ԱՐԱ ՊԱՊԵԱՆ
«ԱՍՊԱՐԷԶ».- «Ա1+» լրատուական ծառայութեան թղթակիցի խնդրանքին ընդառաջելով՝ այս պահուն Քանատա գտնուող, այդ երկրին մօտ Հայաստանի նախկին դեսպան Արա Պապեան իր տեսակէտը յայտնած է՝ «ԼՂ հիմնախնդրի բանակցային սեղանին յայտնուած Մադրիդեան սկզ-բունքների» վերաբերեալ:
Ստորեւ՝ «Ա1+»ի տեղեկագրութենէն քաղուած՝ Պապեանէն մէջբերուած պատասխանի բաժինները.
«Եթէ փաստաթղթում առկայ է մի կէտ, մի պայման, որն անընդունելի է, ուրեմն անընդունելի է ողջ փաստաթուղթը: Հիմք ընդունելով այս սկզբունքը՝ ապա ակնյայտ է դառնում նման բազմաթիւ դրոյթների առկայութիւնը: Դրոյթներ, որոնցից իւրաքանչիւրն ի վիճակի է կործանելու Հայաստանը, այսինքն ոչ միայն ԼՂՀն, այլեւ՝ Հայաստանի հանրապետութիւնը:
(Ձեր ուշադրութիւնը հրաւիրում եմ Մադրիդեան սկզբունքների ընդամէնը մէկ կէտի վրայ). «Այն կա՛մ չի մեկնաբանուել, կա՛մ սխալ մեկնաբանութիւն է ստացել:
Մադրիդեան սկզբունքները նախատեսում են բոլոր ներքին տեղահանուածների եւ փախստականների իրենց բնակութեան նախկին վայրերը վերադառնալու իրաւունք: Ոմանք նկատի ունենալով բոլոր բառի առկայութիւնը՝ փորձեցին աչքալուսանք տալ, թէ՝ վերջապէս Ադրբեջանից գաղթած կէս միլիոն հայերի իրաւունքները հաշուի են առնւում: Նախ ուզում եմ ընդգծել այն հանգամանքը, որ նշեալ դրոյթը նախատեսում է ոչ թէ վերադարձ, այլ՝ սոսկ վերադարձի իրաւունք: Երբ սա դիւանագիտական լեզուից մարդկայինի ենք թարգմանում, ապա հնչում է այսպէս. վերադառնալու իրաւունք կ՛ունենան բոլորը, սակայն այդ իրաւունքից կ՛օգտուեն ոչ բոլորը: Այսինքն, վերադարձ կ՛իրականցուի դէպի այն վայրերը, որտեղ երաշխաւորները, ովքեր եւ ինչպէս մենք դեռ չգիտենք, ի վիճակի կը լինեն ապահովել վերադարձողների որոշակի անվտանգութիւն: Բնականաբար, առաջին հերթին, դրանք կը լինեն վերադարձուող հինգ շրջանները եւ Շուշին:
(Միջազգային իրաւունքը) «Փախստական» հասկացութեանը տուել է յստակ իրաւական սահմանում. ՄԱԿի փախստականների գերագոյն յանձնակատարի գրասենեակի կանոնակարգը, 1950թ. 14 Դեկտեմբերին փախստականին տուել է հետեւեալ բնորոշումը. «Որեւէ անհատ, ով գտնւում է իր նախկին բնիկ բնակավայրի երկրից դուրս»: Հաշուի առնելով, որ Մադրիդեան սկզբունքների վրայ կառուցուած փաստաթուղթը ստորագրուելու է նաեւ Հայաստանի հանրապետութեան կողմից, ապա փախստականների իրենց բնակութեան նախկին վայրերը վերադառնալու իրաւունքը յարգելու պարտաւորութիւնը վերաբերելու է նաեւ Հայաստանի հանրապետութեան:
Եթէ այդքան ողջունելի Մադրիդեան սկզբունքները կեանքի կոչուեն, ուրեմն, անկախ իրական թուերից, պատրաստ եղէք Սիւնիքի, Գեղարքունիքի, Լոռիի եւ Արարատի մարզերում առնուազն մի կէս միլիոն թուրք ընդունելու»: