Անցնող շաբաթուայ ընթացքում իրադարձութիւնները շատ արագօրէն զարգացան Հայաստանի օրհներգի հարցի կապակցութեամբ։ Շաբաթ, Հոկտեմբերի 21ին Հայաստանի մշակոյթի նախարարութեան կողմից կազմուած մրցութային յանձնաժողովը հանդէս եկաւ խորապէս մտահոգիչ ու վրդովմունք պատճառող յայտարարութեամբ, որով Հայաստանի օրհներգի տարբերակ էր ճանաչւում՝ նախկին Խորհրդային Հայաստանում հնչած Արամ Խաչատրեանի երաժշտութիւնը։ Իսկ սոյն յայտարարութիւնից հազիւ հինգ օր անց, Հինգշաբթի, Հոկտեմբերի 26ին Հայաստանի կառավարութիւնն անընդունելի համարեց մրցութային յանձնաժողովի որոշումը եւ նշեց, թէ մէկ տարի ժամկէտով ուժի մէջ է պահւում «Մեր հայրենիք» հիմներգը։ Ակնյայտօրէն Հայաստանի կառավարութիւնը իր Հինգշաբթի օրուայ նիստում փորձել է թէ՛ սրբագրել մրցութային յանձնաժողովի սխալ որոշումը եւ թէ, այսպէս ասած, պահել յանձնաժողովի անդամների «խաթրը», նշելով, որ «գործող օրհներգը ուժի մէջ է մնում մինչեւ նոր օրհներգի երաժշտութիւնը եւ բառերը նոր օրէնքով սահմանուելը»։ Մինչ միանգամայն անհարկի էր հիմներգի փոփոխման հարցով մրցութային յանձնաժողով կազմելը, առաւել անվճռական մօտեցում է պարունակում կառավարութեան ներկայիս յայտարարութիւնը, ընդ որում, մի տարով երկարաձգւում է երկրի հիմներգը։ Մի՞թէ երկրի հիմներգը երկարաձգելու կամ չերկարաձգելու առարկայ է։ Մի՞թէ կարելի է նման մօտեցում ցուցաբերել երկրի նուիրական խորհրդանիշերից մէկը համարուող հիմներգի նկատմամբ։ Ի՞նչ պատգամ է փոխանցւում եկող սերնդին։ Մեզանից ի՞նչ են սովորելու մեր երեխաները։ Փոխարէն չեղեալ ու անհեթեթ յայտարարելու «Մեր հայրենիք»ը փոփոխման միտող որեւէ առաջարկ եւ հաստատակամ մնալու հիմներգի պահպանման իր առաքելութեան մէջ, կառավարութիւնը դրսեւորել է տատմսոտ մօտեցում։
Նախ եւ առաջ, ի՞նչ հարկ կար փոխելու «Մեր հայրենիք» հիմներգը։ Հայրենիքում բոլոր փոփոխուելիքները փոփոխուել ու արանքում մնացել էր միայն ու միայն հիմնե՞րգը։ Իսկ հիմներգի փոփոխմամբ ի՞նչ առաւելութիւններ ու լուսաւո՜ր հեռանկարներ էին սպասւում հայ ժողովրդին։ Քաղաքական ի՞նչ նպատակներ էին հետապնդւում հիմներգի փոփոխմամբ։ Ինչո՞ւ իբրեւ տարբերակ ընտրուեց Հայաստանի կոմունիստական տարիները վերյիշեցնող Արամ Խաչատրեանի «Սովետական Հայաստան» հիմներգի երաժշտութիւնը։ Հարցեր, որոնք այդպէս էլ անպատասխան մնացին։ Յանձնաժողովի անդամները նշեցին, թէ իրենց ընտրութիւնը հիմնականում կատարել են գեղագիտական ու երաժշտական նկատառումներով։ Յարգանքի ու հիացմունքի զգացում տածելով հանդերձ հանճարեղ երաժշտագէտի նկամամբ, վերահաստատում եմ այն միտքը, որ հիմներգը չպէտք է չափել գեղագիտական նկատառումներով։ Ազգերի մշակութային ու երաժշտական արժէքները չեն չափւում նրանց հիմներգերով։ Ինչպէս բազմիցս ասուել ու գրուել է, հիմներգերը արժեւորւում են իրենց ազգային ու պատմական անցեալով։ Ինչպէս պատգամաւոր Ռուբէն Յովսէփեանն է նշել, «Մեր հայրենիք»ը պատմական կենսագրութիւն ունի։ «Մեր հայրենիք»ը 1918 թուականի Մայիսի 28ին հռչակուած Հայաստանի Հանրապետութեան փառապանծ յիշատակներից է, որը Եռագոյնի ու Զինանշանի հետ իբրեւ ազգային աւանդ պահպանուեց աշխարհասփիւռ հայութեան կողմից եւ 1991 թուականին, Հայաստանի վերանկախացումից յետոյ, վերադարձուեց հայրենիքին։ Յանձնաժողովի անդամները երբեւէ խորհեցի՞ն, թէ «Մեր հայրենք»ի փոխարէն «Սովետական Հայաստան»ի երաժշտութիւնը հաստատելը ինչպիսի՜ անդրադարձ կ’ունենայ եւ ինչպիսի՜ տրամադրութիւն կը ստեղծի սփիւռքահայութեան մօտ։ Սփիւռքի հայութեանը հարցրեցի՞ն այդ մասին։ Փորձեցի՞ն խորհրդակցել Սփիւռքի հետ։ Որեւէ որոշում կայացնելուց առաջ, արդեօք հաշուի առա՞ն, որ ինչպէս Եռագոյնն ու Զինանշանը, այնպէս էլ հիմներգը պատկանում է աշխարհով մէկ համայն հայութեանը։
1991ին Հայաստանի տօնացոյցից ջնջուեց Նոյեմբերի 29ը եւ համազգային տօն հռչակուեց Մայիսի 28ը։ Ցաւալի է, որ ոմանք դեռ փորձում են վերադառնալ խորհրդային յիշողութիւններին։ Եթէ այդպիսիներին թեւ տրուի, հիմներգից յետոյ կը փորձեն աւելի մգացնել Եռագոյնի նարնջագոյնը մինչ այն աստիճան, որ այն վերածուի կարմրի եւ իրենց համար վերակենդանանայ կարմիր-կապոյտ-կարմիրը, իսկ յետոյ պիտի նոր յանձնաժողովներ ստեղծեն Զինանշանի փոփոխման ու մի խօսքով իրենց խորհրդամէտ նպատակներին հասնելու համար։ Եռագոյնի եւ Զինանշանի փոփոխման կապակցութեամբ արդէն իսկ սկսել են որոշ շշուկներ բարձրանալ այդպիսի շրջանակներից։ Ուստի, անհրաժեշտ է ազգային արթնամտութեամբ բացայայտել այդպիսիների յետին նպատակները եւ թոյլ չտալ, որ նման ազգավնաս փորձերը շփոթի ու շեղման ենթարկեն հասարակական մտածողութիւնը։
Հայաստանի մշակոյթի նախարարուհի Յասմիկ Պօղոսեանը, որն ի դէպ իր բարձրագոյն կրթութիւնն ստացել է կենսաբանութեան բնագաւառում, փորձելով արդարացնել խաչատրեանական տարբերակի օգտին կատարուած քուէարկութիւնը, իր յղկման ու մշակման կարօտ հայերէնով ասել է, թէ. «Ես կարծում եմ, որ երբ համեմատական կարգով արդէն պէտք է նախապատուութիւնը տաս որեւէ մէկին, ես ուզում եմ յիշեցնեմ (յիշեցնել), որ իւրաքանչիւր յանձնաժողովի անդամի տրուած էր մէկ ձայնի իրաւունք։ Այսինքն մենք չէինք կարող, ասենք թէ, ես ինքս շատ հաւանելով իսկապէս, եւ ես ուրախ եմ, որ այսօր մեր մօտ ստեղծագործութիւն(ներ) ստեղծուեցին, նոյն Մանսուրեանի ստեղծագործութիւնը, Ամիրխանեանի, Երզնկեանի. ես այդ մասով բաւարարուած եմ, որ մենք այսօր ունենք նոր գրուած ստեղծագործութիւն(ներ) եւ լաւ ստեղծագործութիւն(ներ). բայց, երբ ասենք, թէ խնդիրը կայ արդէն ոչ թէ մի քանիսից ընտրես մի քանիսը, այլ մի քանիսից ընտրես լաւագոյնը, հաւանաբար այստեղ այդ ճշգրտումները կատարուեցին. ես ըստեղ (այստեղ) որեւէ տարօրինակ բան չեմ տեսնում, թէպէտ անկեղծ ասած ինձ համար էլ շատ անսպասելի էր այդ եզրակացութիւնը։ Անկեղծ ասած ես էլ նմանատիպ այսպէս արդիւնքներ չէի սպասում»։ (Արդեօք դուք որեւէ բան հասկացա՞ք նախարարուհու միջանկեալ նախադասութիւններով լեցուն խօսքերից։ Անկեղծ ասած, ես բան չհասկացայ)։
Մցութային յանձնաժողովի կողմից «Սովետական Հայաստան» հիմներգի երաժշտութիւնը յաղթական ճանաչուելուց անմիջապէս յետոյ սկսեցին նաեւ շրջան առնել շշուկներ, թէ յանձնաժողովը կատարել է քաղաքական պատուէր։ Շշուկների համար կային որոշ նախահիմքեր, քանի որ նախարարուհի Պօղոսեանից բացի, յանձնաժողովի անձնակազմին ու աշխատանքներին մաս էին կազմում այնպիսի պատասխանատու անձինք, ինչպիսիք են Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի օգնական՝ Վիգէն Սարգսեանը, վարչապետի խորհրդականը, «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի գործադիր տնօրէն՝ Նայիրա Մելքումեանը, Ազգային ժողովի պատգամաւորներ՝ Արարատ Մալխասեանը, Մկրտիչ Մինասեանը, Գուրգէն Արսէնեանը եւ ուրիշներ, ովքեր բոլորն էլ, ըստ հաղորդումների, քուէարկել էին Խորհրդային Հայաստանի հիմներգի երաժշտութեան վերականգնման օգտին։ Սոյն կասկածները փարատելու եւ ժողովրդավարական սկզբունքների հրապարակայնութիւնը յարգելու համար, անհրաժեշտ է, որ թէ՛ յիշեալ անձինք եւ թէ յանձնաժողովի բոլոր անդամները մամուլով կամ անձնապէս հանդէս գան հասարակութեան առջեւ եւ բացատրեն իրենց կատարած ընտրութեան մանրամասն համգամանքները։
Հայաստանի իշխանութիւնները իրենց հրապարակային ելոյթներում մշտապէս շեշտել են, թէ սփիւռքահայութեանը էական դեր ու կարեւորութիւն է վերապահուած հայրենիքին յուզող բոլոր հարցերում։ Պերճախօս վկան՝ վերջերս Երեւանում կայացած Հայաստան-Սփիւռք երրորդ համահայկական խորհրդաժողովն էր, որի ընթացքում Հայաստանի պետական այրերի կողմից բազմիցս հնչեցին համագործակցութեան ու միասնականութեան կոչեր՝ հայրենիքի զարգացման ու վերականգնման ի խնդիր։ Ինչպէս նշել էի իմ նախորդ յօդուածում, Հայաստանն ու Սփիւռքը իրար կապող եւ միասնական ու հզօր ամբողջականութիւն դարձնող սրբազնագոյն խորհրդանիշներից են եղել եւ կը շարունակեն մնալ Հայոց Եռագոյնը, Զինանշանն ու «Մեր հայրենիք» օրհներգը։ Հայրենի իշխանութիւնները համազգային պատասխանատուութիւն են կրում սոյն սրբութիւնների պահպանման խնդրում եւ, նախքան որեւէ մրցութային յանձնաժողով կեանքի կոչելը, իրենց իսկ կատարած յայտարարութիւնների հիման վրայ, պարտաւոր են խորհրդակցել Սփիւռքի հայութեան հետ եւ հաշուի առնել Սփիւռքի կարծիքն ու համոզումը ։
1 Նոյեմբերի, 2006
Կլէնտէյլ