Ռ. ԿՈՐԻՒՆ

Առաւօտ էր, Ս. Ծննդեան յաջորդ օրը, 2024 տարեմուտի Յունուարի 7․ բակ էի իջել օդափոխութեան: Երկինքը ջինջ, արեւն իր շողերն էր տարածել մեր ողջ քաղաքի եւ հեռու-հեռու հորիզոնների վրայ: Լոսանջելեսեան ձմռան արեւ՝ հուրքը նուազ, ցոլքերը ոսկեփայլ: Մեր տան բակից հայեացքս մերթ դէպի լուրթ երկնակամար, մերթ դէպի բակի ծառերին՝ մանդարինը, կիտրոնը եւ նարինջը իրենց կանաչ հագուստներով եւ դեղնաւուն պտուղներով, իսկ նուռը, ժորին, տանձը եւ սալորը բիզ-բիզ կմախք ճիւղերով: Տե՛ս, բնութեան օրէնքը․ մէկ մաս ծառեր մշտնջենական կանաչաւուն, իսկ մէկ մասը՝ ձմեռները ընդարմացած, զրկուած թաւշեայ հագուստից: Ծառը ծառ է, մէկը այսպէս, մէկն այնպէս, մէկը ցերեկը թթուածին է ներծծում, ածխածին արտաբերում, նաեւ հակառակը, եւ այլն… տարբեր նմանութիւններ եւս արարածների մէջ: Ուրեմն ճիշդ են ասել՝ բնութիւնը հրաշալիքներով առլցուն գերբնական զօրութիւն պարունակող արարչութիւն է: Այս մտքերի մէջ ընկղմուած, մտորում էի այդ բոլորի մասին, երբ կնոջս կանչը ինձ սթափեցրեց.
– Ա՛յ մարդ, ինչ ես արձանի պէս կանգնել գլուխդ դէպի երկինք պարզած, ի՞նչ ես փնտռում էն վերեւում․ արի՛ էս տօնածառը զարդաթափ անենք, բաւ է, երեխէքը ուրախացան, ինչո՞ւ երկար թողնենք՝ մնայ․ ուրախ սիրտ էլ չկայ, արցախահայութեան մասին տխրեցնող վիճակը, տուն ու տեղ կորցրած դարձել են անօթեւան ու գլխամոլոր։ Նախ գնայ նկուղից տուփեր բեր, զարդերը դասաւորենք մէջները, ապահով պահենք յաջորդ տարուայ համար, ով գիտէ մինչեւ գալ նոր տարի փոփոխութիւններ լինի, ուրախութեան եւ բերկրանքի օրեր լինեն, դէպի Արցախ ճամբան բացուի, արցախցին վերադառնայ իր հայրենի տունը: Պէտք է որ հայրենասէր եւ դիւանագէտ իշխանութիւններ երկրի ղեկը ձեռք առնեն, Սփիւռք եւ Հայաստան միասնաբար այս անորոշ ու կործանիչ վիճակից դէպի բարելաւելու եւ հզօրանալու նպատակադրումով, որպէսզի արիւնարբու թշնամու դիմաց խաղաղութիւն մուրացող չլինենք:
Այդ վիճակից զգաստանալով, կնոջս այս ցաւոտ խօսքը՝ «Ուրախ սիրտ չկայ», թափանցելով իմ մէջ յիշեցրեց Հայաստանի վերջին իրադարձութիւնները, թէ ինչպէս Ադրբեջան՝ ոխերիմ թշնամին, Արցախի մեր քոյր ու եղբայրներին զէնքի ուժով ու յարձակումներով, ահ ու սարսափի մատնելով 2023ի Սեպտեմբերի 19ից սկսեալ բռնագաղթեցրեց, ցեղային զտում կատարեց հայատեացը: Հարիւր հազարից աւելի խեղճ ու կրակ ժողովուրդ ինն ամիսների շրջապատումից յետոյ, սովամահ վիճակում, լքեցին տուն ու տեղ, տնային ունեցուածք, գործարան ու գործատեղի, դարաւոր կոթողներ, թանգարաններ եւ ընդերքի հարստութիւն, դաշտեր ու բերքի հասած ցանքեր եւ վռազ ու շտապ, քանի օրերում Հակարի կամուրջը անցնելով ապաստանեցին Հայաստան: Բա էն ողբալի դէպքը որ պատահեց բենզինի պահեստի պայթումից․ ողջ-ողջ կիզուած 218 հոգիներ, ողբերգական հրդեհում վառուած անմեղ մարդիկ, ինչ յոյսերով եւ երազանքներով՝ երեխաներ, պատանիներ, երիտասարդներ ու տարեց մարդիկ: Արդարեւ վա՛յ մեզ, վա՛յ մեր բախտին ու ճակատագրին, վա՛յ մեր անտարբերութեան հանդէպ մեր օրրան տարածքներին, ազգային արժէքներին եւ անուշադիր մեր պատմութեան դասերին:
Այդ հրդեհից բախտի բերմամբ փրկւում է ոմն Վազգէն Գրիգորեանը , որն այդ դէպքը պատահար չի համարում, այլ ծրագրուած: Նա երկնքում անօդաչու թռչող սարք է նկատում, որ հրդեհ է առաջացնում, շուրջը եղած մարդկանց կրակաճարակ դարձնելով: Այս ողբերգական դէպքի մասին անդրադարձ է կատարուել մամուլում եւ հեռուստաալիքներում:
Նոր վարչակարգը Հայաստանի համար աղէտ բերեց՝ մարդկային զոհեր, ահաւոր նիւթական վնասներ, Արցախի եւ տարածքների կորուստ:
Հինգ տարիների իշխանութիւնը օր ու արեւ չթողեց ժողովրդի համար հազարաւոր զոհուած ընտանիքներում լաց ու կական, ցաւ ու վիշտ․ ի՞նչ տօնակատարութիւն…: Թախծալի հոգեվիճակ կորուստների համար:
Սենեակ մտնելով, կնոջս հետ սկսեցինք զարդերը մէկիկ-մէկիկ ծառի ասեղնաթել կապանքներից արձակել եւ տուփերի մէջ դասաւորել: Ծառը արդէն զարդերից զրկուած բակ հանուեց: Նա արմատազրկուած էր՝ ոչ ցանելի, ուստի յարմար նկատեցի հաստ եւ երկար բունը կտրատեմ որպէս վառելիք օգտուելու համար։ Կինս համաձայն չէր, ասելով. «Թող մնայ, թոռներին կը հաւաքենք դրնդէզ կ՛անենք, երեխէքը կ՛ ուրախանան, տօնը կը տպուի իրենց մտքում որպէս հեթանոսական շրջանից մեզ հասած ազգային աւանդութիւն, որը միացուել է Յիսուս մանուկին տաճար նուիրումի օրուայ հետ Տեառնընդառաջի (Տէրընտես) անուամբ: Նախօրեակին եկեղեցու շրջակայքում կատարւում է խարոյկահանդէս հնուց փոխանցուած սովորութիւններով («Հայաստանեաց Եկեղեցւոյ Տօներ», Կարօ Պետրոսեան):
– Բայց կարծեմ, չգիտես, որ բակերում մեծ կրակ անելը վախի հոգեվիճակ է ստեղծում, յանկարծ կրակի պէծերը քամու հոսանքի հետ դրացի փայտեայ տուները թափանցեն եւ հրդեհի պատճառ դառնան․ ինչ պատասխան ենք տալու յետոյ։ Ամենայարմարն ու անվտանգը՝ եկեղեցի գնալն է:
Գալով տօնածառին եւ տօնին, պիտի ասեմ, որ անցած քանի տարիներից ի վեր, մինչեւ այս տարեմուտը, մեր մեծերիս համար տօները յատուկ համ ու հոտ եւ հաճոյք չեն ունեցել․ կործանիչ պատերազմը, կրակոցները, Հայաստանի տարածքների գրաւումը, Արցախի հայաթափումը, զաւակներ կորցրած, մռմռացող ընտանիքներն ու ներկայի անորոշ վիճակը: Տօնածառ ենք զարդարել լոկ մանր երեխաներին ուրախացնելու համար:
Արցախը որպէս մի հնաւանդ ու վիթխարի ծառ, տօնածառի պէս զարդաթափ եղաւ անգիտակ ու անհեռատես վարչակարգի պատճառով:
Եղածը եղած է, ուժ պէտք է ստեղծել ոտքի կանգնելու աննկուն կամքով եւ միասնական ոգով զիրար եղբայր դարձած, կազմ ու պատրաստ պաշտպան կանգնենք մեր հայրենիքին:
Յիշենք Խրիմեան Հայրիկի իմաստուն յորդորը, մեր ներկայ ժամանակներին նոյնպէս առնչուող՝ «Պինդ բռնէ հողը, մի՛ թողուր, որ ուրիշը յափշտակէ, յետոյ շատ կը զղջաս, անգամ մը որ հողը կորսնցնես, մուրացկան կը դառնաս»: