Դպրոց՝ Կը Նշանակէ Առօրեայ Մանրակրկիտ Աշխատանք, Գործնական Բարիք
Լոս Անջելըսի Մխիթարեան վարժարանը վերջին 18 ամիսներին առաջնորդում էր պարոն Յովհաննէս Խոստեղեանը: Մենք նոյնպէս այդ շրջանում աշխատում էինք դպրոցում: Որպէս թղթակցութիւնների պատասխանատու՝ ստեղծել էինք ուսուցիչների մասին գրութիւնների շարք, որոնք տպագրւում էին դպրոցական ամսաթերթում: Հերթը հասել էր տնօրէնին, եւ մինչեւ գրութեան աւարտը, արդէն երկուստէք կասեցուած էինք մեր գործերից: Անկախ որեւէ կարգավիճակից, ցանկանում ենք ներկայացնել մեր վերադասաւորուած հարցազրոյցը. գուցէ դպրոցի պատմութիւնը գրելու ժամանակ այն կը կարողանայ լուսաբանել որոշ հարցեր, եւ կամ՝ գաղութին կը յանձնենք մի վաւերագրութիւն:
Ինչո՞ւ եւ ինչպէ՞ս յայտնուեց պարոն Յովհաննէս Խոստեղեանն այստեղ, ի՞նչ էր նրա գործունեութիւնը դպրոցում: Նոր անձերը պարտաւոր են ճեղքել դարպասներ՝ բաց կամ փակ: Երկու պարագաներն էլ դժուար են. փակերը պիտի կոտրես, որովհետեւ բանալիները տուող չկայ, իսկ բացերը՝ խճողուած են, պիտի հրես, որ կարողանաս անցնել: Եւ պարոն Խոստեղեանը փորձում էր ոչ հրել, ոչ կոտրել, այլ՝ բացատրել, որ պէտք է միմիայն ներս մտնել:
Այժմ ծանօթանանք նրա կենսագրութեանը:
Սովորել է փիլիսոփայութիւն եւ աստուածաբանութիւն Հռոմի Գրիգորեան եւ Ս. Թոմաս Ագուինացի համալսարաններում՝ մասնագիտանալով մանկավարժութեան եւ մարքսիզմի մէջ: Նրա աւարտաճառը վերաբերւում է կրօնական ուսուցման եւ սիստեմատիկ աստուածաբանութեան: 1980-1983 թուականների միջեւ վարում է Վենետիկի Մխիթարեան հայրերի հրատարակած «Հայ ընտանիք» ամսագրի խմբագրի պաշտօնը: Նոյն շրջանում նա Ս. Ղազար ընծայարանի փոխտնօրէնն էր եւ ուսումնապետը, ուր դասաւանդում է դասական հայերէն, դասական յունարէն, փիլիսոփայութեան պատմութիւն եւ կրօնի պատմութիւն: Ընտրւում է նաեւ Ս. Ղազարի հայկական ակադեմիայի քարտուղար:
1983 թուի Դեկտեմբերին Խոստեղեան տեղափոխւում է Միացեալ Նահանգներ: Ծառայում է որպէս փոխվարդապետ Սուրբ Մարկոս հայկական եկեղեցում, Ուէյնվուտ, Փենսիլվանիոյ մէջ մինչեւ 1984 թուականը, երբ պաշտօնի է անցնում Գեր. Սարգիս Գապատեանը: Աւելի ուշ, լինելով փոխվարդապետ Նիւ Եորքի Սրբուհի Աննա հայկական կաթոլիկ տաճարում, եղել է նաեւ հայ կաթոլիկ համայնքի «Լուսաւորչի Կանթեղը»-«The Eternal Flame» պարբերականի խմբագիրը: 1988-1992 թուականների միջեւ դասաւանդել է դասական հայերէն եւ Կանոնական օրէնք Ս. Ներսէս հայկական ճեմարանում, Նիւ Եորք: Աշխատել է հայաստանեաց եկեղեցու Արեւելեան Ամերիկայի թեմի Գրիգոր եւ Կլարա Զօհրապ տեղեկատուական կենտրոնում: Ներկայումս աշխատում է որպէս Marketing Manager եւ Quality Coordinator Միացեալ հանքային եւ քիմիական հաստատութեան մէջ, ներածող եւ արտածող յատուկ քիմիական նիւթերի: Իր ազատ ժամերը Յովհաննէս Խոստեղեանը նուիրում է երկու հետազօտական աշխատանքների ընթացքին եւ աւարտմանը՝ «Հայկական լեռնաշխահի պատմական ատլաս» եւ «Անգլերէն-հայերէն բառարան»: Ամուսնացած է Արփի Լաճինեանի հետ, ունեն երկու զաւակներ՝ Դալար եւ Գեղամ:
Սկսում ենք մեր հարցերը:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ձեր այստեղ գտնուելու պատճառը:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Այստեղ էի Մխիթարեան վարժարանի վերջնական փակումը կասեցնելու եւ՝ ապահովելու անոր գոյութիւնը: Դպրոցը Մխիթար Աբբահոր տեսլականի ցոլացումն է, անոր յաւերժացումը: Դպրոց կը նշանակէ առօրեայ մանրակրկիտ աշխատանք, գործնական բարիք: Պէտք է ճշգրիտ գիտնալ մեր ուզածը իրականութեան համեմատ, ինչն է առաջնահերթը տուեալ գաղութին համար, կազմակերպենք դպրոց մը, որ ըլլայ հայ կեանքի կեդրոն, ուր մանուկը սկիզբէն եւ իսկ ծծէ մեր մշակոյթը: Աբբահօր տեսլականի շիտակ կիրարկելը թարգմանութեան պէտք չունի, որովհետեւ ան մեր կեանքն է: Գոյութիւնը չի թարգմանուիր, այլ՝ կ՛ապրուի: Այս բարոյական մարմինը պէտք է տեսնել թէ՛ ուսուցչական կազմի, թէ՛ ուսանողներուն մէջ, պէտք է վառել Մխիթարեան լոյսը մեր մէջ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ունէիք բարելաւման ծրագրեր, սակայն դեռ գտնւում էիք ամենատարրական պահանջքների առջեւ՝ օրինակ ուսուցիչների ամսական վճարումների չգոյութիւնը: Դուք, նոյնիսկ այդ գնով, զուգընթաց անում էիք ուրիշ ծրագրեր, ինչպէ՞ս կը բացատրէք:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Ֆինանսաւորման ծրագիրը 2009 Սեպտմբերին վաւերացուած էր միաբանութեան վարչական ժողովով: Այս ծրագիրը, եթէ լրիւ գործադրուեր, 3-5 տարիներու ընթացքին պիտի հոգար դպրոցին ամբողջական ծախսերը. սնանկանալէ փրկելու կերպով մը առաջին քայլն էր այս: Երկրորդ եւ անմիջական քայլը եղաւ բարերարներու եւ կազմակերպութիւններու վստահութիւնը շահիլը, որու ընթացքին Լինսի հիմնարկէն ստացանք 270 հազար դոլարի օժանդակութիւն: Այլեւս խնամակալ մարմինին կ՛ինար իրենց պարտաւորութիւնները ընելը: Այս թերացումը պատճառ եղաւ, որ ուսուցիչները չվճարուին, որ դժբախտաբար իմ ամէնէն չուզած ձեւն էր: Իմ շնորհակալութիւններս անոնց զոհողութեանը: Ֆիզիքապէս չորս ամիս պէտք եղաւ դպրոցի վարկը վերականգնելու՝ առարկայնօրէն ներկայացնելով տրամաբանականօրէն իրականանալիք ծրագրեր ֆինանսական հաստատութիւններու: Տրուեցան IRS-ին տուրքերը մասնակի փոխառութիւն մը ընելով: Երանի թէ կատարուէր ամբողջական փոխառութիւնը: Նիւթական հարցերէն աւելի ծանր են դպրոցական ուսումնական հարցերը: Միայն բարձրորակ ուսումնական ծրագիր մը կրնայ ապահովել ծնողներուն վստահութիւնը՝ հետեւաբար աշակերտներուն թիւը, որ պիտի վերականգնէր դպրոցին ֆինանսական վիճակը:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Կարծում ենք ձեր բնակավայրից դուրս ապրելով տնօրէնի ոչ յատուկ պայմաններում, այստեղ վարում էիք առաքելութեան ուղարկուած կղերականի կամ, ասենք, զինուորականի կեանք: Որքա՞ն էր ձեր դիմանալու ժամանակը, ինչպիսի՞ իրավիճակ էր ձեզ համար, արդեօ՞ք արտակարգ դրութեան վիճակ:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Հարցումը ընդհանրական դարձնելու համր, նուիրեալ պիտի ըլլայ մէկը՝ անկախ արհեստավարժի դրութենէն: Այդ նուիրումն է, որ չափ ու ժամանակ չունի, սերունդէ- սերունդ կ՛անցնի, Մեսրոպ Մաշտոցի հայ գիրերու գիւտի նման, այն միտքով ալիք-ալիք կը հասնի բոլոր սերունդներուն: Կամքի տեսակէտից պատրաստ էի մինչեւ վերջ դիմանալու, որ շատերուն կրնար հաճելի չըլլալ, մինչեւ վերջ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ազգային- մշակութային պատրաստուածութինը որպէս Մխիթարեան միաբանութեան ներկայացուցիչ ի՞նչ դեր էր կատարում ձեր որպէս տնօրէն պաշտօնավարելու ժամանակ:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Անիկա կը ծառայէ իբրեւ սիրտ, այն սիրտը, որ կեանք կու տայ դպրոցի մարմինին, կառոյցին: Այդը սիրտը պէտք է բազմացնել իւրաքանչիւր ուսուցիչի, աշակերտի մէջ: Հետեւաբար տնօրէնին դերը շատ մեծ է: Ունենալով խոնարհութիւնը եւ հեզութիւնը ան պիտի կարենայ փոխանցել այդ սիրտը ուսուցիչ-աշակերտ-ծնողք համոյթին: Եթէ ոչ՝ այդ համոյթը կը պաղի, կը մեռնի:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Մխիթարեան դպրոցն ունի յատուկ առաքելութիւն եւ որոշակի դաստիարակութեան ձեւ, որ համատեղում է աշակերտի ուսուցումը կրօնական դաստիարակութեան հետ: Սակայն ձեր խօսակցութիւնը կամ հայացքները այնպէս էին ցոյց տալիս, որ կարծես ամենաառաջնակարգը մարդկային դաստիարակութիւնն է: Արդեօ՞ք դա հակասական չէ Մխիթարեանի տեսլականին:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Մխիթար հօր հանճարը անոր հաւատքն է, որ կրօնքը դոգմա չէ (քարացած վարդապետութւին-Խմբ.), այլ ապրուած կեանքն է Քրիստոսի հետեւմամբ, որպէս աշակերտներ՝ վերստին նկարելու քո վարդապետին դէմքը, մեր կենցաղավարութեամբ ցոլացնելու անոր տիպարը: Միտքս կու գայ Նարեկացիի կերպարը, որ կըսէ. զիս չի հետաքրքրեր նուէրը, այլ՝ նուիրողը: Ի՞նչ է քրիստոնեութեան վարդապետութիւնը, եթէ ոչ անոր կեանքի կոչուիլը: Բանականութեամբ օժտուած մարմինն է, որ հիմք կը կազմէ քաղաքակրթութեան, ինչպէս նաեւ աստուծոյ շնորհքին: Ուստի, առաջնակարգ տեղ կը գրաւէ «մարդ» կերտելը նոր սերունդին մէջ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Վերեւում նշուած մտածելակերպով է, կարծում ենք, դուք լայն կապեր էիք հաստատում հայկական ցանկացած հոսանքի պատկանող կազմակերպութիւնների, միութիւնների եւ կուսակցութիւնների հետ: Ինչպիսի՞ դրական ընթացք ունեցաւ այդ մօտեցումը:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Համոզումը, որմէ կը մեկնիմ, այս է. ինչպէս ծառի մը արմատները պէտք է ըլլան հողի մէջ, այնպէս ալ մենք պէտք է ըլլանք մեր հողին՝ մեր գաղութին մէջ: Մեր կապերը հաստատեցին, թէ Մխիթարեան դպրոցը, չնայած իր վիրաւոր եւ կաղացող վիճակին, իր անփոխարինելի դերն ունի գաղութին մէջ: Ատիկա թէ՛ սիրոյ արտայայտութիւն է, եւ թէ՛ կը փաստէ, որ բոլորս ալ պէտք ունինք բարեկամներու:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ունեցաք տեղափոխութիւն ամերիկահայ գաղութում՝ Նիւ Եորքից Լոս-Անջելըս: Կ՛ուզէի՞ք խօսել տարբերութիւնների մասին:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Արեւելեան ափի գաղութը աւելի նօսր է, մինչդեռ հոս կան գործօն, ակտիւ համայնքի բոլոր նախապայմանները. ամփոփ է եւ թիւը բարձր է: Այսեղ կան շրջաններ, ուր բնակչութեան 30-40 տոկոսը հայ է, ինչպէս ժամանակին ֆրեզնոն էր: Մեթոտիկ կերպով այս ուժը պէտք է հունաւորել եւ ջաղացքը դարձնել, փոխանակ ջուրը իզուր վազէ: Արեւելեան ափին նկարագիրի եւ խառնուածքի տարբերութիւն կայ, New England-ի բարոյական ազդեցութիւնը կայ: Հոս Միջին արեւելեան ազդեցութիւնն է, որ կը զգացուի, գաղութը երիտասարդ է, ջերմ, վազվզող, տակաւին ամերիկեան հիւսուածքի մէջ չէ մտած. ամերիկեան հոգիի «մենք կրնանք մեր երազները իրականացնել»ու եռանդը աւելի ուժեղ է: Լոս-Անջելըսի շրջանին մէջ սիստեմ մը ձեւավորուելու ընթացքին մէջ է, հայրենիք մը կերտելու ընթացքը՝ իրենց ձեռներեցութեամբ, հոգիով:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Դպրոցում կայ արեւելահայ եւ արեւմտահայ աշակերտութիւն: Ինչպէ՞ս է ընթանում նրանց համատեղ ուսուցումը դասական ուղղագրութեամբ:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- Մեր վերջին նախադասութիւնը կը կապուի այս հարցին հետ: Երկու լեզուներուն ընդելուզումը՝ սերտաճը ստեղծելու համար կը գործածուին դրական տարբեր, հզօր արտայայտութեան միջոցներ: Ռուսական գրականութեան հսկայական աւանդը կը մտնէ արեւմտահայերուն մէջ, փոխադարձաբար՝ արեւմտեան գրականութեան եւրոպական ենթաճաշակը կ՛ազդէ արեւելահայ միտքերուն վրայ: Երկու քաղաքակրթութիւններու այս խառնումով, բնական ձեւով, հզօր հայերէն մը ստեղծուելու վրայ է: Եւ Մխիթարեան վարժարանի ուղղութիւնը եւ մտածելակերպը այս ուղղութեամբ աշխատելու վրայ պէտք է ըլլայ: Լեզուն, իբրեւ կառոյց, արեւմտահայերէնն է, որուն կը կապուին արեւելահայ քերականական ձեւերը, միշտ հիմք ունենալով Մեսրոպեան դասական ուղղագրութիւնը: Այս գիտականօրէն հիմնաւորեալ իրականութիւն մըն է, որովհետեւ մեսրոպեան ուղղագրութիւնն է, որ կ՛ապահովէ մեր լեզուի կապը բոլոր հնդեւրոպական լեզուների՝ հայերէնի բնական միջավայրի հետ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Որպէս եզրափակում. ունեցաք մի քանի կարգավիճակ՝ ձեր պատրաստուածութիւնը եւ անցեալի գործունէութիւնը, ձեր ներկայութիւնը նոր գաղութում եւ ամենահիմնականը՝ ձեր ղեկավարութեանն էր յանձնուած մի հայ դպրոց: Ի՞նչ կարգախօսով կարող էք ամփոփել այս բոլորը:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԽՈՍՏԵՂԵԱՆ.- ՆՈՒԻՐՈՒՄ: Եւ իսկապէս, որքան մեծ ըլլայ նուիրումը, մանաւանդ հայկական միջավայրին մէջ, այնքան վերիվայրումները պատճառ չեն դառնար կառոյցի քայքայման: Հետեւաբար կը մաղթենք, որ Մխիթարեան վարժարանէն ներս շարունակուի այդ նուիրումը, եւ թող յարատեւէ դարերու աւանդ ունեցող այս հաստատութիւնը: Բարի երթ:
