ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ

Պետրոս Ալահայտոյեանի ստորագրութեամբ, «Ասպարէզ» օրաթերթում (2 Հոկտեմբեր 2014) կար մի յօդուած՝ «Երբ Իրա՛ւ Հսկաներ Կը Հանդիպին Իրարու…» ու այն ունէր խորագիր՝ «Ձօն՝ Կարինէին»։
Մեզ էր ուղղուած մի գրութիւն, ուր մեկնաբանւում էր «Լարք» երաժշտական ընկերակցութեան կազմակերպած «Յաւերժի Ուխտագնացներ» համերգի վերլուծութիւնն ու լուսաբանումը։
Դրանից առաջ տեսնուել էինք Պետրոսի հետ ընթրիքի սեղանի շուրջ։ Կար հարց՝ ինչո՞ւ նա չէր գրում այդ օրերին։ Պատասխանն էր՝ հայրենիքում կատարուող ոչ հաճելի դէպքերը (անարգ սպանութիւններ, անարդարութիւններ) նրան կաշկանդում էին, եւ հանգիստ չէր զգում շարադրելու իր մտքերը։
Նոյն Պետրոսն էր, որ Լիբանանից սկսած արձագանգում էր երաժշտական եւ թատերական ելոյթներին «Ազդակ» օրաթերթում, ապա ՝շարունակել էր իր գրութիւնները Լոս Անջելեսի «Ասպարէզ» օրաթերթում, միշտ լուսարձակի տակ առնելով տեղի մշակութային անցուդարձը։ Սակայն՝ լռել էր։
Եւ ահա «Լարք» երաժշտական ընկերակցութեան մի համերգ՝ նուիրուած Ցեղասպանութեան 100ամեակին, կարողացել էր խախտել նրա ժամանակաւոր լռութիւնը, շարժուել էր մեծ երաժշտագէտի գրիչը. «Երկու հսկաներ են այս գիշեր այդ հայատօնը մեզի ներկայացնողները. հսկաներէն մին, մեծ հսկան, մեր գիտցած մեզի քաջածանօթ, շատ սիրուած, վերին աստիճանի գնահատուած Վաչէն է՝ մաէսթրօ Պարսումեանը, իսկ կրտսեր հսկան, հեռուներէն մեզի անունով ծանօթ, շատ սիրելի անծանօթն է, Սերժ Թանքեանը…»։ Եւ վերջում աւելացնում էր. «Ահա, սիրելի Կարինէ, իրա՛ւ մեծութիւններու տողանցքը եղող ձեռնարկ մը, որուն մասին կ՛արժէր գրել»։
Ու նրան դարձեալ ոգեւորել էր «Լարք»ը, այս հեռաւոր ափերում բոյն դրած հայկական երաժշտական մշակութային օճախը։
Ինչպիսի՞ն էր Պետրոս Ալահայտոյեանի կապը «Լարք» հաստատութեան հետ. երաժշտական մատուցման բարձր ըմբռնումը, հայկականութեան պահպանման անխախտելի ցանկութիւնը, որոշ ընտանեկան պարագաներ, նաեւ Հայաստանի հետ միշտ լինելու անհրաժեշտութիւնն ու պահանջը։
Ու «Լարք» ընկերակցութեան կազմակերպած որեւէ համերգից յետոյ սպասում էինք՝ տեսնենք Ալահայտոյեանը ի՞նչ պիտի գրի։ Նա կարող էր շռայլօրէն, ճոխ հայերէնով կատարել իր գովասանքները, նաեւ կարող էր անխնայ քննադատել որեւէ երեւոյթ կամ անձ՝ անունով եւ ազգանունով։
«Լարք» ընկերակցութեան «Դրազարկ» հրատարակչութիւնը (տնօրէն Վ. Պարսումեան) իրականացրել էր Պ. Ալահայտոյեանի կոթողային մի գործի՝ «Բալուի (Եւ Տարածաշրջանի) Երաժշտական Ազգագրական Հաւաքածոյ» աշխատասիրութեան խմբագրումն ու լոյս ընծայումը փառաշուք հատորով, զոյգ խտասալիկներով, 2009 թուականին։ Դրանով կատարուել էր հեղինակի ցանկութիւնը՝ «որ այս երգերը եւ անոնց վերաբերող քննական համեստ եւ հակիրճ բացատրութիւնները դրուին տրամադրութեան տակ, նախընտրաբար, լուսաւորութեան ծարաւ եւ զարգացումի ատակ մեր ժողովուրդին, քան թէ սեփականութիւնը դառնան միայն բուռ մը խոժոռ քննադատ- գիտնականներու»։
Երաժշտագէտ Պետրոս Ալահայտոյեանի հիմնական աշխատանքը եղաւ «լսովի սորված» աւանդական երգերի եւ ազգային բանահիւսութեան աւանդական ընթացքի միջից, իր հնարաւորութեան սահմաններում, գրաւոր ներկայութիւն դարձնել այդ երգերի որոշ մասը՝ ձայնագրելով, բառերը դուրս բերելով, նոթագրելով, վերլուծելով, իսկ դրանց տպագրուած ներկայացումն անշուշտ պիտի հանդիսանար այդ աշխատանքների կատարելութեան պսակը։
2015 թուին լոյս էր տեսել Ալահայտոյեանի «Վան-Վասպուարականի Ազգագրական Բնորոշ Երգային Նմոյշներ» փոքրածաւալ հատորը (հրատարակութիւն՝ ՀԲԸՄի «Վ. Ապտալեան» մշակութային հիմնադրամի)։ Սոյն գրքոյկի առաջաբանում գրել էինք. «Բոլորին վիճակուած չէ պատկանել մի ժողովրդի՝ հայ կոչուած… որն ունենայ իր ապրած կեանքը երաժշտութեան վերածելու կարողութիւնը։ Եւ մի օր էլ հայ կոչուածներից յայտնուեն ոմանք, որ փորձեն վաւերացնել այդ երեւոյթը, այդ բանաւոր արուեստ-արհեստը կրողների հետզհետէ պատմութեան գիրկն անցնելուն զուգընթաց…»։
Պետրոսը հայ կոչուածների միջից յայտնուողն էր։
Նրա վերջին հրատարակութիւնն էր Բ. Կանաչեանի «Երաժշտական Երկերու Ժողովածու» Ա. եւ Բ. երկհատորեակը՝ խմբագրութեամբ Պետրոս Յովսէփ Ալահայտոյեանի (երգահաւաք եւ երաժշտաբան) եւ դոկտոր Ծովիկ Մկրեան-Մարգարեանի (երաժշտական խմբագիր եւ համակարգչային նոթագրող), հովանաւորութեամբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսի, Անթիլիաս, 2019։
Զարմանալիօրէն, այսքան մանրակրկիտ ուսումնասիրութիւններից յետոյ, հեղինակը խուսափում է իր աշխատանքներին «գիտահետազօտական» բնութագրում տալուց։ Սակայն Սփիւռքում ապրող որոշ երաժշտագէտներ բացառիկ արժէք ու տեղ ունեն մեր ազգային մշակութային կեանքում՝ համաշխարհային դասական արուեստի եւ արեւմտահայ մշակոյթի իմացութեամբ, հոգեւոր երաժշտութեան ըմբռնումով, ինչպէս նաեւ՝ հայրենի աւանդների գիտակցութեամբ։ Ակադեմականութիւնը ոչ միշտ կարող է փոխանցել ոգին ու էութիւնը՝ դառնալով երբեմն միայն մաթեմատիկական դասաւորում։ Փոխուել են ժամանակները, եւ արժանաւորները, նոյնիսկ առանց կոչումների եւ շքանշանների, պէտք է իրաւունք տան իրենց՝ ամուր տէր կանգնելու իրենց իսկ հիմնած տեսակէտներին։
Փակեց Պետրոս Ալահայտոյեանն իր կեանքի եւ ստեղծագործական գործունէութեան էջը, սակայն շատ անելիքներ կտակեց մեր երաժշտագէտներին իր՝ բանահաւաքի թողած ժառանգութեան ընդմիջից։
Պետրոս Ալահայտոյեան անունը դեռ շատ պիտի յիշուի՝ հայ ազգային արժէքները դասաւորելու եւ վերարժեւորելու աշխատանքների ընթացքում։
Իսկ առայժմ՝ բարի ճանապարհ, սիրելի Պետրոս, դէպի երկնային արքայութիւն։