«Ես Միայն Ուզում Եմ Որ Մեր Ծրագրերը Կանգ Չառնեն», Կ՛ըսէ Դեմոյեան
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Նախ ուզում եմ շնորհաւորել www.baku.am կայքի բացման առթիւ, որը բոլորիս համար հաճելի անակնկալ էր: Ե՞րբ սկսեցին կայքի պատրաստման աշխատանքները:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Աշխատանքներն սկսեցինք նախորդ տարուայ Հոկտեմբեր ամսից: Աշխատանքի սկզբունքը հետեւեալն էր՝ որեւէ բարձրաձայնում պէտք չէ լինէր՝ օգտագործելով անսպասելիութեան գործօնը, որպէսզի այն ռումբի պէս պայթէր: Մեր նախատեսածը կատարուեց՝ այն անակնկալ էր թէ՛ համացանցից օգտուող հայ լսարանի, թէ՛ ատրպէյճանցիների համար: Մենք աշխատեցինք 3 ամիս, եւ այդ ընթացքում թանգարանը լրացուցիչ խոշոր ծախսեր արեց (աշխատակիցներին աշխատավարձերը, գրքեր պատուիրելը եւ այլն): Թէ ինչո՞ւ թանգարանը նման գումարներ ներդրեց այդ աշխատանքի համար, պատասխանն ակնյայտ է՝ պարզ աչքով նկատելի էր բացը: Մենք սիրում ենք խօսել, հակադարձել ատրպէյճանցիների՝ գիտութեան որեւէ քննութեանը չառնչուող յայտարարութիւններին, ու կարծես հակաքարոզչութիւնը հակադարձելու մէջ էին փնտռում: Մինչդեռ քարոզչական եւ տեղեկատուական պատերազմի ժամանակ հակաքարոզչութիւնը հակառակորդի ասածի հիմնաւորման ձեւ է: Մենք փորձեցինք անհամաչափ ձեւով պատասխանել, այլ կերպ ասած, բերդը պաշարելու փոխարէն, միջնաբերդը գրաւեցինք:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Իսկ ո՞ւմ նախաձեռնութիւնն էր:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Գաղափարը շատ պատահական ծնուեց լուսանկարների անձնական հաւաքածու նայելու ժամանակ՝ Գիւմրիի, Երեւանի լուսանկարների հաւաքածուն էր, որտեղ տեսայ Պաքուի հայերի լուսանկարները: Այդ պահին կէս կատակ ասացի, թէ ի՛նչ հետաքրքիր կը լինէր baku.am անուամբ կայք ստեղծել: Այս խօսքերիս վրայ ծիծաղեցինք, այնինչ յետոյ ասացի՝ իսկ ինչո՞ւ ոչ: Կայքի ոճը, լեզուն, մատուցման ձեւը պատահական չեն ընտրուել՝ օգտագործելով քարոզչական պատերազմի ձեռագիրը, եղանակներն ու մեթոտները: Մեր խնդիրն էր ներթափանցել ատրպեճանական հասարակութիւն:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Ի՞նչ արձագանգներ էք ստանում ատրպեճանական կողմից:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Ես ամենամեծ արձագանգը լռութիւնն եմ համարում, որովհետեւ շատերը չցանկանալով այդ մասին բարձրաձայնել՝ լռում են: Ամէն օր ստանում ենք մեծ քանակութեամբ հայհոյախառն նամակներ: Սա վկայում է այն մասին, որ մենք հարուածել ենք ատրպեճանական հակահայկականութեան թոյնով տառապող հասարակութեան զգալի հատուածին: Չափազանցութիւն թող չհնչի, բաց այս կայքով ատրպեճանական քարոզչութեան ողնաշարը ջարդուեց: Մեզ համար կարեւորը ոչ թէ նրանց քարոզչութեան դէմ պայքարելն էր, այլ ճիշդ թիրախին հարուածելը: Կարծում եմ՝ պէտք է սկզբունք դառնայ, խօսելուց զատ, գործելը՝ առանց որեւէ գովեստի: Մենք դեռ հսկայական աշխատանք ունենք անելու եւ ստիպուած էինք յաղթահարել որոշ խանգարիչ հանգամանքներ: Ամէն դէպքում այսօր մենք տեսնում ենք աշխատանքի վերջնական արդիւնքը: Իսկ ընդհանրապէս գիրք հրատարակելիս կամ կայքէջ բացելիս պէտք է հաշուարկել լսարանը, թէ այն ի՛նչ ազդեցութիւն, ի՛նչ հետեւանք կունենա՛յ: Մեզ պէտք է ոչ թէ հակադարձել Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին, ով շարունակ յայտարարում է, թէ Երեւանն ու Զանգեզուրն իրենց նահանգներ էին եւ այլն, այլ ոչ համաչափ հարուածով պատասխանել: Պարոն Ալիեւին մենք պարզապէս ցոյց տուեցինք, որ մինչ նման յայտարարութիւններ անելը՝ լաւ կը լինի տեսնել, թէ իր այն քաղաքում, որտեղ բնակւում է, ովքեր են հետք թողել: Ընդամէնը պէտք է հաշուարկել թիրախն ու հարուածել, իսկ դա այնպիսի հարուած է, որի դէմ որեւէ պաշտպանութիւն չի կարող կիրառուել:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Այնուամենայնիւ, տեւական ժամանակ է՝ Հայաստանում հպանցիկ են խօսում թուրքաատրպեճանական տեղեկատուական պատերազմի մասին: Եւ մինչ մեր «հարեւանները» հայատառ կայքեր, հայերէնով հեռուստառատիոհաղորդումներ էին ստեղծում, մենք, մեղմ ասած, կրաւորական էինք: Ինչպէ՞ս հասկանալ:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Կարելի է ցոյց տալ, թէ ի՜նչ հսկայ աշխատանք է արւում, որի արդիւնքը, սակայն, կարող է շօշափելի չլինի: Մեզանում նորաձեւութիւն է շեշտադրել, թէ Հայաստանում քարոզչութիւն չկայ, եւ նշել, թէ թուրքերն ու ատրպէյճանցիներն ինչպէս են գործում: Նման դիտարկումներ անողներին ես ուզում եմ հարցնել, թէ նրանք որոշակիօրէն ի՞նչ են արել՝ բացի այդ հարցը բարձրաձայնելուց կամ դրա մասին խօսելուց: Օրինակ, Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկն ինչո՞ւ պէտք է զբաղուէր Պաքուի կոտորածների հարցով, սակայն դրա բացը ակնյայտ էր, եւ չկար մէկը, որ լցնէր այն: Այդ պարագայում մենք պարտաւորուած էինք այդ բացը լեցնելու գործը ստանձնել: Կան մարդիկ, ովքեր որեւէ գործ անելիս՝ այնպիսի աղմուկ-աղաղակ են բարձրացնում, որ ի-րենց աշխատանքի ազդեցութիւնը կորում է:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Այսինքն՝ մեզ մօտ անձերի ինքնահաստատմա՞ն խնդիրն է առաջ գալիս, եւ ոչ թէ աշխատանքի կարեւորութի՞ւնը:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Ցաւօք, այո՛: Դուք մի՛ մտածէք, թէ շատ հայեր ուրախացան մեր այս նախաձեռնութեամբ: Այս մասին ես նախընտրում եմ չխօսել, միայն ուրախ եմ, որ այդ կայքով կարեւորագոյն խնդիր լուծուեց՝ հոգեբանօրէն խեղեցինք ատրպեճանական հասարակութիւնը: Այս գործիքով հոգեբանական 2 կարեւոր խնդիր լուծուեց. նախ՝ հնարաւորութիւն տուեցինք յատկապէս արտերկրում ապրող հայերին՝ մասնաւորապէս ատրպէյճանցի ուսանողների հետ շփման մէջ գտնուող հայ ուսանողներին, իրենց կեցուածքն ամրացնելու: Կայքի բացման 2րդ օրն իսկ ատրպեճանական դեսպանատան մօտ մարդիկ baku.am կայքի պաստառներն էին ցուցադրել: Այսինքն գործիք տուեցինք մեր հայրենակիցներին ամուր դիրքերից խօսելու եւ հակադարձելու: Իսկ հակառակ լսարանի համար ամէն մի բառը հաշուարկուած քոտ է: Այս ամբողջ անակնկալի ազդեցութիւնը ատրպէյճանցիների մօտ հոգեբանական ցնցում առաջացնելն էր, ինչը տեսանելի է նրանց կողմից գրուած հայհոյախառն նամակներում: Օրինակ, նրանցից մէկը տեղեկատուութեան ծանրութիւնից այնքան է իրեն կորցրել, որ գրել էր՝ «Ձեզ՝ հայերի պէտք չէ սպաննել, ձեզ ոչնչացնել է պէտք»: Հոգեբանական հարուածը կուրացրել էր նրան: Կայքի աշխատանքները շարունակական են լինելու: 10 օրուայ ընթացքում կայքում գրանցուել է շուրջ 30,000 մուտք: Սեպտեմբերին մենք կրկին կը թարմացնենք կայքը, եւ ատրպէյճանցիներն այս կայքում կը ստանան իրենց պատմութիւնը: Միաժամանակ մենք ստեղծում ենք երկրորդ վտանգաւոր հանգամանքը՝ զուգահեռ պատմութիւն: Պատահական չէ, որ կայքը հասցէագրուած է երիտասարդ ատրպէյճանցիներին, որոնցից ամէն մէկը, վստահ եմ, իրենց ուսուցիչներին կը հարցնեն էրմենիների բացած կայքի մասին, կը սկսեն հետաքրքրուել: Այլ կերպ ասած՝ սկսելու է ատրպեճանական հասարակութեան ներսից քայքայումը, որովհետեւ ես տուել եմ 100 տոկոսանոց ճշմարտացի պատմութիւն, եւ եթէ որեւէ տուեալ կեղծէի, ապա այդ ամբողջը մի վայրկեանում կը փշրուէր:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Պարոն Դեմոյեան, այնուամենայնիւ, օրեր անց Ապրիլի 24ն է, հայերս կրկին սպասելու ենք 20րդ դարասկզբի մարդկային հրէշաւոր եղեռնագործութեան ճանաչմանը գերհզօր պետութիւնների կողմից: Օրեր առաջ, երբ Հայաստանում Միացեալ Նահանգների արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Մարի Եովանովիչը ԵՊՀում հանդիպեց հայ ուսանողներին, նրանցից մէկը հարցրեց դեսպանին, թէ նախագահ Օպաման ինչո՞ւ չկատարեց իր նախընտրական խոստումը: Եովանովիչը դիւանագիտօրէն պատասխանեց, որ դա Միացեալ Նահանգների նախագահի որոշելու խնդիրն է, եւ որ նա լաւ գիտի՝ ի՛նչ է անում:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Ճանաչման գործընթացը վերածուել է փողերի վերաբաշխման գործընթացի: Կրկին ուզում եմ ընդգծել, որ ես հակուած եմ վերջնական արդիւնքը տեսնել, եւ ապա՝ աշխատել այդ արդիւնքն ստանալու ուղղութեամբ: Իսկ ի՞նչ ենք մենք ստանալու՝ գեղեցիկ թղթեր, ինչ-որ տեղ ճանաչում, բայց Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանաչած այդ երկրներն աւելի են ամրապնդում իրենց փոխյարաբերութիւնները Թուրքիայի հետ, որովհետեւ Թուրքիան ունի Միացեալ Նահանգների պէս դաշնակից հզօր պետութիւն: Այդ երկու պետութիւնները դաշնակցային ռազմավարական կապի մէջ են: Համակարգչային լեզուով ասած՝ տրամաբանութիւնը պէտք է վերաբեռնաւորուի: Մենք, ասես, ինչ-որ կածանով առաջ ենք գնում՝ չիմանալով, թէ դրա վերջում անդո՞ւնդ է, թէ՞ լուսաւոր ապագայ: Փոշիացւում են ժամանակը, ուժերը, միջոցները: Բաւական մեծ գումարներ, որոնք պէտք է տրուէին Ցեղասպանութեան հետազօտութեամբ զբաղուող հիմնարկներին, հաստատութիւններին, որը պայմանն էր ապահովագրական ընկերութիւններին, ոեւէ մէկը չհետաքրքրուեց, թէ Հայաստանի թիւ 1 Յուշարձանն ու միակ թանգարանը արդեօ՞ք կարիք ունէին աջակցութեան: Անգամ մեր նամակներին չպատասխանեցին: Առաջարկեցին աջակցող-հիմնադրամ ստեղծել ոչ թէ Հայաստանում, այլ՝ Միացեալ Նահանգներում: Մենք ոչ թէ գումար ենք, այսպէս ասած, ուզում, այլ ցանկանում ենք, որ մեր ծրագրերը ֆինանսաւորուեն:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Փաստօրէն, այսօր Ցեղասպանութիւն թանգարան-հիմնարկը խնդիրներ ունի:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Մենք ֆոնտերը լրացնելու, մեծ գնումների համար խնդիրներ ունենք: baku.am կայքէջը ծրագրուած չէր, չնախատեսուած ծախս էր, ինչի համար մենք ծախսեցինք 1500 տոլար:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Բայց դա բնաւ էլ մեծ գումար չէ այն աշխատանքի համեմատ, որ արուել է:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Մեր հիմնարկի համար շատ մեծ գումար է: Մի գուցէ ծիծաղելի հնչի, բայց մենք կայքի ստեղծման համար գումարը պարտքով ենք վերցրել:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Իսկ պետական աջակցութիւն չի՞ ցուցաբերւում:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Պետական աջակցութեամբ միայն հիմնարկի աշխատակիցների աշխատավարձերն առանձին հոսքով բարձրացուեցին: Հիմնարկին բացառապէս աջակցութիւն ցուցաբերող անձինք երեքն են, որոնցից մէկը սուրիահայ Գաբրիէլ Չեմպերճեանն է: Ճիշդ հասկացէք, ես ոչ թէ դրամ եմ ուզում, այլ ուզում եմ, որ մեր ծրագրերը կանգ չառնեն:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Ցաւալի է:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Ոչ թէ ցաւալի, այլ ողբերգական է: Աշխարհում հարիւր հազար մարդ, պաշտօնական անձանցից սկսած, գալիս է մի տեղ՝ անվճար հիմունքներով թանգարանում սպասարկում է ստանում, որի աշխատակիցների աշխատավարձերի չափը մի գուցէ այլ երկրներում ծիծաղելի թուար: Գովեստներով խնդիրը չի հարթւում, եւ ես չեմ ուզում պարզ խնդրողի դերում հանդէս գալ, կամ ինչ-որ գումար Հայաստան բերել՝ հաշուի առնելով բոլոր նախապաշարումները: Ես առաջարկել էի հիմնադրամ ստեղծել, հանգանակութիւն անել յատկապէս Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցին ընդառաջ: Հրէաներն ինձ նախագիծ են առաջարկել, որն արժէ 300 հազար տոլար: Նրանք ասում են՝ բոլոր հայ համայնքները ձեզ օգնում են, եւ ինչո՞ւ չէք մասնակցում: Ընդ որում՝ 5 տարիների ընթացքում ամերիկահայ համայնքից մենք ստացել ենք ընդամէնը 300 տոլար: Սա այն դէպքում, երբ 5 տարիների ընթացքում 1 թուրքից ստացել ենք 1300 տոլար: Կարծում եմ՝ հասկացաք, ողբերգութիւնը որտեղ է:
ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ.- Ի վերջոյ, գոնէ այս հարցում մենք պէտք է միասնական լինենք:
ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ.- Ամբողջ խնդիրն էլ այն է, որ ամենաշատ բաժանումները հէնց այս հարցում են: Արձանագրութիւնները դա ցոյց տուեցին:
