
Ռուսիոյ Քազան քաղաքին մէջ գումարուող ՊՐԻՔՍի վեհաժողովի 24 Հոկտեմբերի նիստին ընթացքին. Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան արտասանած իր խօսքին մէջ նախ շնորհակալութիւն յայտնեց Ռուսիոյ նախագահին, ապա ըսաւ հետեւեալը. «Այսօրուայ հանդիպման թեման է «ԲՐԻԿՍը եւ գլոբալ (ընդհանուր) հարաւը – համատեղ կառուցենք աւելի լաւ աշխարհ», եւ Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութեան կողմից յայտարարուած «Խաղաղութեան խաչմերուկ» տրանսպորտային (երթեւեկի) եւ հաղորդակցական նախագիծը լաւագոյնս տեղաւորւում է այս համատեքստում: Նախագծի էութիւնը հետեւեալն է՝ Հայաստանը պատրաստ եւ շահագրգռուած է իր տարածքով տրանսպորտային միջոցների, բեռների, ուղեւորների, խողովակաշարերի, մալուխային կապերի անցումը կազմակերպելու հարցում: Սա ամենակարճ ճանապարհն է Սեւ ծովի եւ Պարսից ծոցի միջեւ՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան, Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Վրաստանի տարածքներով (հիւսիս-հարաւ ուղղութիւն), ինչպէս նաեւ ամենակարճ ճանապարհն է Կասպից եւ Մարմարա ծովերի միջեւ՝ Ադրբեջանի Հանրապետութեան, Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի տարածքներով (արեւելք-արեւմուտք ուղղութիւն): Արեւելք-արեւմուտք ուղղութիւնը, բնականաբար, կարող է օգտագործուել նաեւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան միջեւ տրանսպորտային եւ հաղորդակցական կապերի համար: Հաշուի առնելով այս մօտեցումը՝ մենք Ադրբեջանին առաջարկել ենք սահմանային եւ մաքսային հսկողութեան ընթացակարգերի պարզեցման մեխանիզմներ, ինչպէս նաեւ լրացուցիչ անվտանգութեան միջոցներ՝ հաշուի առնելով երկու երկրների իրաւազօրութեան եւ ինքնիշխանութեան լիակատար յարգանքը: Ցանկանում եմ եւս մէկ անգամ ընդգծել, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնն ի վիճակի է ապահովել եւ լիարժէքօրէն ապահովելու է իր տարածքով ապրանքների, ռեսուրսների (պաշարներու), տրանսպորտային միջոցների եւ մարդկանց անցման անվտանգութիւնը: Սա մեր ցանկութիւնն է, մեր պարտաւորութիւնը, եւ մենք դա երաշխաւորում ենք եւ միշտ երաշխաւորելու ենք: Բոլոր յայտարարութիւնները, թէ իբր Հայաստանը համաձայնել է իր ինքնիշխան տարածքում հաղորդակցութիւնների անվտանգութեան ապահովման գործում երրորդ երկրի մասնակցութեանը, կամ որ դա նախատեսուած է որեւէ փաստաթղթով, իրականութեանը չեն համապատասխանում: Պատուիրակութիւնների յարգելի ղեկավարներ եւ անդամներ, Հայաստանի Հանրապետութեան խորհրդարանը երէկ վաւերացրել է Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման եւ սահմանային անվտանգութեան հարցերով յանձնաժողովի ու Ադրբեջանի Հանրապետութեան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման պետական յանձնաժողովի համատեղ գործունէութեան մասին կանոնակարգը: Երկու երկրներում նշուած փաստաթղթի ուժի մէջ մտնելուց յետոյ մենք կը կարողանանք ակտիւացնել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման գործընթացը՝ 1991 թուականի Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիմնարար սկզբունքների հիման վրայ: Կը ցանկանայի յատկապէս ընդգծել (ի դէպ), որ այս իրաւական փաստաթղթի վերաբերեալ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշումը վերջնականապէս փարատեց բոլոր մտահոգութիւնները եւ վերացրեց բոլոր փաստարկները՝ իբր Հայաստանի Սահմանադրութեան մէջ հարեւան երկրների հանդէպ ենթադրեալ տարածքային պահանջների առկայութեան վերաբերեալ, արձանագրելով, որ նման մեկնաբանութիւններն անհիմն են եւ ոչ օրինական: Ե՛ւ Հայաստանը, ե՛ւ Ադրբեջանը վերջին ամիսների ընթացքում բազմիցս յայտարարել են, որ «Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան միջեւ խաղաղութեան եւ միջպետական յարաբերութիւնների հաստատման մասին» համաձայնագրի նախագիծը համաձայնեցուել է առնուազն 80-90 տոկոսով: Արդէն լիովին համաձայնեցուած են միմեանց տարածքային ամբողջականութեան փոխադարձ ճանաչման, տարածքային փոխադարձ պահանջների բացակայութեան եւ հետագայում նման պահանջներ չներկայացնելու պարտաւորութեան, ուժի եւ ուժի սպառնալիքի չկիրառման սկզբունքի պահպանման, միմեանց ներքին գործերին չմիջամտելու, դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու եւ խաղաղութեան պայմանագրի կողմերի ստանձնած պարտաւորութիւնների կատարման երկկողմ մեխանիզմների ստեղծման վերաբերեալ ձեւակերպումները: Մեր գնահատականը հետեւեալն է. արդէն այսօրուայ դրութեամբ համաձայնեցուած բովանդակութեան մէջ համաձայնագրի նախագիծը ձեւակերպում, հասցէագրում եւ լուծում է բոլոր սկզբունքային հարցերը, որոնք անհրաժեշտ են Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան միջեւ խաղաղութեան ամուր հիմքեր ստեղծելու եւ յարաբերութիւնները կարգաւորելու համար, եւ մենք առաջարկում ենք Ադրբեջանին արդէն ստորագրել այդ համաձայնագիրը»: