ՓԱՐԻԶ, «Նոյեան Տապան».- Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեան անցեալ Ուրբաթ օր «Եուրոնիուզ» հեռատեսիլին տուած է հարցազրոյց մը, որուն ընթացքին անդրադարձած է ԱՄՆի Ներկայացուցիչներու տան Արտաքին յարաբերութիւններու յանձնաժողովի կողմէ Հայկական Ցեղասպանութեան հարցով ընդունուած բանաձեւի թրքական հակազդեցութեան, ինչպէս նաեւ ղարաբաղեան հարցի իրավիճակին մասին: «Եուրոնիուզ»ի լրագրող Լաուրա Տաւիտեսկուի հետ նախագահ Սարգսեանի ունեցած հարցազրոյցը կը ներկայացնենք ամբողջութեամբ:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Եկէք միանգամից անցնենք ծայրաստիճան կարեւոր նորութեանը: Այսպէս, Մարտի սկզբին ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին յարաբերութիւնների յանձնաժողովը 23 կողմ եւ 22 դէմ ձայներով 1915թ. Օսմանեան Թուրքիայի կողմից մէկ միլիոնից աւելի հայերի ոչնչացումը ճանաչեց որպէս ցեղասպանութիւն: Ինչու, Ձեր կարծիքով, քուէարկութիւնը տեղի ունեցաւ յատկապէս հիմա:
ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Քննարկումներն հայերի ցեղասպանութեան ճանաչման հարցի վերաբերեալ նորութիւն չեն ԱՄՆ քաղաքական կեանքում: Վերջին 10 տարիներին ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին յարաբերութիւնների յանձնաժողովը մի քանի անգամ փորձել է քուէարկութեան դնել այդ թեման: Բացի այդ, Հայերի Ցեղասպանութեան փաստը ճանաչուել է ամերիկեան 42 նահանգների կողմից, այնպէս որ Մարտի 4ի որոշումը մեզ համար չդարձաւ ոչ անակնկալ, ոչ նոր մօտեցում:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Եւ այնուամենայնիւ, առանձնայատուկ պատճառ տեսնում էք քուէարկութեան ժամանակի ընտրութեան համար Հայաստանի եւ Թուրքիայի կողմից տարուող յարաբերութիւնների նորմալացման կուրսի համատեքստում:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Այսօր մենք Թուրքիայի հետ քննարկում ենք յարաբերութիւնների վերսկսման հեռանկարները: Դա պէտք է տեղի ունենայ առանց որեւիցէ նախապայմանի, կարծում եմ, Թուրքիան որեւէ բարոյական իրաւունք չունի մեղադրել մեզ որեւէ բանում կամ առաջ քաշել պահանջներ: Չէ՞ որ երբ դուք սկսում էք յարաբերութիւններ առանց որեւէ վերապահման, նախապայմանի, դա նշանակում է, որ դուք ազատ էք այս կամ այն թեման արծարծելու պարտաւորութիւններից: Հակառակ դէպքում, արդիւնքներ չէք տեսնի: Օրինակ՝ պատկերացնենք՝ Թուրքիայի խորհրդարանը հրաշքով վաւերացնում է Արձանագրութիւնները, նոյնն է անում նաեւ Հայաստանի խորհրդարանը: Եւ ահա, մենք վերականգնում ենք յարաբերութիւնները, իսկ որեւէ 3րդ կողմ, որը չի ցանկանում դա, յատուկ հէնց այդ ժամանակ բարձրացնում է Ցեղասպանութեան հարցը: Եւ ինչ, Թուրքիան դա օգտագործում է որպէս շարժառիթ մեր երկխօսութիւնը կրկին դադարեցնելու համար:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Հայաստանի գլխաւոր խնդիրներ են գործազրկութիւնը, տնտեսական մեկուսացումը, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ վաղեմի տարաձայնութիւնները… Ձեր կարծիքով, այժմ դրանք հնարաւո՞ր է աւելի հեշտ լուծել:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Մեր տարաձայնութիւնները Թուրքիայի հետ երէկ չեն սկսուել: Թուրք-հայկական սահմանը կողպէքի տակ է արդէն 17 տարի: Իսկ 17 տարի առաջ մենք այսպիսի որոշում չենք ունեցել: Մենք հրաշալի հասկանում ենք Թուրքիան մեծ երկիր է եւ ազգաբնակչութեան, եւ տարածքային եւ հզօրութեան տեսանկիւնից: Այն Հայաստանից շատ անգամ մեծ է: Եթէ ապրէինք վակուումի (պարապութեան-ԽՄԲ.) մէջ, դա այլ խօսակցութիւն կը լինէր: Բայց մենք՝ եւ Թուրքիան, եւ Հայաստանը միջազգային հանրութեան մաս ենք եւ նրա միւս անդամները՝ ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Եւրամիութիւն, պարտաւոր են ազդանշաններ ուղարկել, տալ հարեւան երկրներում այս կամ այն իրադարձութիւնների եւ բարեփոխումների գնահատականներ:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Ես նորից կը վերադառնամ Հայերի Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցին: Այդ հարցը ծայրաստիճան կարեւոր է նաեւ Հայաստանի բնակչութեան համար եւ Սփիւռքի համար այսպէս, ուրեմն, խնդրում եմ պարզաբանել ինչու Երեւանի պետհամալսարանը 2007թ. պատուաւոր աստիճան շնորհեց Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինիժադին: Չէ՞ որ այդ քաղաքական գործիչը հոլոքոսդը (հրեաներու ողջակիզումը) չի ճանաչում:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Գիտէք, մենք չենք կարող ստիպել մեր հարեւաններին, այլ երկրների ղեկավարներին մտածել այնպէս, ինչպէս մտածում ենք մենք: Եւ պէտք չէ անձնաւորել պատուաւոր աստիճան շնորհելու փաստը… չէ՞ որ դրա հետեւում առաջին հերթին ցանկութիւնն է յայտնել երախտագիտութիւն երկրի ժողովրդին, որին ներկայացնում է այս կամ այն քաղաքական գործիչը: Իրանցիները պատմականօրէն մեր մօտ հարեւաններն են, եւ նրանք շատ կարեւոր են մեզ համար:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Համաձա՞յն էք ԵՊՀ որոշումը անուանել ռէալ քաղաքականութեան օրինակ հայկական ձեւով:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Ես դա կ՛անուանէի ԵՊՀ յատուկ մօտեցում նրբավար խնդրին եւ այդ մօտեցումը այսօր շատ տարածուած է ժողովրդավարական երկրներում:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Հաղորդւում է, որ Փետրուարին Լոնդոն կատարած այցի ընթացքում Դուք ասել էք, որ Լեռնային Ղարաբաղը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի մաս: Միջազգային հանրութիւնը, կարծես, այլ տեսակէտ ունի…
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Չեմ կարծում, որ միջազգային հանրութիւնը այլ տեսակէտ ունի: Պատմութիւնը յայտնի է. Լեռնային Ղարաբաղն անկախ Ադրբեջանի կազմում չի եղել: Այն կցել է Ադրբեջանին Կոմունիստական կուսակցութեան Կովկասեան բիւրոն: Չեմ կարծում, թէ միջազգային հանրութիւնն այլ տեսակէտ ունի: Ինչո՞ւ միջազգային հանրութիւնը բուռն կերպով ողջունեց ԽՍՀՄի փլուզումը եւ չյայտարարեց, թէ Հայաստանը, Ադրբեջանը, Վրաստանը, Ղազախստանը, Ուզբեկստանը ԽՍՀՄի մասն են: Իսկ Լեռնային Ղարաբաղի դէպքում միջազգային հանրութիւնը, չգիտես ինչու, պնդում է, թէ այն Ադրբեջանի մաս է կազմում: Ձեզ չի՞ թւում, որ դա տրամաբանական չէ:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».- Ի՞նչ փոխզիջումների էք դուք պատրաստ գնալ ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ լուծման հարցում:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Մենք չենք կարող վերացնել հակամարտութեան հետեւանքները, եթէ նախ չպարզենք դրա պատճառները: Այպսէս, ինչ վերաբերում է պատճառներին… մենք նախ եւ առաջ խօսում ենք Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի մասին: Երբ այդ հարցը որոշուի, տարածաշրջանային խնդիրների լուծման յետագայ աշխատանքը կը լինի հեշտ եւ արագ: Ակնյայտ է, որ մենք հայերս, շատ աւելի շատ ենք շահագրգռուած լուծել հակամարտութիւնը, բայց լուծել երկարաժամկէտ առումով, այնպէս, որ տարածաշրջանում խաղաղութիւնն ու անվտանգութիւնը վերականգնուի եւ ոչ թէ պարզապէս նուիրել Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանին, ինչը կը նշանակի Ղարաբաղի գոյութեան դադարեցում:
«ԵՈՒՐՈՆԻՈՒԶ».-Ադրբեջանը միանգամայն յստակ յայտարարել է, որ երբեք չի համաձայնի Լեռնային Ղարաբաղի անկախութեան հետ: Նրանք չեն արձակի Ղարաբաղը:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.- Միջազգային հանրութիւնը մեզ առաջարկում է այդ խնդիրը կարգաւորել միջազգային իրաւունքների երեք սկզբունքների հիման վրայ՝ ինքնորոշման, տարածքային ամբողջականութեան եւ ուժի չկիրառման: Օգտուելով առիթից ես հեռուստաէկրանից ուզում եմ դիմել Ադրբեջանին՝ կոչ անելով նրան ստորագրել ուժի չկիրառման մասին համաձայնագիր: Դա վստահութեան հիմք կը դառնար ինչպէս Հայաստանում, այնպէս էլ Ղարաբաղում, թոյլ կը տար մարդկանց հասկանալ, որ Ադրբեջանը կանգնած է հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման դիրքերում: Ապա դրանից յետոյ մենք կը կարողանայինք աշխատել դէտալների (մանրամասնութիւններու-ԽՄԲ.) վրայ:
Մենք՝ հայերս, շատ լաւ ենք հասկանում, թէ ինչ է նշանակում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականութիւնը: Իսկ ադրբեջանցիները կարո՞ղ են ասել, թէ ինչպէս են նրանք հասկանում Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը: Ադրբեջանը չի խօսում հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի մասին, բայց խօսում է հակամարտութեան գլխաւոր մասնակիցներից մէկի՝ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի մասին»: