ԵՐԵՒԱՆ, «Ազատութիւն», «Արմէնփրէս».- Հայաստան-Արցախ երթուղին առայժմ անփոփոխ է: Արցախի ներքին գործոց նախարարութիւնը տեղեկացուց, որ միջպետական մայրուղիի Շուշի-Բերձոր-Գորիս ճամբան երկկողմանի բաց է: Դատարկուած Բերձորով հայկական ինքնաշարժներուն երթեւեկը կ՛ապահովեն ռուս խաղաղապահները:
25 Օգոստոսը վերջնական ժամկէտն էր: Ատրպէյճան պահանջեց Բերձոր, Աղաւնոյ, Սուս համայնքները յանձնել, Հայաստան-Արցախ երթեւեկը կազմակերպել նոր միջանցքով, որուն շինարարութիւնը իրենք աւարտած էին, իսկ հայկական կողմը աշխատանքներու սկսաւ Պաքուի պահանջի հրապարակման օրերուն:
Նոր միջանցքը պատրաստ պիտի ըլլայ գարնան, կը խոստանան Հայաստանի իշխանութիւնները: Մինչ այդ Արցախի ու Ատրպէյճանի շինարարները Աղաւնոյ-Բերձորը շրջանցող շուրջ 5 քիլոմեթր ժամանակաւոր ճամբայ կը բարեկարգեն:


Բերձորի արդէն նախկին բնակիչ Այիդա Բալիկեան 24 Օգոստոսի ուշ երեկոյեան դուրս եկած է. ան քաղաքի կեդրոնը խանութ ունէր։ «Գիշերը ժամը 10ին դուրս ենք եկել, հիմա Կոռնիձորում ենք: Որոշ բաներ հաւաքեցինք՝ մեծ մասը, որոշ բաներ մնացին: Խանութս այլանդակեցինք, եկանք», ըսաւ ան՝ աւելցնելով, որ 24 Օգոստոսին. մինչեւ երեկոյ ատրպէյճանցիներ չեն տեսած: 25 Օգոստոսին արդէն քանի մը աղբիւրներէ «Ազատութիւն»ը տեղեկացաւ՝ ատրպէյճանցիները Բերձորի եւ Աղաւնոյի մէջ են, քաղաքացիական հագուստով կը շրջին, կը զննեն արդէն իրենցը դարձած բնակավայրերը:
Ատրպէյճանական լրատուամիջոցները տարածեցին տեսանիւթ մը, որուն մէջ կ՛երեւի բեռնատար մը, որ կը տեղափոխէ երկաթէ բռունցք՝ վերջին պատերազմի իրենց խորհրդանիշը, որ տեղադրած էին նաեւ Քարվաճառի մէջ, հիմա ալ կը պատրաստուին զայն կանգնեցնել Բերձորի մէջ:
Իսկ Բերձորէն եւ Աղաւնոյէն տեղահանուած հայերուն մէկ մասը տակաւին ապահով երդիք չունի: «Մնացել ենք շիւար, որ հիմա էլ նորից տուն ենք ման գալիս, որ տուն գտնենք, ապրենք», յայտնեց Ա. Ասատրեան:
Ան իր ամուսնոյն՝ Մեասնիկ Մաթեւոսեանի հետ ամէնէն վերջին դուրս ելողները եղած են գիւղէն, տուն չէին գտներ եւ մինչեւ հիմա ալ չեն գտած: Տան գոյքը, անասունները Սիւնիքի տարբեր գիւղերու մէջ են, իրենք ալ կը գիշերեն անորոշ հասցէներու մէջ։ «Որտեղ էլ գնում եմ, ես իմ ինչ թուեր են ասում, գիտեն, թէ Ղարաբաղից եկած ենք, ինչ գիտեմ, ինչ գումարներ ունենք: Տների վարձերը 100ից պակաս չեն ասում: Մարդու գան, ասե՞ն՝ տնիցդ դուրս եկի, գնա՛, որտեղ ուզում ես՝ ապրի, դա, չգիտեմ, ուղեղում տեղուորելը շատ դժուար է», ըսաւ ան:
Բնակարան գնելու հաստատագիր խոստացան Արցախի իշխանութիւններըը, բայց տակաւին բան չտուին: Տեղահանուածները մեծ յոյս չեն կապեր այս հաստատագիրին։ «Ասել են՝ տալու են, բայց երբ կը տան՝ դա արդէն հարց է», ըսաւ Այիդա Ասատրեան՝ աւելցնելով, որ 23 տարի Աղաւնոյի մէջ ապրած են, հիմա ոչ մէկ տեղ ունին, դիւրին չէ, չեն գիտեր, թէ ո՛ր ծայրէն պիտի սկսին այս նոր կեանքը։ «Չգիտենք՝ ինչ ենք անելու, ստիպուած մնացել ենք օդում», աւելցուց ան:
Ամուսինը տասը տարի Աղաւնոյի գիւղապետը եղած է, 52 սիրուն առանձնատուներու բացումը իմեծ շուքով կը կատարուէր։ «Իմ ձեռքով լենտը կտրել, բաժանել եմ ժողովրդին: Էսօր ինձ համար շատ ցաւալի։ Այնտեղ են ծնուել իմ 4 երեխաները, նրանց երեխաները», պատմեց Մաթեւոսեան:
Վերջին օրը, Աղաւնոյի վերջին ընտանիքը խորոված ըրաւ, կերաւ, հեռացաւ: Ամէնէն ծանրը, ըստ անոր, այն է՝ «որ չեմ տեսնելու էդ, չեմ ապրելու էդ…»:
Միւս կողմէ, «Արմէնփրէս»ի հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին Արցախի Հանրապետութեան տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցուածքներու նախարարի բանբեր Վիկտորիա Պետրոսեան, անդրադառնալով Բերձորէն եւ Աղաւնոյէն տարհանուած բնակչութեան տեղաւորման հարցին՝ նշեց, որ այդ բնակավայրերու բնակիչներուն մեծամասնութիւնը փափաք յայտնած է հաստատուիլ Հայաստանի Հանրապետութեան տարբեր բնակավայրերու մէջ:
«Արցախում հաստատուող ընտանիքների թիւը դեռ յստակ չէ: Օգոստոսի վերջին պատրաստ կը լինեն տարհանուած ընտանիքների բնակարանների ձեռքբերման համար նախատեսուող սերտիֆիկատները (վկայագիրները): Ըստ այդմ՝ նրանք կը հաստատուեն այն բնակավայրերում, որտեղ իրենք ցանկութիւն կ՛ունենան», նշեց ան:
Բերձորի եւ Աղաւնոյի բնակիչներէն շատերը իրենց ապաստանը գտան Հայաստանի Սիւնիքի մարզին մէջ, միւսները տեղափոխուեցան հոն, ուր հարազատներ ունին: Սիւնիքի մարզպետի օգնական Արմինէ Աւագեան տեղեկացուց, որ Բերձորէն եւ Աղաւնոյէն իրենց մօտ բնակութիւն հաստատելու փափաք յայտնած են 20 ընտանիքներ: «Վերջին ընտանիքը երէկ արդէն տեղափոխուել է մարզ: Մինչ այժմ Սիւնիքի մարզպետարանն աջակցել է բեռնափոխադրումների հարցում, օգնել ենք կացարան գտնել: Հիմնականում իրենք տեղափոխուել են Գորիսի եւ Սիսիանի տարածաշրջաններ: Վաղուանից մարզպետարանի աշխատակիցները շրջայց կը կատարեն տներով՝ կարիքները գնահատելու եւ հասկանալու համար, թէ ով ինչպէս է տեղաւորուել», նշեց ան՝ աւելցնելով, որ մարզպետարանը մնայուն ուշադրութիւն կը դարձնէ այդ ընտանիքներուն հարցերուն՝ փորձելով համապատասխան լուծում տալ:
Հայաստանի աշխատանքի եւ ընկերային հարցերու նախարարի մամլոյ խօսնակ Զառա Մանուչարեան յայտնեց, որ Աղաւնոյի եւ Բերձորի վերաբերեալ ընկերային յատուկ ծրագիրներ չկան, սակայն Արցախի առանձին շրջաններէն տեղահանուածներուն համար բնակարանային ապահովութեան պետական աջակցութեան ծրագիր կը գործէ: «Եթէ իրենք համապատասխանեն սահմանուած չափորոշիչներին, դիմեն ըստ ընթացակարգի, ինչպէս միւս շահառուները, կարող են եւս օգտուել ծրագրից», դիտել տուաւ Մանուչարեան: