերացնելուն մենք դէմ ենք: Ընդհակառակը, մենք կարծում ենք, որ նախագահը խորհրդարանից պէտք է ետ կանչէր ոչ թէ արձանագրութիւնները, այլ ընդհանրապէս՝ Հայաստանի ստորագրութիւնները: Վստահ ենք, որ այդ ժամանակը եւս գալու է:
ՀԱՐՑ.- Իսկ չէ՞ք կարծում, որ Ցեղասպանութեան 100ամեայ տարելիցի կապակցութեամբ գերտերութիւնների ակտիւութիւնը՝ մասնակցութիւնը, յայտարարութիւնները յուշում են, որ Թուրքիան կարող է հայ-թուրքական յարաբերութիւնների բարելաւման ուղղութեամբ քայլ կատարի:
ԱՂՈՒԱՆ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ.- Ի վերջոյ, սա նշանակալից տարելից էր, 100ամեայ տարելիցն էր: Աշխարհում իսկապէս բան փոխուեց: Վերջին շաբաթներին կարծես թէ միջազգային բոլոր առաջատար լրատուամիջոցների թիւ մէկ թեման հէնց դա էր: Եւրախորհրդարանի բանաձեւը, Վատիկանում Հռոմի պապի պատարագը եւ ելոյթը, այս ամէնն, ի հարկէ, ազդում են աշխարհի վրայ: Ի հարկէ, գերտերութիւնները, տարբեր երկրներն այս հարցում եւս երկու չափ, երկու կշիռ են օգտագործում՝ առաջնորդւում են իրենց պետական, աշխարհաքաղաքական շահերով: Յաճախ զանց են առնում համամարդկային արժէքները, որոնք պարբերաբար յայտարարում են: Այս մասին ես խօսել եմ նաեւ Միացեալ Նահանգների պարագայում: ԱՄՆը, որ կարծես թէ ժողովրդավարութեան, համամարդկային արժէքների ամենամեծ ջատագովն է, փաստօրէն մնացել է հերթի պոչում: Ինքը ցանկանում է առաջինը լինել, բայց հնարաւոր է, որ Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցում լինի վերջինը: Այս գործօններն ազդում են, բայց, ի վերջոյ, ազդում է նաեւ այն գիտակցումը, ընկալումը, թէ անկախ միւս շահերից՝ պէտք է չհրաժարուել համամարդկային արժէքներից, համամարդկային մօտեցումներից, որովհետեւ աշխարհը բախւում է նաեւ նոր յանցագործութիւնների, նոր ցեղասպանութիւնների, որոնց կանխարգելման լաւագոյն ձեւը անցեալի ցեղասպանութիւնները ճանաչելն ու դատապարտելն է: