
ՄԱԿի դատարանին մէջ Հայաստանի ներկայացուցիչ Փիեռ Տ՛Արկեն յայտարարեց, որ «Հայաստան ընդդէմ Ատրպէյճանի» գործով լսումներուն ընթացքին, ատրպէյճանական կողմը կը ձգտի քննարկումներէն դուրս ձգել Հայաստանի որոշ պնդումները եւ պահանջները, որոնք կը վերաբերին Ատրպէյճանի կողմէ բնիկ հայերուն նկատմամբ իրականացուած բռնութիւններուն:
Այս նիւթով լսումներուն ընթացքին ան ըսաւ, որ Ատրպէյճան երկրորդ նախնական առարկութեամբ փորձեց քննարկումէն դուրս ձգել Հայաստանի որոշ պնդումները՝ Ատրպէյճանի կողմէ բնիկ հայերու կամայական բանտարկութեան, անոնց հարկադրաբար անհետացումներուն վերաբերեալ, ինչպէս նաեւ Հայաստանի պահանջները՝ հայերու նկատմամբ բռնութեամբ կատարուած զանազան գործողութիւններու վերաբերեալ:
«Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութիւնը ցեղային հակամարտութիւն է, որովհետեւ երեք տասնամեակներ շարունակ տարածքային ամբողջականութեան հողի վրայ, Ատրպէյճան հրաժարեցաւ ընդունիլ իրենց նախնիներուն հողերուն վրայ ապրող բնիկ հայերուն ինքնորոշման իրաւունքը եւ դաժանաբար վերջ դրաւ այդ հարցին: Ատրպէյճանի նախագահը զայն անուանեց ազատագրման պատերազմ կամ հայրենական պատերազմ: Ատրպէյճանի այդ պատերազմը բոլորովին ցեղային զտման ենթարկեց Լեռնային Ղարաբաղը` արհամարհելով Արդարադատութեան միջազգային դատարանի որոշումները», ըսաւ Տ՛Արկեն:
Ըստ անոր` Լեռնային Ղարաբաղի մէջ մարդիկ թիրախ դարձան միայն այն պատճառով, որ իրենք հայ են:
ՄԱԿի Արդարադատութեան միջազգային դատարանին մէջ, նոյնպէս Հայաստանի ներկայացուցիչ Քոնսթանթինոս Սալոնիտիս «Հայաստան ընդդէմ Ատրպէյճանի» գործով լսումներուն ընթացքին անդրադարձաւ Ատրպէյճանի այն փաստարկին, որ իբր թէ Հայաստան չէ կատարած քննարկուող գործով Ատրպէյճանի հետ բանակցելու նախապայմանը:
Ան ներկայացուց այն փաստը, թէ ինչո՛ւ Ատրպէյճանի նախնական առարկութիւնը ենթակայ է մերժման:
«Ատրպէյճանի առաջին փաստարկը այն է, թէ իբր թէ կողմերը երբեք բանակցութիւններ չեն ունեցած: Չի վիճարկուիր այն փաստը, որ նախքան Հայաստանի գանգատը ներկայացնելը կողմերը առաւել քան 40 անգամ նամակագրութիւն փոխանակած են եւ 7 փուլերով երկկողմ հանդիպումներու մասնակցած են 10 ամսուան ժամանակաշրջանի մը մէջ` Նոյեմբեր 2020էն մինչեւ Սեպտեմբեր 2021: Ատրպէյճան կը պնդէ, որ եօթը ամիսներու ընթացքին, կողմերը իրականացուցած են այսպէս կոչուած նախաբանակցութիւններ, եւ թէ այդ նախաբանակցութիւնները Ուխտի 20րդ յօդուածի հիման վրայ չեն մտներ բանակցութիւններու սահմանման մէջ: Ատրպէյճան կը պնդէ, որ այդ այդպէս է, որովհետեւ այդ նախաբանակցութիւնները վէճի բուն էութեան չեն անդրադառնար», ընդգծեց Սալոնիտիս:
Ան դիտել տուաւ, որ Հայաստան կ՛ուզէ, որ բանակցութիւնները ընթանան, սակայն Ատրպէյճան կը պնդէ, որ նախ յաւելեալ քննարկումներ կատարելու համար անհրաժեշտ է համաձայնեցնել բանակցութիւններու ձեւաչափը, պապ բանակցութիւններու շրջանակը եւ յետոյ միայն երեքուկէս ամիս քննարկել ընթացակարգային ձեւաչափը եւ բանակցութիւններու շրջանակը:
Արդարադատութեան միջազգային դատարանի նիստին խօսք առաւ նաեւ Հայաստանի ներկայացուցիչ Եղիշէ Կիրակոսեան, որ դատարանին կոչ ուղղեց՝ պատասխանատուութեան ենթարկելու Ատրպէյճանը՝ Լեռնային Ղարաբաղի հայերու ցեղային զտումներուն համար:


«Տարիներ շարունակ դա անելու սպառնալիքներից յետոյ Ադրբեջանն աւարտել է տարածաշրջանի էթնիկ (ցեղային) զտումները եւ այժմ համակարգուած կերպով ջնջում է էթնիկ հայերի ներկայութեան բոլոր հետքերը», ըսաւ Կիրակոսեան։
Ան յայտնեց, որ Ատրպէյճանի մարդու իրաւունքներու հարցերով Հայաստանի հետ վէճը աւելի յաճախ կը բնութագրուի իբրեւ Ատրպէյճանի ինքնիշխանութեան կամ տարածքային ամբողջականութեան վիճարկում, եւ Ատրպէյճան կը յայտարարէ, թէ այդ մէկը կը խոչընդոտէ երկու երկիրներուն միջեւ խաղաղութեան հասնելու ճիգերը: «Բայց Ադրբեջանը սխալւում է, Հայաստանը չի յաւակնում ադրբեջանական տարածքներին եւ յանձնառու է պայմաններ ստեղծել ամուր եւ երկարատեւ խաղաղութեան համար», ըսաւ Կիրակոսեան՝ աւելցնելով. «Ադրբեջանը ոչինչ չի արել Լեռնային Ղարաբաղ հայերի անվտանգ վերադարձն ապահովելու համար, ինչի կոչն է արել ՄԱԿի Միջազգային դատարանը 2023 թուականի Նոյեմբերի 17ի իր որոշման մէջ: 2021ի Սեպտեմբերի 16ին Հայաստանն այս վարոյթը յարուցեց Ադրբեջանի դէմ, քանի որ այդ պետութեան կողմից ռասսայական (ցեղային) խտրականութեան աղաղակող քաղաքականութիւն է իրականացւում ազգութեամբ հայերի նկատմամբ: Ադրբեջանի կառավարութիւնը տասնամեակներ շարունակ ռասսայական խտրականութեան քաղաքականութիւն է սերմանել ազգութեամբ հայերի նկատմամբ: Ադրբեջանի երեխաներին սովորեցնում են ատել եւ սպանել հայերին, պետական լրատուամիջոցները ատելութեան խօսք են տարածում, պետական պաշտօնեաները կոչ են անում` ի սպառ վերացնել հայերին: Դա պետութեան կողմից թոյլատրուած համատարած ռասիզմ է: Իսկ Ադրբեջանի ներկայացուցիչը երէկ բացառեց այսպէս կոչուած` հայատեացութիւնը, միջավայր, որում բառացի կացնով սպանողները ստանում են մրցանակներ, եւ փառաբանւում որպէս ազգային հերոսներ` խաղաղութեան պայմաններում հայերին սպանելու համար»:
Կիրակոսեան շեշտեց, որ ցեղային խտրականութեան այս երկարաժամկէտ պետական քաղաքականութիւնը գագաթնակէտին հասաւ Սեպտեմբեր 2020ին, երբ Ատրպէյճան պատերազմ սանձազերծեց Արցախի հայերուն վրայ: «Նպատակն էր` վերացնել եւ վտարել էթնիկ հայերին իրենց հայրենիքից: Ինչպէս Ալիեւը հետագայում բացայայտեց. «Թշնամու նկատմամբ ատելութիւնն էր մեզ առաջ շարժում»: 44 օր շարունակ ադրբեջանցի զինուորները սպանում, խոշտանգում եւ բռնութեան էին ենթարկում էթնիկ հայերին, եւ նկարահանւում էին հպարտօրէն կատարելով բռնութեան աննկարագրելի գործողութիւններ` էթնիկ հայ քաղաքացիական անձանց եւ հայ ռազմագերիների նկատմամբ, միաժամանակ ռասսայական վիրաւորանքներ բացականչելով: Այս բռնութիւնն ու ահաբեկումը Ադրբեջանի կողմից օգտագործուեց էթնիկ զտման ենթարկելու համար ԼՂից առնուազն վտարելով 30 հազար անձանց, նախագահ Ալիեւը յաղթանակ հռչակեց` յայտարարելով, որ այս տարածքներում երբեւէ հայկական երգեր չեն երգուելու, ցնցող այս դաժանութիւններից յետոյ, որոնք էթնիկ հայերի նկատմամբ ռասսայական խտրականութեան տասնամեակների գագաթնակէտն էին, Հայաստանը պատասխան պահանջեց սոյն կոնվենցիայի (վեհաժողովի) ներքոյ, եւ, որ կարեւորն է` Հայաստանը դիմեց, որ դատարանը հրատապ պաշտպանի այն խոցելի էթնիկ հայերին, ովքեր այդ ժամանակ դեռեւս չէին սպաննուել եւ չէին վտարուել իրենց հայրենիքից», յայտնեց Կիրակոսեան:
Ան ընդգծեց, որ նոյնիսկ դատարանը չկրցաւ կասեցնել Ատրպէյճանի ցեղապաշտական քարոզարշաւը: «Բոլորս գիտենք, թէ այդ ժամանակից ի վեր ինչ է տեղի ունեցել: Նոյնիսկ դատարանը չկարողացաւ կանգնեցնել Ադրբեջանի ռասսայական քարոզարշաւը, որի շրջանակում էթնիկ զտում իրականացուեց: 2023ի Սեպտեմբերին ԼՂի հայազգի բնակչութեանը 9 ամիս սովատանջ անելուց յետոյ` շրջափակելով Լաչինի միջանցքը եւ դատարանի 2 նախնական միջոցառումների վերաբերեալ որոշումների աղաղակող խախտումների միջոցով Ադրբեջանը սադրուած յարձակում նախաձեռնեց` ստիպելով հարիւր հազարաւոր հայերի հեռանալ հայրենիքից: Մինչ օրս 200 անյայտ կորած անձինք կան եւ նրանց ընտանիքները տառապում են` չիմանալով նրանց ճակատագիրը», եզրափակեց Կիրակոսեան։