
ԿԱՏԻԱ ՔՈՒՇԵՐԵԱՆ
Հայոց Ցեղասպանութեան ոգեկոչման 100ամեակի հանդիսութիւնները տեղի պիտի ունենան ողջ աշխարհում, հայկական բոլոր կազմակերպութեանց ջանքերով եւ մասնակցութեամբ: Վասպուրականցիների հայրենակցական միութիւնը նոյնպէս պիտի անդրադառնայ Հայոց Ցեղասպանութեան, հանդիսաւորութեամբ նշելով Վանի ինքնապաշտպանութեան փառաւոր 100ամեակը, Մայիս 17ին:
Տարաբնոյթ բոլոր հանդիսութիւններն, անտարակոյս, պիտի անդրադառնան մեր միլիոնաւոր զոհերին եւ մեր հայրենիքի գերակշիռ մասի բռնազաւթման իրողութեան: Սակայն կարեւոր է անդրադառնալ նաեւ 1915ի Մեծ Եղեռնի միւս երեսին, այն է՝ հայ ժողովրդի դիմադարձութեան, եւ արժանի գնահատական տալ: Շեշտադրումը ողբերգականից պէտք է փոխադրել հերոսականի դաշտ, ընդգծել այն փաստը, որ հայ ժողովուրդը ցուցաբերեց անկումից վեր բարձրանալու բացառիկ կամք: Առհասարակ, ընդունուած ըմբռնում է, որ միլիոնաւորներ մեռան, մինչդեռ կարող էին կռուել եւ կենդանի մնալ, որ մասամբ է ճիշդ: Պէտք է յիշել, որ Հայոց Ցեղասպանութիւնը իրականացաւ վաղօրօք եւ իր վերջին մանրամասնութեանց մէջ հիանալիօրէն մշակուած ծրագրի շնորհիւ: Առաջին հերթին թրքական բանակ զօրակոչուեցին զէնքի ընդունակ բոլոր հայ տղամարդիկ, մնացեալների պաշտպանութիւնը թողնելով սակաւաթիւ տղամարդկանց, կանանց, ծերերին եւ անչափահասներին: Եւ ամէնուր, երբ այդ բոլորը միաւորուեցին եւ չանսացին որոշ կղերականների հնազանդութեան յորդորներին, կարողացան ուժեղ դիմադրութիւն կազմակերպել եւ, մեծաւ մասամբ, փրկուել: Ինքնապաշտպանական այդ կռիւները հայոց պատմութեան բազմաթիւ հերոսական եւ յարգանք պարտադրող էջեր գրեցին Մուսա լերան վրայ, Ուրֆայում, Այնթապում, Շապին-Գարահիսարում, Սասունում, Խաստուրում, Հաճընում եւ այլուր:
Հայոց պատմութեան մէջ ինքնապաշտպանութեան իր հերոսական էջն արձանագրեց Վասպուրականը, որ յայտնի է Վանի հերոսամարտ անունով:
Մովսէս Խորենացու «Հայոց Պատմութիւն»ից քաղուած այս խօսքը, «…քանզի քաջերի սերունդները քաջերն են», որը նաեւ այս գրութեան խորագիրն է, հայ ողջ ազգին է ուղղուած, այս պարագայում՝ Վասպուրականին:
Հայաստանի իւրաքանչիւր նահանգ իւրայատուկ դէմք ունի, եւ նրանք բոլորն են սիրելի, սակայն նրանց շարքում առանձնանում են Տարօնն ու Վասպուրականը, առանց որոնց գրէթէ անհնար է Հայաստան պատկերացնելը:
Ուրարտուի հզօր արքաներից սկսած մինչեւ նորագոյն ժամանակներ, Վասպուրականը կենտրոնական տեղ է գրաւել հայոց պատմութեան մէջ: Վասպուրականում իշխել են Ամատունեաց, Գնունեաց, Մարդպետաց, Անձեւացեաց եւ Ռշտունեաց նախարարական տները, սակայն առաւել նշանաւոր եղաւ ռազմաքաղաքական կարեւոր դեր խաղացած Արծրունեաց տունը, որը 10րդ դարում հիմնեց Վասպուրականի թագաւորութիւնը:
Ետադարձ այս հայեացքն աւարտենք Վահրամ Գրիգորեանի՝ ազատամարտիկ Ա. Ղարիբեանին նուիրուած յետեւեալ խօսքով. «Ոչինչ արժէ բազմարուեստ մի ժողովուրդ, եթէ նա անվարժ է ինքնապաշտպանութեան բարձրագոյն արուեստի մէջ: Այն արուեստներից միակն է, որի սխալները ուղղւում են ոչ թէ վրձինով կամ մուրճի հարուածով, այլ թշնամու արիւնոտ սրով»:
Վասպուրականցիք փաստեցին, որ հմուտ են նաեւ ինքնապաշտպանութեան արուեստի մէջ:
Թեւակոխել ենք 2015 թուականը: Հարիւրամեայ հեռաւորութիւնից, որտեղ էլ որ լինենք, մտովի շրջուենք Արաքսի այն ափին մնացած, մեր վերադարձի ոտնաձայնին սպասող այս թանկագին հողակտորին եւ ասենք.
«Ողջո՜յն, Վասպուրական աշխարհ»: