Գլենդէյլի Հայ Կենտրոնի Յարաբերական Յանձնախմբի նախաձեռնութեամբ
Չորեքշաբթի, Դեկտեմբեր 2ի երեկոյեան ժամը 7:30ին, Ս. Աստուածածին Եկեղեցու Ա. Տ. Պետրոսեան Սրահում տեղի ունեցաւ Ժողովրդական Հանդիպում՝ «Հայ-Թրքական Արձանագրութիւնները Եւ Սահմանադրական Դատարանը» նիւթի շուրջ:
Ձեռնարկը բացուած յայտարարեց հանդիպման հաղորդավար՝ Զարեհ Աճեմեանը, որը ողջունելով հանրութեան ներկայութիւնը բացատրեց հաւաքի նպատակը եւ ներկայացրեց օրուայ զեկուցաբերներին:
Ձեռնարկի մասնակիցներն էին՝ «Ասպարէզ» Օրաթերթի խմբագիր՝ Աբօ Պողիկեանը, «Նոր Օր» Թերթի խմբագրական կազմի անդամ՝ Յակոբ Մարտիրոսեանը եւ պատմութեան պրոֆեսոր՝ Լեւոն Մարաշլեանը: Աճեմեանը հակիրճ ձեւով ներկայացրեց թէ Օգոստոս 31ից, երբ Հայաստանն ու Թուրքիան հրապարակեցին Շուեցարական միջնորդութեամբ նախաստորագրուած երկու արձանագրութիւնները, մինչեւ Հոկտեմբեր 10ը, երբ Հայաստանի եւ Թուրքիայի արտգործնախարարները ստորագրեցին նշեալ արձանագրութիւնները, այս ժամանակահատուածում հայաշխարհը մեծ ցնցումների ենթարկուեց: Հաղորդավարը ապա անդրադարձաւ այն հարցին, որ Հայաստանի եւ այլ երկրների միջեւ ստորագրած փաստաթղթերի վաւերացման ընթացակարգի համաձայն Նոյեմբեր 19ին ՀՀ նախագահը այն յանձնել է Սահմանադրական Դատարանին՝ առ ի քննարկում:
Առաջին զեկուցաբեր՝ «Ասպարէզ» Օրաթերթի խմբագիր Աբօ Պողիկեանը բացատրեց թէ ինչ կարգով են ընթանում Սահմանադրական Դատարանի քննարկումները, ներկայացրեց հարցը քննարկող դատաւորին եւ բացատրեց ՀՀ Սահմանադրութեան եւ Հայաստանի Անկախութեան Հռչակագրի այն կէտերն ու հասկացողութիւնները որոնց հետ հակասութեան մէջ է ստորագրուած արձանագրութիւնը: Պողիկեանը նաեւ ներկայացրեց ՀՀ կառավարութեան կողմից օրէնքով նախատեսուած ընթացակարգի գործադրման բացթողումները, եւ եզրակացրեց, որ սահմանադրական խախտումից բացի նաեւ Հայաստանի օրէնքի խախտում է կատարուել Հայ-Թրքական պայմանագրի նախապատրաստական հանգրուանում եւ տեղեկացրեց, որ այդ հարցը դատարանին է յանձնուելու: Յայտարարելով, որ Հայաստանի իրականութեան մէջ դատական համակարգը որեւէ վստահութիւն չի ներշնչում եւ այժմ հարցը դրուած է այդ նոյն համակարգի քննութեանը, Պողիկեան աւելացրեց, որ այլ ճանապարհ չկայ եւ հակաօրինական տարբերակներ ընդհանրապէս թոյլատրելի չեն, քանի որ հակաօրինական տարբերակները երկիրը ապակայունութեան մատնելով աւելի մեծ փորձանք են լինելու մեր ժողովրդի գլխին:
«Նոր Օր» Թերթի խմբագրական կազմի անդամ՝ Յակոբ Մարտիրոսեանը կենտրոնանալով Հայաստանի կառավարութեան եւ Սփիւռքի յարաբերութիւնների հարցի վրայ եւ քննարկելով սփիւռք հասկացողութեան բացատրութիւնը ՀՀ սահմանադրութեան եւ այլ պետական բանաձեւերի ու յայտարարութիւնների մէջ եզրակացրեց, որ Սփիւռքի Նախարարութիւնը կարող էր լաւագոյն միջոցը հանդիսանալ Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւնները կարգաւորելու հարցում, սակայն այդ ուղղութեամբ ոչ մի յառաջխաղացք տեղի չունեցաւ: Մարտիրոսեանը անհրաժեշտ համարեց Սփիւռքը ներկայացնող մի մարմնի առաջացումը եւ բացասական համարեց ՀՀ Սահմանադրութեան մէջ Հայկական Ցեղասպանութեան նշման բացակայութիւնը եւ նշեց, որ եթէ նեկայ Հայաստանի Հանրապետութիւնը ինքն իրեն 1918ի եւ 1920ի հանրապետութիւնների յաջորդն է համարում, պէտք է ամրագրի Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցը: Մարտիրոսեանը եւս նշեց, որ ելնելով Անկախութեան Հռչակագրի հիմնաւորումներից, որոնք ներառուել են սահմանադրութեան նախաբանի մէջ, հայ-թրքական արձանագրութիւնները հակասահմանադրական են եւ պէտք է մերժուեն Սահմանադրական Դատարանի կողմից:
Պատմութեան պրոֆեսոր՝ Լեւոն Մարաշլեանը նշեց թէ երկու առիթ է մնացել արձանագրութիւնների հաստատումը խոչընդոտելու համար՝ Սահմանադրական Դատարան եւ Ազգային Ժողով: Մարաշլեանը եւս հաստատեց, որ սահմանադրութեան առաջին պարբերութեան մէջ ներառուած Անկախութեան Հռչակագրի երկու հիմնական կէտերը հակասում են ներկայացուած արձանագրութեան:
«Հռչակագրում նշուած է համայն հայութեան իղձերի եւ պատմական արդարութեան վերականգնման մասին: Իսկ երբ թուրքիոյ վարչապետը խորհուրդ է տալիս ՀՀ նախագահին, որ վերջինս չպէտք է լսի Սփիւռքին, դա լաւագոյն ապացոյցն է, որ սփիւռքի մեծամասնութիւնը դէմ է այդ արձանագրութիւններին» հաստատեց Պրոֆ. Մարաշլեանը: Պատմագէտի համոզումով արձանագրութիւնները հաստատում են Կարսի պայմանագրի դրոյթները, իսկ սահմանադրական դատարանը կարող է իր մեկնաբանութիւնը կատարել ինչպէս, ՀՀ նախագահը պայմանագրերը ստորագրելուց առաջ իր մեկնաբանութիւնը կատարեց, սակայն այդ մեկնաբանութիւնը հակասում է գրուած արձանագրութիւնների հետ եւ միջազգային հանրային կարծիքը կարող է հեշտութեամբ թրքական մեկնաբանութիւնը ընդունել: Մարաշլեանի համոզումով Հայկական Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցը պատմական հարց չէ եւ իր այժմէական իրաւական ու քաղաքական հետեւանքները ունի եւ այդ պատճառով է, որ Թուրքիան ամբողջ ուժերով փորձում է կասեցնել այդ ճանաչումը արդարութեան վերականգնման առաջն առնելու համար: «Առանց արդարութեան Հայաստանը ապագայ չունի» հաստատեց պատմութեան պրոֆեսոր Լեւոն Մարաշլեանը:
Երկու ժամ տեւող հանդիպման աւարտին ներկաների կողմից եղան լուսաբանական հարցումներ ուղղուած զեուցաբերներին եւ հնչեցին տարբեր տեսակէտներ, որոնց շուրջ տեղի ունեցաւ մտքերի փոխանակութիւն:
ԹՂԹԱԿԻՑ