Հայաստանի մէջ Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան (ՄԱԿ) գրասենեակին դիմաց, 17 Յունուարին տեղի ունեցաւ բողոքի ցոյց մը, որուն մասնակցողները կազմակերպութեան պահանջագիր մը յանձնեցին` Ատրպէյճանի մէջ գտնուող 16 հայ գերիներուն անօրէն եւ շինծու դատավարութեան մեկնարկին գծով:
ՄԱԿին ներկայացուած փաստաթուղթով հաւաքին մասնակցողները կոչ ուղղեցին՝ գործօն քայլերու ձեռնարկելու` ազատելու համար Պաքուի մէջ պահուող հայ գերիները, պահպանելու Արցախի հայկական պատմամշակութային ժառանգութիւնը, ապահովելու Արցախի հայ բնակչութեան վերադարձի իրաւունքը եւ կիրարկելու գործիքակազմեր` պարզելու անհետ կորսուած անձերուն ճակատագիրները:
Բողոքի ցոյցին կը մասնակցէին Արցախի նախկին պաշտօնեաներ, ինչպէս նաեւ խումբ մը Արցախի կազմակերպութիւններ:
Ցոյցին մասնակցող «Օրորա» մարդասիրական նախաձեռնութեան Արցախի ծրագիրներու ղեկավար Նարինէ Աղաբալեան ըսաւ, որ անգամ մը եւս արդարադատութեան դէմ իրականացուող ոճրագործութեան մասին բարձրաձայնելը եւ Ատրպէյճանի յանցագործ գործելակերպին վրայ ամբողջ աշխարհին ուշադրութիւնը հրաւիրելը շատ կարեւոր են` նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ 17 Յունուարին, Ատրպէյճանի մէջ տեղի կ՛ունենայ կեղծ մեղադրանքներով անօրէն կերպով Պաքուի մէջ պահուող հայ գերիներուն դատավարութիւնը: «Ռուբէն Վարդանեանի երէկուայ (16 Յունուար) տարածած յայտարարութիւնը լաւագոյնս ցոյց է տալիս, թէ ինչքան տագնապալի է իրավիճակը եւ արդարադատութեան առումով ինչպիսի խայտառակ դրութիւն է տիրում Բաքւում: Ռուբէն Վարդանեանի յայտարարութիւնը կոչ էր բոլորիս` թէ՛ հայ հանրութեանը, թէ՛ միջազգային հանրութեանը` համարժէք քայլեր ձեռնարկելու համար: Ռուբէն Վարդանեանի յայտարարութիւնը վկայում է այն մասին, որ մենք ականատես ենք լինելու հերթական բեմականացուած ներկայացմանը: Դա կոչ էր մեզ բոլորիս, որպէսզի կուլ չտանք Ադրբեջանի կողմից հերթական խայծը` դառնալու էլ աւելի պառակտուած եւ խոցելի», ըսաւ Աղաբալեան:
Արցախի Մարդու իրաւունքներու պաշտպան Գեղամ Ստեփանեան իր կարգին ըսաւ, որ այս բոլոր ջանքերուն նպատակը Պաքուի մէջ անօրէն կերպով պահուող հայրենակիցներուն նկատմամբ խոշտանգումները օր առաջ դադրեցնելը եւ այդ անձերու իրենց տուները կարենալ վերադառնալն է: Ըստ անոր՝ այսպիսի բոլոր ցոյցերը, բնականաբար, շատերուն մօտ թերահաւատութիւն կը յառաջացնեն` այն իմաստով, որ այդպիսով որեւէ արդիւնքի հասնիլ կարելի պիտի չըլլայ, սակայն ոչինչ ընելէն շատ աւելի լաւ է պայքարը, շեշտեց ան՝ հրաւիրելով թէ՛ Հայաստանի իշխանութիւնները եւ թէ միջազգային հանրութիւնը` մասնաւորապէս ՄԱԿը ուշադրութիւն դարձնելու այս կարեւոր մարդասիրական բնոյթ ունեցող հարցին:
«Պէտք է, հնարաւորինս շատ ճնշում գեներացնելով (յառաջ բերելով), հասնել մեր հայրենակիցների ազատ արձակմանը եւ հայրենադարձութեանը: Սա է ամենակարեւոր ակնկալիքը, որի համար հերթական անգամ կազմակերպւում է նման ակցիա (ցոյց)», ըսաւ Ստեփանեան, որ դրական նկատեց այսպիսի ցոյցերէ ետք հայ գերիներու ազատ արձակման նիւթին աշխուժութիւն ստանալը: Ըստ անոր՝ այսպիսի հաւաքներու միջոցով հանրութիւնը պատասխանատու մարդիկը կը մղէ գերիներու հարցով աւելի աշխոյժ գործողութիւններ իրականացնելու:
«Միաժամանակ հասկանում ենք, որ գործ ունենք բռնապետական, աւտորիտար (մենատէր) եւ մեր նկատմամբ թշնամական տրամադրուած պետութեան` Ադրբեջանի հետ, որին այս հարցում համոզել կամ պարտադրել այս պահի դրութեամբ չի ստացւում», ըսաւ Ստեփանեան` շեշտելով, որ այդ չի նշանակեր, թէ պէտք է ձեռնածալ մնալ, այլ պէտք է առաւել եւս հետապնդել այս հարցը։ Ան աւելցուց, որ Ռուբէն Վարդանեանի յայտարարութիւնը անգամ մը եւս կը փաստէ այն ճշմարտութիւնը, որուն մասին այս ամբողջ ժամանակաշրջանին կը խօսէր իրաւապաշտպան համայնքը:
Արցախի նախկին պետական նախարար Արտակ Բեգլարեան իր կարգին շեշտեց, որ Ատրպէյճան կը շարունակէ իր հայատեաց տրամադրութիւնները: «Դրան հակազդելու գլխաւոր ճանապարհը նախ այն է, որ մենք բոլորս մեր ձայնը բարձրացնենք. չպէտք է լռենք: Դա կը լինի ակցիաներով, տարբեր պահանջագրերով, թէ այլ գործողութիւններով, այդուհանդերձ, գլխաւոր հակազդող միջոցը Հայաստանի Հանրապետութեան պետական մարմիններն են, քանի որ իրենք ունեն համապատասխան լծակներ, իրենք են բանակցում Ադրբեջանի, միջազգային հանրութեան հետ», նշեց Բեգլարեան՝ աւելցնելով, որ այնքան ատեն որ Հայաստանի իշխանութիւնները քաղաքական եւ իրաւական արդիւնաւէտ միջոցներ չեն կիրարկեր, գերիներու հարցով իրենք ինչ ալ ընեն, մեծ արդիւնք պիտի չտայ։
«Մեր այս ակցիաներն ուղղուած են նաեւ ՀՀ իշխանութիւններին ճնշելուն: Իրենք պէտք է առաւելագոյնս տէր կանգնեն մեր պատանդներին, որոնք բոլորիս են ներկայացնում», շեշտեց ան։
Անդրադառնալով օր մը առաջ Պաքուի բանտէն Ռուբէն Վարդանեանի յղած ուղերձին` Բեգլարեան ըսաւ, որ անիկա շատ սպասելի էր: «Լաւ է, որ պարոն Վարդանեանը կարողացել է այդ ուղերձը յղել, հանգամանքները ներկայացնել, որը նշանակում է, որ ինչ կատարւում է, կեղծ է` բոլորի պարագայում: Սա մեզ լրացուցիչ հիմքեր է տալիս, որ ալիեւեան ռեժիմի (վարչակարգին) հանդէպ ճնշումները պէտք է մեծանան, բայց այդ ճնշումը կը մեծանայ, եթէ ՀՀ իշխանութիւնները ունենան այդ քաղաքական կամքը: Միջազգային կառոյցները շատ ուղիղ ասում են, եթէ ՀՀ օրակարգում այդ հարցը չկայ, դուք ի՞նչ էք մեզանից ուզում, սա յստակ ուղերձ է բոլորիս», շեշտեց ան։
Պահանջագիրի յանձնումէն ետք ցոյցին մասնակցողները երթով ուղղուեցան դէպի Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարարութեան շէնքը:
Գեղամ Ստեփանեան հոն եւս արտասանեց խօսք մը՝ շեշտելով, որ բոլորս պէտք է հասկնանք, թէ 23 պատանդները եւ անոնց հարազատները կ՛ակնկալեն, որ այս խիստ մարդասիրական հարցին շուրջ մենք միաւորուած ըլլանք։
«Ես վստահ եմ, որ այս շէնքում նստած մարդիկ կարդացել են երէկ հրապարակուած Ռուբէն Վարդանեանի նամակը եւ ես կ՛ուզենայի ուղղակի նրանք իրենց խղճին հարց տան` արդեօք իրենք անո՞ւմ են այն ամէնը, որպէսզի թեթեւացուի կամ վերացուի այդ տանջանքն ու դաժանութիւնը, որ կատարւում է մեր հայրենակիցների հետ Բաքուի բանտում: Ես կարծում եմ, որեւէ արժանապատիւ հայ չի կարող այդ նամակը ընթերցել եւ ոչինչ չանել, անգործութիւն ցուցաբերել կամ ոչինչ չձեռնարկել` հասանելի կամ անհասանելի միջոցներով հասնելու նրան, որ մեր հայրենակիցները ազատ արձակուեն եւ հայրենադարձուեն տուն», ըսաւ Ստեփանեան:
Ցոյցին մասնակցողներուն պահանջը տեսանելի, շօշափելի եւ յստակ քայլերու ձեռնարկելը, դիւանագիտական եւ բոլոր կարելի միջոցները գործադրելն է՝ միջազգային մակարդակով հայ պատանդներու վերադարձի հարցը օրակարգային դարձնելու համար: «Մենք տեսնում ենք, այլ հակամարտութիւնների պարագայում գերիների, պատանդների կամ անյայտ կորածների հարցը որքան կարեւոր օրակարգային հարց է դառնում: Սակայն, 2023ի Սեպտեմբերի 19ից յետոյ մենք այդ ակտիւութիւնը (աշխուժութիւնը) ՀՀ իշխանութիւններից, մասնաւորապէս ՀՀ արտաքին գործերի նախարարութիւնից չենք տեսել: Ըստ այդմ մեր կոչն ու պահանջն է ՀՀ արտաքին գերատեսչութեանը` ամէնօրեայ ռեժիմով (դրութեամբ), հնարաւոր բոլոր խողովակներն օգտագործելով, անել ամէն հնարաւորը բանակցային գործընթացում օր առաջ ապահովելու Բաքւում ապօրինաբար պահուող հայ գերիների վերադարձը:
«Այսօր Բաքւում կազմակերպուող կեղծ դատավարութիւնների ժամանակ ես վստահ եմ, որ պատանդառուած անձանց անունից հնչելու են տարբեր յայտարարութիւններ, Ռ․Վարդանեանի նամակից մենք այդ ուղերձը ստացել ենք, որ նրանց վերագրուելու են բաներ, որոնք կորզուել են որոշակի խոշտանգումների ազդեցութեան տակ», նշեց Ստեփանեան եւ խնդրեց բոլոր հայրենակիցներէն՝ չտրուիլ այդ սադրանքներուն եւ առաջնորդուիլ այն գաղափարով, որ մենք ուղղակի, իբրեւ հայ մարդ, պէտք է առաջնահերթութեան կարգին հասնիլ հոն, որ մեր հայրենակիցները ազատ արձակուին եւ վերադառնան հայրենիք:
ՄԱԿԻ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐՈՒՆ ԵՒ ԱՆԴԱՄ ՊԵՏՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒՆ ՈՒՂՂՈՒԱԾ ՊԱՀԱՆՋԱԳԻՐԸ
«Միասին» շարժումը Հայաստանի մէջ ՄԱԿի շէնքին առջեւ կատարուած ցոյցին աւարտին, ՄԱԿԻ գրասենեակին յանձնեց հետեւեալ պահանջագիրը
«Հաշուի առնելով Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) ինքնորոշուած ու բնիկ ժողովրդի ամբողջական հայրենազրկումն ու բռնի տեղահանումը Ադրբեջանի ցեղասպանական ռեժիմի կողմից,
«Հիմք ընդունելով, որ միջազգային հանրութիւնը հաւաքականօրէն ձախողել է Արցախի ժողովրդի պաշտպանութեան եւ ցեղասպանութեան կանխարգելման պարտաւորութիւնը,
«Արձանագրելով, որ միջազգային հանրութեան տարբեր ազդեցիկ անդամներ գիտակցաբար աջակցել են Արցախի ու ընդհանրապէս հայ ժողովրդի դէմ իրագործուած միջազգային յանցագործութիւններին,
«Յիշեցնելով, որ ուղիղ 35 տարի առաջ Բաքուի հայ բնակչութիւնը ենթարկուեց հերթական կոտորածների, որով փաստացի աւարտին հասցուեց Ադրբեջանի հարիւր հազարաւոր հայ բնակչութեան ցեղասպանութիւնը,
«Նկատի ունենալով, որ հայ ժողովրդի դէմ ցեղասպանական յանցագործութիւնները շարունակւում են առ այսօր` հայ պատանդների ապօրինի ազատազրկման ու շինծու «դատավարութիւններով», ադրբեջանական բռնազաւթման ներքոյ հայկական մշակութային ժառանգութեան ոչնչացմամբ, Հայաստանի դէմ նոր ագրեսիայի (յարձակումի) աճող սպառնալիքներով, հայատեացութեան ահագնացող քաղաքականութեամբ եւ այլ դրսեւորումներով,
«Խիստ մտահոգուած լինելով Ադրբեջանական պատանդառութեան տակ գտնուող բոլոր հայերի, այդ թւում` քաղաքական բանտարկեալների, ռազմագերիների ու քաղաքացիական անձանց դէմ տեղի ունեցող վայրագութիւններով, շուրջ 80 բռնի անհետացած անձանց եւ հարիւրաւոր անհետ կորածների ճակատագրերի ծանր անորոշութեամբ,
«Փաստագրելով, որ Ադրբեջանում հայերի դէմ տեղի ունեցած եւ ունենալիք բոլոր «դատավարութիւններ»ը ակնյայտօրէն միտուած են հաւաքական պատիժ ու նուաստացում ապահովելու ողջ հայ ժողովրդի դէմ,
«Ընդգծելով, որ նոյնիսկ այս ամէնից յետոյ ՄԱԿի մասնագիտացուած կառոյցները եւ անդամ պետութիւնները շարունակում են իրենց անտարբեր ու անարդիւնաւէտ գործունէութիւնը, որը չի կարող վերացնել հայ ժողովրդի դէմ իրագործուած յանցագործութիւնների հետեւանքները եւ կանխել նորանոր յանցագործութիւնների կատարումը,
«Հաշուի առնելով, որ ՄԱԿը համարւում է միջազգային հանրութեան հաւաքական դէմքն ու ձայնը,
«Յղում անելով միջազգային իրաւունքի հիմնարար փաստաթղթերին, ինչպէս նաեւ ՄԱԿի Արդարադատութեան միջազգային դատարանի վճիռներին` ընդունուած ՀՀ դիմումների հիման վրայ 2021թ. Դեկտեմբերի 7ին, 2023թ. Փետրուարի 22ին, Յուլիսի 6ին եւ Նոյեմբերի 17ին`
«Պահանջում ենք ՄԱԿի գլխաւոր քարտուղարից, առանձին կառոյցներից եւ անդամ պետութիւններից հետեւեալը`
«Առաւելագոյն ճնշում գործադրել ալիեւեան ռեժիմի վրայ` անյապաղ ազատ արձակելու ադրբեջանական բանտերում խոշտանգուող ու նուաստացող բոլոր հայ պատանդներին:
«Նախքան ազատ արձակումը` ապահովել նրանց հիմնարար իրաւունքների պաշտպանութիւնն Ադրբեջանում` կիրառելով թէ՛ մշտադիտարկման եւ թէ՛ պատժամիջոցների ողջ գործիքակազմը:
«Գործուն քայլեր ձեռնարկել բռնի անհետացած ու անհետ կորած անձանց ճակատագրերի պարզման ուղղութեամբ:
«Գործարկել միջազգային մեխանիզմներ (գործիքակազմեր) Արցախի մշակութային ժառանգութեան եւ հանրային ու մասնաւոր սեփականութեան վիճակի մշտադիտարկման ու պաշտպանութեան համար:
«Մեկնարկել միջազգային առարկայական գործընթաց` Արցախի բռնի տեղահանուած ժողովրդի հաւաքական, անվտանգ, արժանապատիւ ու կայուն վերադարձի ապահովման ուղղութեամբ:
ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՆՐՈՒԹԵԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ԵՒ ԻՐԱՒԱՊԱՇՏՊԱՆ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐՈՒ ԿՈՉԸ
Քաղաքացիական հանրութեան կազմակերպութիւնները եւ իրաւապաշտպանները կոչով մը դիմեցին միջազգային կազմակերպութիւններուն՝ իրականացնելու Պաքուի մէջ մեկնարկող հայերու դատավարութիւններու դիտարկումը. ստորեւ՝ այդ կոչը.
«Մենք` Հայաստանի քաղաքացիական հասարակութեան ներկայացուցիչներս եւ իրաւապաշտպաններս, մեր խորին մտահոգութիւնն ենք յայտնում Ադրբեջանի Հանրապետութիւնում ներկայումս պահուող հայ ռազմագերիների եւ քաղաքացիական անձանց շարունակական կալանաւորման եւ քրէական հետապնդումների առնչութեամբ: Հաշուի առնելով մեղադրանքների ծանրութիւնը եւ իրաւական գործընթացների ընթացքում նրանց իրաւունքների լայնածաւալ խախտումները` պահանջում ենք միջազգային մոնիթորինգ` ապահովելու հայերի նկատմամբ արդարադատութեան միջազգային իրաւունքի սկզբունքների պահպանումը եւ արդար դատաքննութեան երաշխաւորումը։
«Մինչ օրս իրականացուած դիտարկումների համաձայն` այս դատավարական գործընթացներն անցկացուել են ընթացակարգային բազմաթիւ թերութիւններով, այդ թւում` անմեղութեան կանխավարկածի խախտմամբ, գործի նիւթերին հասանելի լեզուով ծանօթանալու հնարաւորութեան բացակայութեամբ, իրաւական ոչ պատշաճ ներկայացուցչութեան, պաշտպանութեան իրաւունքի, ինչպէս նաեւ անկախ եւ անաչառ դատարանի իրաւունքների բացարձակ բացակայութեամբ:
«Աւելին, այս շինծու գործերը եւ ցուցադրական դատավարութիւնները կարող են նպաստել արդէն իսկ գոյութիւն ունեցող եւ պետութեան կողմից հովանաւորուող հայատեացութեանը` հայերի դէմ ատելութեանն ու քարոզչութեանը, ինչպէս փաստագրուած է միջազգային իրաւապաշտպան կազմակերպութիւնների կողմից:
«Մենք դիմում ենք ձեզ խնդրանքով` անմիջապէս համագործակցել Ադրբեջանի իշխանութիւնների հետ` կազմակերպելու հայ ռազմագերիների եւ քաղաքացիական անձանց ` սպասուող եւ ընթացիկ դատավարութիւնների անկախ մոնիթորինգն (դիտարկում) ու արդիւնքների հրապարակումը: Այս մոնիթորինգը պէտք է ներառի դատավարութիւններին անսահմանափակ մուտքի հնարաւորութիւն եւ դրանց արդիւնքների հանրային հասանելիութիւն: Նման վերահսկողութիւնը վճռորոշ է` ապահովելու էթնիկ (ցեղային) հայ ռազմագերիների եւ քաղաքացիական անձանց իրաւունքների պաշտպանութիւնը, նրանց նկատմամբ արդար դատաքննութեան անցկացումը եւ արդարադատութեան ու անաչառութեան միջազգային սկզբունքների պահպանումը»։
