Յունիսի 13ին, Լոնդոնում, ՀՅԴ «Դարբինեան» կոմիտէի նախաձեռնութեամբ տեղի ունեցաւ կոկտէյլ-ձեռնարկ՝ նուիրուած Հայաստանի Հանրապետութեան հռչակման 101ամեակին, որին մասնակցեցին նաեւ ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանն ու ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Յովսէփ Տէր Գէորգեանը (Ֆրանսիա):
Բացման խօսքում ՀՅԴ Լոնդոնի կոմիտէի անդամ Րաֆֆի Քիլեանը, շնորհակալութիւն յայտնելով հրաւիրեալներին, անդրադարձաւ Հայաստանի Հանրապետութեան հռչակման պատմական քայլի կարեւորութեանը, ապա բեմ հրաւիրեց Անգլիայի աշխատաւորական կուսակցութեան անդամ Ստեֆան Փաունդին: Վերջինս դրուատանքով խօսեց հայ–անգլիական պառլամենտական սերտ յարաբերութիւնների, Լոնդոնի հայ գաղութի եւ յատկապէս Հայ Դատի յանձնախմբի հետ համագործակցութեան մասին, աշխատանքներ, որոնք իրեն մղել են լինել հայ ժողովրդի կողքին՝ ներդնելով բոլոր հնարաւորութիւնները:
Խօսելով գործընկեր Դաշնակցութեան մասին՝ Ստեֆան Փաունդը շնորհաւորեց Յակոբ Տէր Խաչատուրեանին ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցչի պաշտօնն ստանձնելու կապակցութեամբ եւ հաստատեց, որ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան կերտումը չէր կարող իրականութիւն դառնալ առանց զոհողութիւնների, որոնց ակունքներում կանգնած էր եւ ղեկավարում էր ՀՅ Դաշնակցութիւնը: Պրն. Փաունդը յիշեց նաեւ, թէ Դաշնակցութիւնն ինչպէս դիմաւորեց իրեն Արցախում, ապա հիացմունքով խօսեց հայկական երկրորդ Հանրապետութիւնում ՀՅԴ կատարած աշխատանքների մասին:
ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանն իր շնորհակալական խօսքից յետոյ անդրադարձաւ 1918ի Մայիս 28ի Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան հռչակման բոլոր նուիրեալներին եւ յատկապէս հայ ժողովրդի կամքը ներկայացնող Արամ Մանուկեանի կերպարին, որ ճակատագրական պահին կարողացաւ յորդորել, համախմբել բոլորին եւ վերջնական յաղթանակ ապահովել հայ ժողովրդի համար:
Անդրադառնալով Հայ Դատի աշխատանքներին եւ Դաշնակցութեան կողմից Հայսատանում եւ Սփիւռքում իրագործած եւ իրագործուող նախաձեռնութիւններին՝ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանը նշեց, որ դրանք, այսօրուայ անմիջական հրամայականներից անկախ, պէտք է դառնան յենասիւն, վերակազմակերպուած Սփիւռք, որն իր հայապահպանութեան աշխատանքներին որպէս լրացուցիչ ազդակ, ամբողջութեամբ պէտք է ծառայեցուի Հայաստանի հզօրացման եւ Ղարաբաղի անկախութեան ճանաչման վերջնանպատակին:
Իր ելոյթում Յակոբ Տէր խաչատուրեանը նկատեց նաեւ, որ պատմութիւնը ժամանակի ընթացքում սկսել է իր արժանի գնահատականը տալ Մայիս 28ը կերտող փաղանգին, որի ապացոյցը եղաւ այս տարի Սարդարապատի յուշահամալիրում Արամ Մանուկեանին նուիրուած յուշակոթողի բացումն ու յուշակոթողի պատի մէջ Արարատի գագաթից, Վանից, Շուշիից բերուած հողի եւ Արամ Մանուկեանի գերեզմանից առնուած մասունքների ամփոփումը:
Ձեռնարկի աւարտին Մեծ Բրիտանիայի Թագաւորութիւնում Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանութեան ներկայացուցիչ Արամ Արարատեանը ներկաներին փոխանցեց դեսպանութեան խօսքը: Նա, շնորհաւորելով հայ ժողովրդի պատմական ճակատագիրը խարսխող Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան 101 ամեակը՝ հաստատեց, որ այսօր Հայաստանի Հանրապետութիւն ունենալու համար մենք ամբողջութեամբ պարտական ենք Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի եւ Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում մարտնչած սերնդին եւ այդ սերնդի կամքը ներկայացնող Արամ Մանուկեանին:
Արամ Արարատեանը անդրադարձաւ նաեւ իշխանափոխութիւնից յետոյ Հայաստանի Հանրապետութիւնում արձանագրուած ձեռքբերումներին, ինչպէս նաեւ ընկերային եւ տնտեսական կեանքի հեռանկարներին:
Վերջում փակման խօսքով հանդէս եկաւ Մեծ Բրիտանիայի եւ Հիւսիսային Իռլանդիայի հոգեւոր առաջնորդ սրբազան Յովակիմ Մանուկեանը: Նա շնորհաւորեց եւ դրուատանքի խօսք արտասանեց Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութեան հռչակման 101ամեակի կապակցութեամբ եւ շնորհակալութիւն յայտնեց ներկաներին ու ձեռնարկի կազմակերպիչ ՀՅԴ Լոնդոնի շրջանի կոմիտէութեանը:
ՀՅԴ ՄԱՄԼՈՅ ԴԻՒԱՆ