Միջխորհրդարանական միութեան 2007-ի տուեալներով՝ քաղաքականութեան մէջ կիներու ներգրաւման առումով Հայաստան կը գրաւէ աշխարհի վերջին տեղերէն մին: Եւ այդ՝ հակառակ բարձրագոյն կրթութեամբ կիներու մեծ տոկոսին, որոնք առաջատար դիրքեր ունին քաղաքացիական կեանքի մէջ:
2003-ին ձեւաւորուած ՀՀ Ազգային ժողովի տուեալներով՝ 139 երկիրներու շարքին Հայաստան կը գրաւէր 124-րդ տեղը: Այս տեսանկիւնէն, 12 Մայիսի ընտրութիւնները քիչ արդիւնք տուին Հայաստանի միջազգային վարկանիշը փոխելու գործին մէջ: Նոր ընտրութիւններու շնորհիւ Հայաստան կը տեղափոխուէր հորիզոնական 103-րդ տեղը:
Նախկին Ազգային ժողովը ունէր 7 կին պատգամաւոր (5,3 տոկոս): Նորընտիր խորհրդարանի 131 անդամներէն 12-ը կիներ են միայն, ինչ որ կը բարձրացնէ անոնց ներկայացուցչութիւնը, սակայն ընդամէնը մինչեւ 9,1 տոկոսը երկրի մը, ուր կիներ կը կազմեն բնակչութեան կէսէն աւելին:
Թէեւ բնաւ զարմանալի չէ, որ Հայաստան զգալիօրէն կը զիջի եւրոպական յառաջատար երկիրներէն Շուէտին եւ Ֆինլանտային (որոնք համապատասխանաբար կը գրաւեն 2-րդ եւ 3-րդ տեղերը), հետաքրքրական է, որ կիներու ներկայացուցչութեան առումով աշխարհի մէջ առաջինը՝ ափրիկեան Ռուանտան է:
Տարածաշրջանին մէջ Հայաստան կը զիջի ե՛ւ Ատրպէյճանին (91-րդ տեղ), ե՛ւ Վրաստանին (101-րդ տեղ):
«Հայաստանում կանայք կազմում են ընդհանուր բնակչութեան 50 տոկոսից աւելին, ուստի բնական է, որ պէտք է իրաւունք ունենան իրենց խօսքն ասելու եւ մասնակցելու որոշումների կայացման գործընթացին, մի բան, որ չի արւում,»- կ’ըսէ «Ժողովրդավարութեան եւ ընտրութիւնների աջակցութեան միջազգային ինստիտուտ» (ԺԸԱՄԻ) միջկառավարական կազմակերպութեան հայաստանեան գրասենեակի ղեկավար Արմինէ Առաքելեան: «Հետեւաբար հարց է ծագում. ինչպէ՞ս կարելի է ակնկալել, որ այս հասարակութիւնը կարող է ճիշդ, ներդաշնակ զարգացում ունենալ»:
Կիներու ներկայացուցչութեան ցած մակարդակէն կարելի է նաեւ ենթադրել, որ կիներու շարժումը շրջանցած է Հայաստանը, երբ խօսքը կը վերաբերի ընտրութիւններուն, մանաւանդ, որ այս առումով այսօր յառաջատար շատ երկիրներու կիներ ընտրելու իրաւունք ստացած են շատ աւելի ուշ, քան Հայաստանը (1918):
«Հայ կանայք, շատ երկրների կանանց համեմատութեամբ, աւելի կրթուած ու զարգացած են: Բայց ինչպէս ճնշուած սեւամորթներին կամ ազգային փոքրամասնութիւններին՝ կանանց նոյնպէս ժամանակ է պէտք ինքնահաստատուելու համար», կ’ըսէ Առաքելեան:
Այս տարի ԺԸԱՄԻ-ն լոյս ընծայած է «Ձեւաւորել յանուն հաւասարութեան» գիրքը, որ կը ներկայացնէ ընտրահամակարգերը եւ կանանց քոթաներու լաւագոյն համամասնութիւնները՝ ըստ երկիրներու: Այդ ուղեցոյց է այն մասին, թէ ինչպէս պէտք է ընել, որ կիներ աւելի ներգրաւուած ըլլան քաղաքական որոշումներու կայացման մէջ:
«Ռուանտայում, որը գլխաւորում է ցուցակը, կանայք մեծ դեր են խաղացել երկրի ազատագրական շարժման մէջ, իսկ յետոյ կարողացել են ստանալ խորհրդարանի տեղերի 48,8 տոկոսը: Հիւսիսային Եւրոպայում կանայք միաւորուել են իրենց ընտրական իրաւունքների պաշտպանութեան շարժման մէջ», կ’ըսէ Առաքելեան: «Հիմնականում նման շարժումների շնորհիւ է, որ կանայք մուտք են գործում քաղաքականութիւն: Մի բան, որ չի արուել եւ չի արւում Հայաստանում»:
Կազմակերպութիւնը, որ ստեղծուած է 1995-ին, ունի 24 անդամ երկիրներ. օրինակ՝ Շուէտ, Հոլանտա, Զուիցերիա, Ֆինլանտա: Ան կը գործէ թէ՛ կայացման փուլին մէջ գտնուող եւ թէ՛ կայացած ժողովրդավարական պետութիւններու հետ՝ սատարելով ժողովրդավարական կաճառներու եւ մշակոյթի զարգացման:
2003-ին համագործակցութեան պայմանագիր կնքուած է նաեւ Հայաստանի կառավարութեան հետ:
«Մեր կազմակերպութիւնը ներկայացնում է ոչ թէ ժողովրդավարութեան հասնելու պատրաստի բաղադրատոմսեր, այլ իւրաքանչիւր երկրին համապատասխան ուղիներ», կ’ըսէ ծրագրի ղեկավարի օգնական Արփինէ Գալֆայեան:
2002-ի վերջաւորութեան, կազմակերպութիւնը սկսած է աշխատիլ նաեւ Հարաւային Կովկասի մէջ: Մինչեւ 2005 ան գործած է Վրաստանի մէջ՝ տարածաշրջանային մակարդակով: 2006-ի սկիզբէն սկսան գործել նաեւ ԺԸԱՄԻ-ի հայաստանեան ծրագիրները՝ ընտրական եւ կրթական ոլորտներուն մէջ:
«Ասում են՝ այսօր Հայաստանում պայմաններ են ստեղծուած, որ կանայք ու տղամարդիկ հաւասարապէս մասնակցեն ընտրութիւններին, եւ յաղթի ուժեղը: Բայց պէտք է հաշուի առնել, որ հասարակութեան մէջ կնոջ դերի մասին աւանդական պատկերացումները կնոջը յետին պլան են մղում», կ’ըսէ Գալֆայեան: «Աւելին, նոյնիսկ կանայք իրենց չեն տեսնում բարձր պաշտօնում եւ շատ անտարբեր են, իսկ տղամարդիկ էլ չեն հանդուրժում նրանց աշխուժութիւնը: Այս խնդրի գիտակցումը Հայաստանում բաւական ցածր մակարդակի վրայ է թէ կուսակցութիւնների, թէ ժողովրդի եւ թէ ղեկավարող վերնախաւի շրջանում»:
Թէեւ միայն թիւերէն դատելով՝ երկիրներու մեծ մասին վիճակը աւելի բարւոք չէ:
1995-ին Հայաստան ստորագրեց Փեքինի հռչակագիրը, ուր անդրադարձ կայ կիներու՝ քաղաքականութեան մէջ ներգրաւման: Հռչակագիրը ստորագրած պետութիւնները կը պարտաւորուին ապահովել կիներու 30 եւ աւելի բարձր տոկոսային ներկայութիւն խորհրդարանին մէջ: Միջխորհրդարանական միութեան 2007-ի տուեալներուն համաձայն՝ աշխարհի միայն 19 երկիրներու մէջ է որ կ՚ապահովուի այդ տոկոսային հաշուեկշիռը: (Թէեւ ԱՄՆ խորհրդարանական համակարգ չունի, Քոնկրէսի մէջ կիներու տոկոսը 16 է:)
Արմինէ Առաքելեանի համաձայն, միայն Հայաստանի Դեմոկրատական կուսակցութեան եւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան ծրագիրներուն մէջ առկայ են երկու սեռերուն առնչուող յատուկ հարցեր, որոնց լուծման ուղիները, սակայն, ինչպէս հարկն է՝ նշուած չեն: ՀՀ Ընտրական նոր օրէնսգիրքը կը սահմանէ, որ ընտրութիւններուն մասնակցող կուսակցութիւններու ընտրացուցակներու 15 տոկոսը պէտք է կազմեն կիները:
«Սակայն 2007-ի խորհրդարանական ընտրութիւնների արդիւնքները ցոյց են տալիս, որ նոր ձեւաւորուած խորհրդարանում կանայք չեն գերազանցում 9 տոկոսը», կ’ըսէ Գալֆայեան:
Արմինէ Առաքելեանի համոզումով՝ նախ եւ առաջ կիներ այսօր պէտք է մեծ ճիգ գործադրեն եւ քաջութիւն ունենան պահանջելու իրենց՝ իրաւահաւասար մարդ լինելու կարգավիճակը:
«Կանանց՝ քաղաքականութեան մէջ ներգրաւուածութիւն ապահովելու համար երկրորդ քայլը պիտի լինի այնպիսի կազմակերպութիւնների, կրթական համակարգերի, կուսակցութիւնների հիմնումը, որոնք կը սատարեն այդ իրաւահաւասարութեանը», կը շարունակէ Առաքելեան:
Ըստ իրեն՝ երրորդ կարեւոր քայլը պէտք է ըլլայ պետական եւ տնտեսական կառավարման համակարգերու փոփոխութիւնը, ուր կիներու առաւելագոյն չափով լայն հնարաւորութիւններ կը տրուին: Իսկ նման հնարաւորութիւններու երաշխիքը պէտք է ըլլայ համապարփակ օրէնսդրութիւնը:
ARMENIA NOW
ԿԻՆԵՐՈՒ ՏՈԿՈՍԸ ՏԱՐԲԵՐ ԵՐԿԻՐՆԵՐՈՒ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆՆԵՐՈՒՆ ՄԷՉ
1 Ռուանտա 48.8
2 Շուէտ 47.3
3 Ֆինլանտա 42
4 Քոսթա Ռիքա 38.6
5 Նորվեկիա 37.9
6 Դանիա 36.9
7 Հոլանտա 36.7
8 Քուպա, Սպանիա 36
9 Արժանթին 35
10 Մոզամպիք 34.8
11 Պելճիքա 34.7
12 Իսլանտա 33.3
13 Հարաւ. Ափրիկէ 32.8
14 Աւստրիա, Ն. Զելանտա 32.2
15 Գերմանիա 31.6
16 Պուրունտի 30.5
17 Թանզանիա 30.4
18 Ուկանտա 29.8
19 Սեյշէլեան Կղզիներ 29.4
20 Փերու 29.2
23 Անտորրա 28.6
25 Աֆղանիստան 27.3
31 Զուիցերիա 25
33 Աւստրալիա 24.7
45 Եթովպիա 21.9
46 Մոլտովա 21.8
49 Գանատա, Մոնաքօ 20.8
51 Չինաստան 20.3
54 Տոմինիքան Հանր. 19.7
55 Մեծն Բրիտանիա 19.7
58 Լաթւիա 19
65 Իւզպէկիստան 17.5
70 ԱՄՆ 16.3
71 Թուրքմենիստան 16
72 Չեխիա 15.5
74 Պանկլատէշ 15.1
88 Ֆրանսա 12.2
89 Սուրիա 12
91 Ատրպէյճան 11.3
92 Ռումանիա 11.2
97 Հունգարիա 10.4
100 Ռուսաստան 9.8
101 Վրաստան 9.4
103 Հայաստան 9
127 Թուրքիա 4.4
128 Իրան 4.1
9 երկիրներ ունին 0 կին ներկայացուցիչ
