
«ԱՍՊԱՐԷԶ».- Եւրոխորհուրդի Մարդու իրաւունքներու յանձնակատար Թոմաս Համմարպերկի Հայաստան այցելութեան առթիւ «Իրաւունք» թերթի աշխատակից Ռուսլան Թաթոյեանը հարցազրոյց մը կատարած է Ազգային Ժողովի ՀՅԴ պատգամաւորական խմբակի անդամ Լիլիթ Գալստեանին հետ, զոր կը ներկայացնենք ստորեւ.
ՌՈՒՍԼԱՆ ԹԱԹՈՅԵԱՆ.- ՀՅԴն ժամանակին ասում էր, որ քաղաքական բանտարկեալներ չկան, իսկ հիմա, կարծես թէ, հակառակն է ասում: Ինչը՞ փոխուեց այս ընթացքում: Ի՞նչ կարծիքի էք Համմարբերգի Հայաստան այցելութեան, նրա հանդիպումների, յայտարարութիւնների մասին:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- «Մարտի 1»ի առնչութեամբ մեր տեսակէտները միշտ էլ յստակ ենք ձեւակերպել, եւ համեմատութեան մէջ անհնար է կեցուածքի տարբերութիւն գտնել։ Երկու խնդիր ենք կարեւորել եւ շարունակում ենք կարեւորել. նախ՝ քրէական օրէնսգրքի ապաքաղաքականացումը, ինչը նուազագոյնի կը հասցնի քաղաքական ենթատեքստով անձանց հետապնդումը։ Ի դէպ, այս ուղղութեամբ օրէնսդրութեան որոշակի բարեփոխումը, ինչպէս նաեւ համաներումը նաեւ մեր՝ ՀՅԴ խմբակցութեան հետեւողականութեան եւ յամառութեան արդիւնք է։ Ճիշտ է, համաներման մասնակի կիրառումը թոյլ չտուեց, որպէսզի ազատութեան մէջ յայտնուէին «Մարտի 1»ի առնչութեամբ դատապարտուած բոլոր ազատազրկուածները։ Եւ հէնց այստեղ է, որ ծագում է խնդրի միւս կողմը՝ քաղաքական բարձր կամքի դրսեւորումը։ Ես այսօր, ինչպէս եւ այն օրերին, այն հաստատ համոզումն ունեմ, որ ներհասարակական կայունութեան եւ համերաշխութեան շահը պահանջում էր, որ ամբողջական համաներում կիրառուէր ու կիրառուի բոլոր ազատազրկուած անձանց նկատմամբ։ Քաղաքական ողջախոհութիւնը ու, ինչու չէ, նաեւ երկրի ապագայի շահն է պահանջում։ Ի վերջոյ, որքա՞ն կարելի է յայտնուել նուաստացուցիչ մոնիտորինգների թիրախում։ Մեր խնդիրները մեր կամքով լուծելու վճռականութիւնը մեզ միշտ պակասում է։ Իհարկէ, քաղբանտարկեալ իրաւական եզրոյթի (նաեւ Եւրոպական օրէնսդրութեան մէջ չկայ) բացակայութիւնն էլ է շահարկման տեղիք տալիս։
Թէեւ Համմարբերգը հէնց այս հիմնաւորմամբ չէր գործածում քաղբանտարկեալ եզրը, բայց յստակ էր ձեւակերպման մէջ՝ քաղաքական նկատառումներով ազատազրկելն անհանդուրժելի է։ Ինչեւէ, վերջնական գնահատականը կը տրուի իր զեկոյցում։ Ես համոզումիս մէջ հաստատ եմ՝ մեր խնդիրները մեր քաղաքական կամքով պիտի լուծենք, ոչ թէ եւրոպայի թելադրանքով։
ՌՈՒՍԼԱՆ ԹԱԹՈՅԵԱՆ.- Ինչպէ՞ս կը բնութագրէք ներքաղաքական իրավիճակը, Տիգրան Կարապետեանի ակտիւացումը:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Խորացող ներհասարակական ճգնաժամի շրջան ենք ապրում՝ իր բոլոր բաղադրիչներով՝ տնտեսական, բարոյական, սոցիալական։ Ցաւօք, նաեւ բացասական սպասումներն են տագնապացնող. արտայայտութիւնը՝ Հայաստանից մեկնողների նոր ալիքը։ Նախընտրական տարին լրացուցիչ քաղաքական հիստերիա (ջղագրգռութիւն-Խմբ.) ու հեւք կը բերի, ուժերի վերադասաւորման ու մոբիլիզացման (զօրաշարժի-Խմբ.) փորձաշրջանով։ Այս համապատկերում Տիգրան Կարապետիչը բացատրելի է։
Շատերը, յատկապէս քաղաքական դաշտում, տարակուսում են, փորձում հասկանալ Տիգրան Կարապետեանի բազմամարդ միտինգների ֆենոմենը։ Որոշներ էլ չեն դիմանում ու պիտակաւորելով՝ փորձում են «մխիթարել» իրենց։ Իսկ պատճառը, իմ կարծիքով, յստակ է։ Սպառուել է իրաւական կամայականութիւնները հանդուրժելու ժողովրդի համբերութիւնը։ Չպաշտպանուած, ամէն վայրկեան սոցիալական անարդարութեան զոհ դարձող, ոտնահարուած իրաւունքներով, ու սոցիալական համերաշխութիւնը կորցրած մեր հասարակութիւնը պաշտպանուածութիւն է փնտռում։ Սոցիալական պետութեան կոնցեպցիան (յղացքը-Խմբ.) ձախողած պետութեան մէջ շատ էլ բացատրելի է, որ նուաստացած հասարակութիւնը իր իրաւունքների ու խնդիրների պաշտպանութիւնը փորձում է հրապարակում գտնել։ Իսկ առիթ մեր իշխանութիւնները տալիս են ամէն քայլափոխի՝ հակասոցիալական ու հակաժողովրդավարական բազմաթիւ օրէնքներից ու նախագծերից սկսած՝ մինչեւ խորացող տնտեսական ու բարոյական ճգնաժամ։ Չի կարելի թերագնահատել ու չարաշահել Ժողովրդի համբերութիւնը։