
9 Սեպտեմբերի Ազգային ժողովի նիստին ընթացքին, Ազգային ժողովի նախագահ Ալէն Սիմոնեան յայտնեց, որ պէտք է լուծարել Հայաստան-Արցախ միջխորհրդարանական յանձնաժողովի ձեւաչափը, ինչպէս նաեւ վերանայիլ Երեւանի մօտ Արցախի ներկայացուցչութեան շէնքի նշանակութեան: «Իրաւական իմաստով Լեռնային Ղարաբաղ միաւորում գոյութիւն չունի», ըսաւ ան։
Ան այս մասին խօսեցաւ՝ պատասխանելով ընդդիմադիրներուն այն հարցումին, թէ ինչո՞ւ կը խուսափին Հայաստան-Արցախ միջխորհրդարանական յանձնաժողովի նիստ գումարելէ: «Ես կարծում եմ, որ մենք պէտք է շատ լրջօրէն քննարկենք` այդ ֆորմատն (ձեւաչափը) այլեւս չեղարկելու, որովհետեւ Լեռնային Ղարաբաղի, Արցախի պաշտօնեայ այլեւս գոյութիւն չունի», յայտնեց Սիմոնեան։
Ալէն Սիմոնեանին հակադարձեց ընդդիմադիր «Հայաստան» խմբակցութեան պատգամաւոր Արծուիկ Մինասեան` յիշեցնելով, որ Արցախի Հանրապետութիւն, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւն արտայայտութիւնները՝ իբրեւ իրաւական ձեւակերպում, առկայ են ոչ միայն Հայաստանի բազմաթիւ օրէնքներու մէջ, այլ նաեւ միջազգային պայմանագիրներու:
«Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովը, որն ընտրուել է Արցախի ժողովրդի կողմից, դուք իրաւասու չէք համարել չեղեալ, դուք պարտաւոր էք առաջնորդուել օրէնքով», ըսաւ Մինասեան:
«Արցախի Հանրապետութիւնն ինքն իրեն լուծարել է` իրենց պաշտօնեաների որոշմամբ, ու իրաւայարաբերութիւնները եւ ընդհանրապէս յարաբերութիւնները հնարաւոր են, երբ որ կայ երկու կողմ: Ես չեմ կարող ինչ-որ մարդկանց հետ նիստ հրաւիրել…», արձագանգեց Սիմոնեան:
Ընդդիմադիր պատգամաւոր Արթուր Խաչատրեան հակադարձեց՝ ըսելով, որ Լեռնային Ղարաբաղի օրէնսդրութեան մէջ հանրապետութեան լուծարման կէտ չկայ, իսկ Արցախի վերջին նախագահը նման հրամանագիր ստորագրած է` ստիպուած: «Ակնյայտ է, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան նախագահն այդ թուղթը ստորագրեց, որպէսզի ջարդը կանխի, որովհետեւ ադրբեջանական զօրքերն այն բանից յետոյ, երբ Հայաստանի Հանրապետութեան զինուած ուժերն առանց որեւէ փաստաթղթի դուրս եկան Արցախի Հանրապետութիւնից, ուժերը շատ անհաւասար էին: Փաստաթուղթը չի հրապարակուել, նոյն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան նախագահն է ասում, որ դա ես ինքս չեղարկել եմ, էդ դէպքում էս մէկն էլ չէք տեսել, էն էլ չէք տեսել, ինչի՞ էք առաջինով առաջնորդւում», ընդգծեց Խաչատրեան:
«Եզրոյթ` Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ, իմ համար գոյութիւն չունի այլեւս: Հայաստանի Հանրապետութիւնում կայ մի իշխանութիւն, դա Հայաստանի Հանրապետութեան ժողովրդի կողմից ընտրուած իշխանութիւնն է եւ այլեւս որեւիցէ նախագահ, որեւիցէ կառավարութիւն, պատգամաւոր իրաւազօրութիւն, իրաւունք Հայաստանի Հանրապետութիւնում չունի եւ չի ունենալու», ըսաւ Սիմոնեան:
Աւելի ուշ, լրագրողներու հետ ունեցած զրոյցի մը ընթացքին Ազգային ժողովի նախագահը խօսեցաւ նաեւ Երեւանի մօտ Արցախի ներկայացուցչութեան շէնքի իմաստին վերանայելու հարցին մասին՝ առանց մանրամասնութիւններ տալու։
Արցախի լուծարումէն ետք ներկայացուցչութեան շէնքին մէջ տեղակայուած Արցախի վերջին նախագահը եւ կառավարութեան անդամները արցախցի պատգամաւորներուն հետ հոն կ՛ունենան հանդիպումներ եւ կը կատարեն քննարկումներ:
Այս բոլորին զուգահեռ, Արցախի նախագահ Սամուէլ Շահրամանեանի լռութենէն օգտուելով եւ մեղադրելով Արցախի իշխանութիւնները` Լեռնային Ղարաբաղը լուծարելու եւ Արցախէն օդանաւով Հայաստան փախչելու մէջ, Սիմոնեան որոշ փակագիծեր բացաւ իր եւ նախկին նախագահ Արայիկ Յարութիւնեանի միջեւ զրոյցի մը մանրամասնութիւններուն վերաբերող եւ անդրադարձաւ Յարութիւնեանի վրայ եղած ճնշումներուն՝ սակայն առանց յստակացնելու, թէ ո՛վ եւ ինչպէ՛ս ստիպած է Արայիկ Յարութիւնեանը՝ հրաժարական տալու:
«Արայիկ Յարութիւնեանն ինձ ասել է, որ ճնշումների ներքոյ ինքը ստիպուած է հրաժարական տալ: Մենք մի քանի անգամ հեռախօսազրոյց ենք ունեցել եւ նոյնիսկ ասել է` «կարող է մի օր արթնանաք տեսնէք ես չկամ, իմ վրայ ահռելի մեծ ճնշումներ են», ըսաւ Սիմոնեան:
Ան վստահեցուց, որ Արցախը լուծարելու վերաբերեալ նախագահ Շահրամանեանի ստորագրած փաստաթուղթի քննարկումներուն չէ մասնակցած Հայաստանի իշխանութիւնը, այլ միայն տեղեակ պահուած են այդ որոշումին մասին:
«Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնները որեւիցէ բան այլեւս անել չեն կարող, իրենք տեղեակ են պահել արդէն ընդունուած որոշման մասին, արդէն իսկ ընդունուած փաստաթղթի մասին», ընդգծեց Սիմոնեան:
Ընդդիմութիւնը հակադարձեց՝ դիտել տալով, որ Արցախի մէջ ուժի ճնշումով իշխանափոխութիւն տեղի չէ ունեցած:
«Լուծարման, այսպէս կոչուած, փաստաթղթից նախ իշխանութիւնները տեղեակ են եղել: Այդ փաստաթղթին յղում անում է 2 կառավարութիւն` մէկ Ալիեւի կառավարութիւնը, մէկ` Նիկոլ Փաշինեանի, այդ փաստաթղթին յղում են անում Մեջլիսի պատգամաւորները եւ ՔՊի պատգամաւորները: Ուրիշ որեւէ մէկն այդ առոչինչ փաստաթուղթը լուրջ չի ընդունում: Այդ փաստաթուղթը գոյութիւն չունի, չեղարկուել է, այդ մասին պաշտօնապէս ՀՀ այսօրուայ կառավարութիւնը տեղեակ է: Հետեւաբար, Արցախը ճանաչել Ադրբեջանի մաս, ինն ամիս մարդկանց պահել բլոկադայի (շրջափակման) մէջ, ամէն ինչ անել Արցախը յանձնելու համար, յետոյ գալ ու կառչել մի չեղած փաստաթղթից, լուրջ չէ։ 150 հազար մարդու թողել են անհայրենիք, էսօր կանգնեն սրան մեղադրեն, նրան մեղադրեն», ըսաւ ընդդիմադիր պատգամաւոր Իշխան Սաղաթէլեան` աւելցնելով, «Յղում անել այսօր Արայիկ Յարութիւնեանին, ասել` ճնշել են եւ այլն, ճիշդ չէ, որովհետեւ մարդն անկախ ամէն ինչից այսօր գտնւում է Բաքւում: Իսկ որ Արցախում ուժի ճնշումով իշխանափոխութիւն տեղի չի ունեցել, վստահեցնում եմ, կը գայ ժամանակը դա էլ կը պարզուի: Ցինիզմը (լրբութիւնը) պէտք է աստիճան ունենայ. Արցախը յանձնել է Նիկոլ Փաշինեանը` Ալիեւի եւ Էրդողանի հետ համագործակցութեամբ: Դրա փաստերը կան` սկսած Պրահայի յայտարարութիւնից, վերջացրած 44օրեայ պատերազմով ու դրա աւարտով»։
Սաղաթէլեան յայտնեց, որ Հայաստանի այսօրուան իշխանաւորները արցախի ղեկավարները կը մեղադրեն, սակայն երբեք՝ Ալիեւը։ «Տեսե՞լ էք մի անգամ Ալիեւին մեղադրեն էթնիկ (ցեղային) զտման, ցեղասպանութեան համար: Միայն գաղթի ճանապարհին 60 մարդ է մահացել, տեսե՞լ էք` խօսեն այդ մասին: Այսինքն` բոլորը մեղաւոր են: Արցախի Հանրապետութիւնն այսօր օկուպացուած (գրաւուած) է Ադրբեջանի կողմից, Արցախի ժողովուրդը, որն Արցախի սուբյեկտայնութեան (իրւատիրութեան ենթակայութեան) հիմքն է եւ այսօր գտնւում է Հայաստանում, իսկ Արցախի ժողովուրդների կողմից ձեւաւորուած պետական ինստիտուտները (կառոյցները) Հայաստանում պէտք է պահպանուեն եւ դրանց լուծարմամբ հետաքրքրուած են մեր թշնամիները», ըսաւ Սաղաթէլեան եւ անդրադառնալով Երեւանի մէջ Արցախի շէնքի փակման՝ աւելցուց. «Իրենք ամէն ինչ անելու են: Ամէն ինչ անում են, որ Արցախի սուբյեկտայնութիւնը վերացնեն, սա Ադրբեջանի պահանջն է, եւ ՀՀ իշխանութիւնները փորձելու են այդ պահանջները կատարել: Մեր ժողովրդի, ՀՀ քաղաքական ուժերի նպատակն է տէր կանգնել Արցախի ժողովրդի ազատ կամաարատայայտութեամբ ձեւաւորուած պետական ինստիտուտներին: Մենք ամէն ինչ անելու ենք, որ Արցախի բոլոր մարմինները պահպանուեն»:
ԱՐՑԱԽԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԸ Կ՛ԱՐՁԱԳԱՆԳԷ
Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի նախագահի պարտականութիւնները կատարող Գագիկ Բաղունց՝ արձագանգելով Ալէն Սիմոնեանի յայտարարութիւններուն՝ ըսաւ. «Արձագանգելով ՀՀ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնեանի այսօրուայ յայտարարութեանը` միջխորհրդարանական յանձնաժողովի ֆորմատը լուծարելու մասին, կ՛ուզենայի նախ մէջբերել Մարկ Տուէյնի հետեւեալ տողերը` «Իմ (Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ) մահուան մասին լուրը խիստ չափազանցուած է»:
Ինչ վերաբերում է Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ գործունէութեանը 2023թ. Սեպտեմբերին տեղի ունեցած էթնիկ (ցեղային) զտումից յետոյ, նշեմ, որ Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ պաշտօնեաները (պատգամաւորները), ստանալով Արցախի ժողովրդի քուէն, 5 տարի ժամկէտով շարունակում են ստեղծուած իրավիճակում պատասխանատուութիւն կրել արցախահայութեան ճակատագրի վերաբերեալ եւ հնարաւոր բոլոր ջանքերը գործադրել անվտանգութեան երաշխիքների ներքոյ ապահովելու նրանց հաւաքական վերադարձը հայրենիք:
«ՅԳ 1. Ինչ վերաբերում է միջխորհրդարանական յանձնաժողովի ֆորմատը լուծարելուն, ապա դրա համար կան արձանագրուած համապատասխան մեխանիզմներ (գործիքակազմեր):
«ՅԳ 2. Ի դէպ, Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ միջխորհրդարանական ու բարեկամական խմբերի աշխատանքներն ու յարաբերութիւնները շարունակւում են Ֆրանսիայի, Կիպրոսի, Յունաստանի, Բելգիայի եւ այլ երկրների խորհրդարանականների եւ խմբերի հետ»: